ساختار تازه مجلس اعلا

مجلس اعلا درصحنه آزمون احزاب عراق یك تشكل كم اشتباه بوده است این تشكل درعین حفظ اصول خود تلاش كرده متناسب با واقعیت های سیاسی حركت كند براین اساس مجلس اعلا ضمن پرهیز ازاختلاف وتلاش برای یكپارچگی جریان شیعه ,دارای مرزبندی روشن با تشكل های تندرو دیگر است

سرشناس ترین تشكل شیعه عراق در مسیر نوسازی سازمان سیاسی خود گام برداشته است. برخی محافل از این تغییر به عنوان دگرگونی در تفكر این تشكل یاد كرده اند. اما سران مجلس اعلا از جمله عبدالعزیز حكیم رهبر آن این برداشت ها را رد كرده اند.

به هرروی ماجرا از آنجا آغاز شد كه هیأت عمومی مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق نام این تشكل عراقی را به «مجلس اعلای اسلامی» تغییر داد. حذف پسوند «انقلاب» را سران مجلس اعلا امری عادی و نشان از تغییر شرایط زمانی و مكانی دوران پس از صدام خواندند. اما این اتفاق در محافل خارج اسباب بروز برخی گمانه زنی ها و اما و اگرها در میان طیف های مختلف عراقی و غیر عراقی شد.

شرایط خاص منطقه و عراق سبب شده است تا كوچك ترین تحولات دردرون احزاب و گروه های عراقی از نگاه تیزبین كارشناسان پنهان نماند و شاید از همین روست كه تحلیل ها درباره چرایی تغییر نام مجلس اعلا همچنان ادامه یافته است. اما نكته عجیب این ماجرا آنجاست كه محافل غربی و عربی و رسانه های زیر نفوذ سلفی ها تلاش می كنند این اتفاق را نشانه دوری مجلس اعلا از ایران تفسیر كنند.

البته مقام های ارشد مجلس اعلا با قاطعیت به این ادعا ها پاسخ داده اند. این امر در حالی است كه مجلس اعلایی ها به گفته خود حتی پیش از برگزاری انتخابات ۲۴ آذر ۱۳۸۴ تصمیم به تغییر نام گرفته بودند.

چندی پیش روزنامه نیویورك تایمز در گزارشی به چرایی تغییر نام مجلس اعلا پرداخت و در گزارشی نوشت: «حذف انقلاب از نام مجلس اعلا بازتاب تلاش این گروه برای كسب حمایت عراقی های ملی گرا و مقام های آمریكایی است كه وفاداری این گروه به ریشه های ایرانی آن را زیر سؤال می برد».

پیش ازهمه روزنامه آمریكایی نیویورك تایمز در این راستا گام برداشت ومدعی شد كه تصمیم برای تغییر ساختار مجلس اعلا برای جلب حمایت نومحافظه كاران ساكن كاخ سفید صورت گرفته است. این روزنامه با طرح این ادعا كه مجلس اعلا ۲۰ سال پیش با ساختاری مشابه نهادهای ایران، در عراق ایجاد شده است، به نقل از رهبران این گروه نوشت: «با سرنگونی صدام حسین و هدایت یك چهارم كرسی های پارلمان از سوی مجلس اعلا، لزوم انجام تغییرات رادیكال سپری شده است».

این همه در حالی بود كه عبدالعزیز حكیم كه پس از شهادت برادرش آیت الله محمدباقر حكیم ریاست مجلس اعلا را بر عهده دارد، پاسخی واضح درباره تغییرات سازمانی این تشكل و علت حذف پسوند «انقلاب» از عنوان این حزب ارائه كرده است: «انقلاب به معنای تغییر است و مربوط به زمان مبارزه این حزب برضد رژیم سابق بعث می شود.»

وی البته تأكید می كند كه «اینك این تغییر و بركناری رژیم بعث اتفاق افتاده و نیازی به انقلاب در روند سیاسی كنونی عراق نیست.» جدای از همه این استدلال ها، حكیم البته نیم نگاهی هم به شرایط زمانی و مكانی دارد و می گوید: «مجلس اعلای اسلامی عراق متناسب با شرایط زمانه و تحولات پیش می رود و دست زدن به این نوسازی، متناسب با شرایط تازه عراق بوده است».

وارد شدن واژه ها و مفاهیم تازه ای چون انتخابات و دموكراسی و فدرالیسم در برنامه كاری این گروه را باید از علل دیگر گرایش اعضای این گروه عراقی به تغییرات سازمانی خود دانست. چنانكه «جلال الدین الصغیر» رئیس فراكسیون مجلس اعلا در پارلمان عراق در این مورد با بیان اینكه نام این شورا باید با حقایق هماهنگ باشد، گفت: «نیازی نیست دیگر درباره انقلاب گفت وگو كنیم، چه آنكه انقلاب به معنای تغییر است و ما اكنون به وسیله قانون اساسی این تغییر را به دست آورده ایم».

