خورشید اندیشه

علامه شهید مطهری یكی از بزرگ احیاگران تفكر دینی است كه با شناختی درست و برداشتی عمیق از دین اسلام به تبیین و ترویج ماهیت دین پرداخت و روشهای تبلیغ دین را به جامعترین شكل ممكن معرفی نمود

‏از آن هنگام كه تمدن ایرانی با تعالیم انسان ساز اسلام آشنا شد، فرهنگی غنی به وجود آمد كه در بستر آن دانشمندان، نخبگان و فرهیختگان بزرگی پرورش یافتند. نخبگانی كه در ابعاد مختلف دین مبین اسلام كوشیدند و با الهام از تعالیم اسلام، قافله سالار كاروان بزرگ علم و اندیشه دین اسلام گردیدند و حتی پیشگام بسیاری از ملتهای اسلامی دیگر شدند. در بین كاروان بزرگ شیعه، اندیشمندان برجسته ای بودند كه در مقاطع حساس، با احیاگری آموزه های دینی، دوام و قوام بنیادهای دین مداری را مستحكم نمودند. دغدغه علمای بزرگ شیعه، كلیه مسایل دینی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مربوط به امت اسلامی بوده و به همین دلیل چند بعدی بودن تلاشهای روند احیاگری، خصوصیت مهم و تعیین كننده آن بوده است. حوزه علمیه در طول حیات پر برکت خویش شخصیتهای بزرگی را به جهان اسلام تقدیم نموده است که کمتر می توان برای آنان همتا و نظیری تصور کرد. اندیشمندان بزرگی که زمینه ساز و عامل تحولات عظیم بوده اند و نامشان برای همیشه در سینه تاریخ ثبت خواهد شد. استاد شهید مرتضی مطهری از جمله این شخصیتهاست. علامه شهید مطهری یكی از بزرگ احیاگران تفكر دینی است كه با شناختی درست و برداشتی عمیق از دین اسلام به تبیین و ترویج ماهیت دین پرداخت و روشهای تبلیغ دین را به جامعترین شكل ممكن معرفی نمود.‏

بی تردید ایشان در میان علمای شیعه از جایگاه و مرتبه عالی و ویژه ای برخوردار بوده و هستند. استاد که از اشراف و تسلطی مثال زدنی برخوردار بود، عالمی جامع بود و این جامع بودن استاد، از ایشان فقیهی فرزانه و متفکری عالیقدر ساخته بود. از جمله ویژگی های بارز شهید مطهری، آگاهی و آشنایی با مسائل اجتماعی و مقتضیات زمان خود بود و این خصلت باعث شد تا نقشی اساسی در اصلاحگری و روشنفکری دینی معاصر خود باشد. استاد مطهری از جمله عالمانی است که در عرصه های گوناگون علمی با قدرت ظاهر شد و توانمندی های خود را نمایان ساخت.

استاد مطهری از حیث زمانی در حساسترین مقطعی كه در سیر تطور تاریخ معاصر ایران می شد تصور نمود، وارد میدان شد و در كارزار مجادلات فكری و هجمه های داخلی و خارجی و توطئه های ایدئولوژیك دشمنان، رهبری یك جهش علمی، خیزش فكری و احساس مسئولیت دینی در میان حوزویان و دوستداران شیعه را عهده دار شد.

بینش عمیق، شفاف و بدور از هرگونه مجامله و تعارف رایج بین برخی علما موجب شد تا استاد مطهری به واسطه مشاهده هر كاستی و ضعفی، داد اصلاح سر داد تا این ضعفها را به حساب اسلام نگذارند. خود استاد اذعان داشته است كه هر چه گفته و یا نوشته، با هدف حل مشكلات و پاسخگویی به سئوالاتی است كه در زمینه مسایل اسلامی مطرح است.‏

با گذشت بیش از چهار دهه از انتشار گفته ها و نوشته های استاد مطهری، هنوز باطراوت و تازه مانده اند ؛ چرا كه عالمی دردمند با احساس مسئولیت و با مراجعه به حقایق شریعت، با هدفی مقدس آنها را جمع آوری، تدوین، تبیین و ارایه نموده است. استاد مطهری مشعل فروزانی است كه جوانان را در مسیر نهضت انقلاب اسلامی ایران هدایت کرد. این فقید فاضل از ذخایر علمی و معنوی این مرز و بوم محسوب می شود.‏

