پیام دوستی ایرانیان به فرازمینی ها

فضاپیمای «وویجر» به مرز منظومه شمسی رسید

فضاپیمای وویجر ۱، که دور‌ترین فضاپیما از زمین است، در سفر خود به سوی کرانه‌های فراتر از منظومه شمسی یک گام مهم دیگر برداشته است. این فضاپیمای قدیمی که اکنون ۱۷ میلیارد و ۴۰۰ میلیون کیلومتر از زمین فاصله دارد، تغییری محسوس را در جریان ذرات در اطراف خود اندازه‌گیری کرده است. این ذرات که از خورشید گسیل می‌شوند، تا این نقطه در حال دور شدن از مرکز منظومه بودند اما اکنون عمود بر این مسیر حرکت می‌کنند. این به آن معنی است که وویجر به مرحله ورود به فضای موسوم به «میان‌ستاره‌ای» بسیار نزدیک شده‌ است.

«ادوارد استون» که سرپرستی پروژه وویجر را بر عهده دارد، از این فضاپیما و اطلاعات ارزشمندی که همچنان ۳۳ سال پس از شروع ماموریتش ارائه می‌کند، تمجید کرد. او می‌گوید: «وقتی وویجر پرتاب شد، فقط ۲۰ سال از شروع عصر فضا گذشته بود، بنابراین هیچ مبنایی وجود نداشت که بتوان بر اساس آن گفت این فضاپیما چقدر دوام خواهد آورد. هیچ نمی‌دانستیم تا چه فاصله‌ای باید برویم تا از منظومه شمسی خارج شویم. اما اکنون می‌دانیم حدود پنج سال آینده، برای اولین بار از منظومه خارج می‌شویم.» گفتنی است دو فضاپیمای کاوشگر با نام‌های «وویجر ۱» و «وویجر ۲» به فضا پرتاب شدند. وویجر روز پنجم سپتامبر ۱۹۷۷ پرتاب شد و خواهرخوانده آن وویجر ۲، روز ۲۰ آگوست ۱۹۷۷ راهی فضا شد. هرچند وویجر ۲ زودتر پرتاب شد اما در مسیری دیگر قرار دارد و کندتر حرکت می‌کند در نتیجه اکنون کمی بیش از ۱۴ میلیارد کیلومتر از زمین فاصله دارد. هدف اصلی ناسا از پرتاب این کاوشگرها بررسی سیاره‌های مشتری، کیوان، اورانوس و نپتون بود که در سال ۱۹۸۹ انجام شد.

این فضاپیما سپس راه اعماق فضا را در پیش گرفتند و در جهت اصلی مرکز کهکشان راه شیری به حرکت درآمدند. منبع انرژی این فضاپیماها بسته‌های رادیواکتیو است. ابزارهای این کاوشگرها هنوز هم به خوبی کار می‌کند و داده‌ها را به زمین می‌فرستد. البته فاصله زیاد آنها با زمین باعث می‌شود پیام رادیویی آنها ۱۶ ساعت در راه باشد. مشاهده‌های تازه وویجر ۱ توسط ابزاری با نام «ذرات باردار کم‌انرژی» که شتاب بادهای خورشیدی را می‌سنجد انجام شده است. این جریان از ذرات باردار، کره ‌بزرگی را در اطراف منظومه شمسی پدید می‌آورد که هلیوسفر نام دارد. این بادها با سرعت «فراصوت» حرکت می‌کنند تا اینکه از یک مرحله به نام «شوک پایانی» می‌گذرند. پس از این مرحله، سرعت آنها به شدت کم می‌شود. اندازه‌گیری وویجر نشان می‌دهد شتاب این بادها در این نقطه اکنون به صفر رسیده است.

● پیام‌های بشر برای موجودات فضایی

علاوه بر ابزارهای پژوهشی و اندازه‌گیری علمی، هر دو کاوشگر لوحی از جنس طلا با خود دارند. در این صفحات مدور فلزی دیجیتالی، مطالبی مانند فرازهایی از تمدن انسان به زبان ریاضی، تصویری از دو انسان (زن و مرد) با دستان افراشته به نشانه دوستی، نشانی جایگاه زمین در منظومه شمسی و کهکشان راه شیری ثبت شده ‌است. اندیشه قرار دادن پیام‌هایی برای موجودات هوشمند فرازمینی نخستین بار توسط «اریک بورگس» مطرح شد. سپس «کارل ساگان» ستاره‌شناس و اخترشیمیدان مشهور امریکایی و از پیشگامان روش‌های برقراری ارتباط با موجودات هوشمند فرازمینی، از این ایده به شدت استقبال کرد. سرانجام ناسا با این طرح موافقت کرد و سه هفته به وی فرصت داد تا پلاکی را طراحی کند. «ساگان» نیز با همکاری «فرانک دریک» این پلاک را طراحی کردند، البته بخش طراحی هنری این پلاک را «لیندا سالزمن» (همسر «کارل ساگان») انجام داد. در این صفحه‌ ۳۰ سانتی‌متری چکیده‌ای از فرهنگ بشری قرار داده شده ‌است، از جمله ۱۱۵ قطعه عکس آنالوگ، صدای رعد و برق، صدای گریه یک شیرخوار، صدای یک نهنگ، صدای برخورد امواج به ساحل، صدای قلب و گام برداشتن انسان و چند صدای دیگر. علاوه بر این موسیقی‌های منتخب از فرهنگ‌ها و نواحی مختلف به مدت ۹۰ دقیقه گزینش شده است. قطعات مختلفی از موسیقی‌های «باخ» و «بتهوون» تا «لویی آرمسترانگ» و «چاک‌ بری» نیز در دیسک هست. موسیقی‌ها از فرهنگ‌ها و کشورهای مختلف و از کشورهای چین، ژاپن، آذربایجان، اندونزی، مکزیک، پرو، بلغارستان و سنگال انتخاب شده‌اند. علاوه بر این سلام و خوشامدگویی به ۵۵ زبان نیز وجود دارد. این خوشامدگویی‌ها با زبان اکدی که در میان‌رودان شش هزار سال پیش صحبت می‌شد، آغاز می‌شود و با یکی از زبان‌های محلی چینی به نام وو پایان می‌یابد. پیامی به زبان فارسی نیز در این دیسک وجود دارد. پیامی که به زبان فارسی در وویجر قرار داده شده، شعر «بنی آدم اعضای یک پیکرند» سعدی است. پیام فارسی یکی از طولانی‌ترین پیام‌های وویجر است. متن پیام فارسی چنین است:

«درود بر ساکنین ماوراء آسمان‌ها

بنی‌آدم اعضای یک پیکرند

که در آفرینش زیک گوهرند

چو عضوی به‌درد آورد روزگار

دگر عضوها را نماند قرار»

یاسان زرکوب