● یك تشكل كم اشتباه

مجلس اعلا درصحنه آزمون احزاب عراق یك تشكل كم اشتباه بوده است. این تشكل درعین حفظ اصول خود تلاش كرده متناسب با واقعیت های سیاسی حركت كند. براین اساس مجلس اعلا ضمن پرهیز ازاختلاف وتلاش برای یكپارچگی جریان شیعه ،دارای مرزبندی روشن با تشكل های تندرو دیگر است.

تفاوت های روشنی میان این تشكل با جریان دیگر، یعنی گروه مقتدی صدر وجود دارد. این تفاوت در رفتار دو بازوی نظامی این تشكل ها دیده شد یعنی میان سپاه بدر(وابسته به مجلس اعلا) و شبه نظامیان جیش المهدی(وابسته به مقتدی صدر). آنچه مسلم است نجف اشرف از ابتدای تشكیل مجلس اعلا، حوزه نفوذ این گروه عراقی محسوب می شد و حتی در دوران صدام كه رهبران مجلس اعلا، از جمله مرحوم آیت الله محمدباقر حكیم، تحت پیگرد سرویس اطلاعاتی رژیم بعث قرار داشتند هم این نفوذ كاسته نشد. از سوی دیگر كوفه نیز زیر نفوذ صدریون قرار دارد. مجلس اعلا همواره از رفتارهای تندروانه گروه مقتدی پرهیز جسته است.

آخرین بار طیف تندرو صدریون تصمیم به پایان بخشیدن به نفوذ مجلس اعلا در نجف گرفته و كوشیدند با حمله به مراكز و دفاتر مجلس اعلا در نجف موقعیت حكیم و یارانش را در تنگنا قراردهند. نكته مهمی كه در این باب باید به آن اشاره كرد، نفوذ افراد غیر قابل اعتماد در ساختار عملیاتی صدریون است. ضعف سامانه امنیتی و نوپایی جیش المهدی شاید علت اصلی این ماجرا باشد و این در حالی است كه سامانه امنیتی مجلس اعلا به دلیل سابقه طولانی و تجربه ای كه در سالیان مبارزه با دیكتاتور سابق عراق كسب كرده، از آسیب پذیری بسیار كمتری نسبت به صدریون برخوردار است.

● اندیشه میهن دوستی مجلس اعلا

یكی از اصولی كه همواره از سوی رهبران مجلس اعلا دنبال شده است وفاداری به كشور و تقدم منافع ملی بر گرایش های حزبی است. برهمین اساس مجلس اعلا دست دوستی به همه تشكل های این كشور داده است.

اما مخالفان مجلس اعلا خواسته هایی فراتر از این داشته اند. آنها تلاش كرده اند كه این تشكل را نهادی بی اعتنا به مقوله ناسیونالیسم عرب معرفی كنند. این خواسته ها حتی از سوی گروه هایی كه نزدیكی های ایدئولوژیك با مجلس اعلا دارند، هم مشاهده می شود. چنانكه برخی سران حزب الدعوه در واكنش به تغییرات سازمانی مجلس اعلا، آن را نوعی تلاش از سوی اعضای مجلس اعلا برای تأكید بر هویت خود دانسته است. «علی الادیب» سخنگوی این حزب شیعه در این باره گفته است: «اقدام مجلس اعلا بازتابنده تأكید آنها بر ملی گرایی عراقی هاست، شرایط سیاسی در عراق آنها را وادار كرده است كه عملگرا شوند».

● پاسخ مجلس اعلا به اتهام ها

موج اتهام هایی كه در روزهای پس از اصلاح سازمان این تشكل وحذف پسوند «انقلاب» از نام مجلس اعلا بر این جنبش عراقی وارد شد، در نهایت آنها را وادار به موضع گیری كرد. مجلس اعلا با انتشار بیانیه ای، تأكید كرد كه این گروه عراقی «اصول و مبانی ثابتی» دارد و در تصمیم خود مبنی بر حذف پسوند «انقلاب» از نام مجلس اعلا استقلال داشته اند. آنها در این بیانیه همچنین اشاراتی هم به ایران داشته اند و گفته اند كه هرگز یادشان نمی رود كه ایران یاریگر عراق بوده و در دوران رژیم صدام برای چندین سال پذیرای صدها تن از فرزندان عراق بوده است.

در میان كسانی كه این روزها تحولات درون ساختار مجلس اعلای اسلامی عراق را پیگیری می كنند، شاید تنها خود مجلس اعلایی ها باشند كه می گویند تغییری نكرده اند و همانند كه بودند. آنها همچنان بر مرام و مسلك خود و ادامه راه بزرگانی چون مرحوم آیت الله محمدباقر حكیم تأكید می كنند. اما این تعبیر همچنان باعث نشده است تا ناظران و تحلیلگران، تغییرات این گروه را با تردید دنبال نكنند. گذشت زمان شاید بهتر از هر شاهدی بر این امر قضاوت خواهدكرد.