● سیری در زندگی شهید مطهری:‏

استاد شهید آیت الله مرتضی مطهری فرزند شیخ محمد حسین مطهری در سیزدهم بهمن سال ۱۲۹۸ هجری شمسی در شهر فریمان از توابع استان خراسان متولد شد. استاد در خانواده ای اصیل و روحانی به دنیا آمد. تقوا و پاکی را از همان کودکی از پدرش آموخت. نخستین معلم او پدر بزرگوارش بود. در کتاب "داستان راستان" که به پدرش هدیه نمود، چنین آورده است: "اولین بار ایمان، تقوا و عمل صالح پدرم مرا با راه درست آشنا کرد." شهید ارجمند پس از طی دوران کودکی به مکتب خانه رفت و به فراگیری سایر دروس ابتدایی پرداخت. از همین زمان بود که او به درس و استاد علاقمند شد و این سرآغاز علم آموزی اوست.‏

سابقه مبارزاتی استاد شهید مطهری را باید از سنین نوجوانی او دانست، یعنی هنگامی در سال ۱۳۱۱ در حوزه علمیه مشهد مشغول تحصیل بوده است. استاد مطهری در آن دوران از نزدیك فشار حكومت ظالمانه رضا خان را در حوزه علمیه احساس می كرد و برای مقابله با آن ظلم به اندیشه و تفكر فرو می رفت تا راه مبارزه را پیدا كند. ‏استاد مطهری راه مبارزه را در اسلام جستجو كرد و دریافت كه با زنده كردن قوانین اسلامی، به آسانی می توان بر رژیم فاسد پهلوی غلبه یافت. لذا استاد مطهری بهترین و كوتاهترین راه مبارزه را مبارزه مذهبی و مكتبی یافت كه سایر مبارزات از قبیل سیاسی و اجتماعی زیر چتر آن مبارزه قرار می گیرد. ‏

استاد مطهری در سال ۱۳۱۶ به قم، پایگاه روحانیت هجرت می كند كه علاوه بر كسب علم و دانش و آشنایی بیشتر فرهنگ اسلامی، با یك سری حركات و جنبش های آزادیخواهی برخورد می نماید و با این حركات و جنبش های حق جویانه و آزادی طلبانه علیه رژیم پهلوی آشنا شده، جهت همفكری و همیاری دست به كار می شود. مدتی می گذرد و استاد با اراده ای محكمتر و استوارتر در راهی كه قدم گذاشته است به حركت خود ادامه می دهد. استاد در سال ۱۳۳۰ به مبارزات خویش حیات تازه ای داد و مستقیماً وارد جریانات سیاسی شد و سعی در فراهم نمودن زمینه تفكر اسلامی در دانشگاه كرد. در سال ۱۳۳۴ زبان و قلم را به خدمت گرفته و در دانشگاه مشغول نشر افكار اسلامی و گفتار اسلامی گردید و در این راه با تمامی همت به پیش رفت. ‏سال ۱۳۴۲ در قیام ۱۵ خرداد چشم جهانیان را به خود معطوف داشت. رژیم دست نشانده پهلوی سخت به وحشت افتاده و پس از كشت و كشتار فراوان، استاد مطهری را همراه با دیگر هم رزمان دستگیر و زندانی نمود. پس از مدتی استاد آزاد شد ولی با جوششی بیشتر و با اراده ای محكمتر و با قدمی استوارتر به حركت خویش ادامه داد. زیرا كه وی از نزدیك ماهیت قیام ۱۵ خرداد سال ۴۲ را لمس كرده بود و بر ویژگی های افرادی كه بار نهضت را به دوش می كشیدند، كاملاً آگاهی داشت و گروههایی را كه كمك و یاری می نمودند، به خوبی می شناخت. خلاصه اینكه به علل و ریشه هایی كه زمینه قیام را فراهم كرده بود، آشنایی كامل داشت. لذا تصمیم گرفت كه همچنان با سلاح خود كه همانا زبان و قلم و جوهر فكری اسلامی وی بود به مبارزه خود علیه طاغوت ادامه دهد. استاد مطهری نهضت ۱۵ خرداد را هم جهت با نهضت پیامبران می دانست و به خاطر آن تلاش فراوانی برای كشف قوانین اسلامی نمود تا قیام امت اسلامی را برای آینده بیمه كند. در سال ۱۳۴۳ به امر استاد بزرگوار خویش، امام خمینی (ره) با جمعیتهای موتلفه اسلامی همكاری می كرد و در جریان تمام فعالیتهای گروههایی بود كه خواهان اقدام انقلابی برای اصلاح جامعه اسلامی ایران بودند. ‏