● تاریخچه تشكیل مجلس اعلا

مجلس اعلای اسلامی عراق در سال ۱۹۸۲ م (۱۳۶۱ هجری شمسی) پس از یكسری گفت وگوها میان شخصیت ها و رهبران دینی عراق از جمله مرحوم آیت الله محمد باقر حكیم، سیدعبدالعزیز حكیم، سید كاظم حائری (كه آن زمان در حزب الدعوه بود). شیخ محمد مهدی آصفی (عضو وقت حزب الدعوه)، آیت الله سید محمود هاشمی، ابراهیم جعفری (دبیركل الدعوه)، سید محمدتقی مدرسی (كه آن زمان در منطقه العمل بود) و مرحوم محمد صالح الادیب (كه آن زمان در حزب الدعوه بود) تشكیل شد.

تشكیل مجلس اعلا در واقع پاسخی بود بر لزوم وحدت رویه درمبارزه با تشكیلات حزب بعث؛ چه آن كه پس از شهادت آیت الله محمد باقر صدر و با توجه به این كه شخصیتی كاریزماتیك كه بتواند جای وی را پر كند وجود نداشت؛ این احساس در میان برخی رهبران و پیشقراولان مبارزه با صدام به وجود آمد كه جای مرحوم صدر را نه شخص، بلكه باید گروهی از رهبران كه نماینده همه طیف های فكری و مبارزاتی ملت عراق باشند، پر كند.

● ساختار تشكیلاتی مجلس اعلا

مجلس اعلای انقلاب اسلامی از بخش های زیر تشكیل شده است:

الف) مجمع عمومی، كه حدود ۱۰۰ نفر از شخصیت های دارای سابقه مبارزاتی، علمی و فرهنگی در آن عضویت دارند. مجلس اعلایی ها به شدت نسبت به افشای نام این افراد در مطبوعات و ... حساسیت دارند و ترجیح می دهند این چهره ها در سایه باقی بمانند.

ب) شورای مركزی كه حداكثر دارای ۱۵ عضو است.

ج) دفاتر مجلس اعلا كه عبارتند از: دفتر اجرایی، دفتر سیاسی، دفترسازماندهی (این دفتر پس از سقوط رژیم بعث ایجاد شد)، دفتر تبلیغات و فرهنگ، دفتر جهادی (این دفتر پس از سقوط صدام منحل اعلام شد) تصمیماتی كه به وسیله مجلس اعلا اعلام می شود، ابتدا در شورای مركزی اتخاذ و سپس به وسیله دبیرخانه شورای مركزی برای اجرا به ریاست مجلس اعلا اعلام می شود. همچنین شورای مركزی مجلس اعلا هر ۲ سال یكبار به وسیله اعضای مجمع عمومی انتخاب می شوند در چارت تشكیلاتی، دبیرخانه شورای مركزی و دبیرخانه مجمع عمومی زیرمجموعه تشكیلات ریاست مجلس اعلا محسوب می شوند.

● بازوی نظامی مجلس اعلا

سپاه بدر یكی از مهم ترین ابزارهای مجلس اعلای اسلامی عراق در زمان مبارزه با صدام محسوب می شد. استعداد این سپاه در ابتدا قرار بود در حد یك گردان باشد اما پس از پیوستن بسیاری از اسرای عراقی به این تشكل نظامی و با تلاش های فراوان مرحوم محمدباقر حكیم نیروی نظامی نسبتاً مناسبی برای جنگ با صدام پدید آمد.

علت وجودی سپاه بدر، تلاش برای سرنگون كردن دیكتاتور عراق بود و با سقوط رژیم بعث فلسفه وجودی آن نیز از بین رفت و مجلس اعلایی ها كوشیدند، مبارزات خود برای حضور در ساختار قدرت عراق را از راه سیاست در پیش گیرند.براساس اساسنامه مصوبه مجلس اعلا، عمده ترین اهداف این تشكل عراقی عبارتند از:

۱) فعالیت بر ضد رژیم صدام و رهاسازی ملت عراق از چنگال رژیم صدام و مزدوران آن

۲) برپایی حكومت صالح بر پایه احترام گذاشتن به دین اسلام به عنوان یك اصل و یك عقیده

۳) برپایی روابطی براساس حسن همجواری و عدم تجاوز به دیگران.

مجلس اعلا اگرچه جزو معدود گروه های شیعه عراق است كه همواره روابط نسبتاً گرمی با همه بازیگران عراق از جمله آمریكا دارد، اما رهبران این گروه همواره تأكید كرده اند كه ملت عراق نیاز به قیم ندارد و خواستار پایان دادن به اشغال كشورشان شده اند.

اگرچه پس از تغییرات سازمان و برداشتن پسوند «انقلاب» از عنوان مجلس اعلا، برخی تحلیگران كوشیدند بر طبل دوری این گروه عراقی از ایران بكوبند، اما مجلس اعلایی ها خود معتقدند: «انقلاب اسلامی ایران موجب دمیدن روح آزادیخواهی و استقلال خواهی و نفی ظلم در سراسر جهان شد و ملت مسلمان عراق نخستین ملتی بود كه از امواج این انقلاب پربركت تأثیر یافت و این انقلاب موتور حركت نهضت فكری و فرهنگی در عراق بوده است.»

احسان تقدسی