استاد مطهری با فداییان اسلام در ارتباط نزدیكی بود و به طور علنی و غیر علنی با آنها همفكری نموده و آنان را در مبارزه با رژیم شاهنشاهی راهنمایی می كرد. مبارزه سیاسی استاد مطهری از هرگونه سر و صدا و جنجال بود. در تمامی دوران، هرگز از روشنگری و آگاهی بخشیدن به دیگران دست نكشید. او فهمید كه رژیم منفور پهلوی با برنامه های دیكته شده استكبار جهانی، درصدد به فراموشی سپردن احكام قرآن است. پس در خلاف جهت حركت طاغوت، با نشر حقایق اسلامی در رسانه های گروهی و در دانشگاه و در سخنرانی و كتابهای خود محققین را به سوی خود جلب می كرد و رژیم را از این جهت كلافه كرده بود.‏در سال ۱۳۴۵ رهبری حسینیه ارشاد را كه محل اجتماع روشنفكران دانشگاهی بود، پذیرفت و سعی می نمود تا افكار را متوجه اسلام راستین ساخته و بدعتها و خرافه های وارداتی استعمارگران را بزداید و در ابعاد گوناگون، ایدئولوژی اسلامی را به تشنگان حقیقت دهد. در سال ۱۳۵۱، در پی اوج گرفتن افشاگری رژیم پهلوی و روشنگری جوانان خدا جوی انقلابی، برای بار دوم دستگیر شد و پس از مدت كوتاهی به دلیل ترس و وحشت رژیم آزاد شد.‏

گذشته از مقام رفیع علمی، اخلاقی و فلسفی استاد شهید مرتضی مطهری كه زبانزد محققان و استادان حوزه های علمیه بود، پس از سال ۵۱ خط مبارزه ایشان در ستیز با استكبار وسیعتر شده و حركت آن شدت یافت. استاد همزمان با مبارزه با فرهنگهای غربی و مكتبهای الحادی و التقاطی كه آنها را بزرگترین خطر برای جامعه اسلامی می دانست، در فراهم كردن زمینه اعتصابها و خط دادن جریانها و حركتهای انقلابی ملت مسلمان ایران علیه رژیم پوسیده شاه تلاش بسیاری كرد.‏در سال ۱۳۵۵ برای كسب رهنمود و پر شتاب تر نمودن مبارزات انقلابی علیه طاغوت، به نجف اشرف مسافرت كرد و به حضور امام خمینی (ره) رسید. بعد از بازگشت از محضر امام (ره) و با اوج گرفتن مبارزات انقلابی، در سال ۵۶ از سوی رژیم ستمشاهی ممنوع المنبر گردید و مجبور شد تا راه دیگری را جهت مبارزه با آن رژیم پیش بگیرد. در سال ۵۷ شهید مطهری تمام تلاش و همت خویش را مبذول داشت تا مبارزات و جنبش های مردمی را از هر گونه انحرافی مصون بدارد و آن را در جهت خط راستین اسلامی حركت دهد.‏

مبارزات سیاسی استاد مطهری در سال ۵۷ پس از مسافرت به پاریس و ملاقات با رهبر انقلاب و بازگشت به ایران به این شکل در آمد که از سوی امام (ره) مأمور تشکیل شورای انقلاب گردید تا انقلاب شکوهمند اسلامی مردم ایران را به تکیه گاهی استوار متصل سازد.‏

با پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ایران در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ و با روی کار آمدن شورای انقلاب، تلاش و مبارزات استاد مطهری جهت برقراری حکومت اسلامی به نهایت خویش رسید و این شهید عزیز همواره در کنار امام (ره) بود. سرانجام در شب دوازدهم اردیبهشت ماه سال ۵۸ توسط یکی از اعضاء گروه منحرف فرقان، به شهادت نائل شد و روح مطهرش به ملکوت اعلی پیوست. در زندگی این استاد بزرگ، درسی نهفته است که راهگشای تمام مشکلات ما انسانهاست و این است که کسانی که در راه تعلیم وتعلم انسانها قدم می گذارند، باید هر سختی و مشکلی را تحمل کنند تا به سر منزل مقصود برسند.‏

علی تركاشوند- فریده موسوی‏

---