جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

فرصت و فراغتی برای پرستش و نیایش


فرصت و فراغتی برای پرستش و نیایش

نگاهی به مفهوم ,حقیقت و آثار اعتکاف

انسان موجودی است پویا و به دنبال حقیقت و رسیدن به معبود خویشتن است. انسان این اشرف مخلوقات با دوری از هوای نفس است که می‌تواند این برتری را نسبت به سایر موجودات حفظ نماید و به مقامی برسد که جز خدا نبیند. انسان مومن برآن است تا خلوتی بیابد تا توسط آن در آثار صنع پروردگار عالم با دیده عبرت بیندیشد و با سوز دل و اشک دیده ، باطن خود را از پلیدی‌ها بشوید و به خانه دل خود روشنی ببخشد. یکی از بهترین فرصت‌ها برای خودسازی ، اعتکاف است که می‌توان در فراغتی خاص برای عبادت و تفکر، مناجات با قاضی الحاجات و خلوت با او را تجربه کرد. در اعتکاف است که می‌توان تعلقات را در راه محبوب حقیقی ذبح کرد واز کثرت روی گرداند و به سوی وحدت حرکت کرد وبا تهذیب نفس و اندوختن سرمایه تقوا واخلاص ، آخرت خود را آباد ساخت و از حیرت و سردرگمی نجات پیدا کرد.

اعتکاف ،سنت حسنه الهی است که می‌تواند انسان را از هوای نفس نجات داده و دلهای پرآشوب را آرام نماید و خاطره‌های افسرده را شاداب کند. اگر کسی آرامش می‌خواهد باید آن را تنها در دستورات الهی و سنتهای رسول مکرم اسلام و پیروی از اهل بیت(ع) بجوید. اعتکاف ذکر خداوند است و شفا دهنده روح افسرده و آرامش دهنده قلب. راه به دست آوردن آرامش و اطمینان ، یاد خدا وتوجه به ذات اقدس اوست. در خلوت و انس با حق تعالی ، برکات دینی و دنیوی را می‌توان یافت که اخلاص ، توجه به خداوند و استمرار آن مهم‌ترین آنها ست. کسی که اراده‌اش ضعیف و قلبش با هر دعوتی به سویی مایل است واز ذکر روی می‌گرداند، در خلوت برای استقامت در عبادت آماده‌تر می‌شود و خویش را برای ادامه تفکر راغب تر خواهد دید. حتی اگر انسان از ایمانی قوی برخوردار باشد احتیاج دارد که در شبانه روز لحظاتی را با خدای خود خلوت کند و متوجه او باشد چون زندگی در میان مردم و حشر و نشر با آنان و برخورد با افراد مختلف و شنیدن سخنان گوناگون او را به غفلت یا به تحیر می‌اندازد. زندگی در نقاطی که نقل مجالس مردم ، غیبت دیگران است و مخالفت با آنان مشکلات دیگری به بار خواهد آورد و سکوت هم سرانجام انسان را شریک غیبت خواهد کرد بسیار دشوار خواهد بود و چه بسا اجتماع برانسان اثر کند و او همرنگ این جماعت گردد و صفات و ملکات‌

ناخودآگاه تغییر یابند. اینجاست که انسان درمی‌یابد اعتکاف و خلوت با خداوند متعال برای تطهیر درون و نورانیت قلب چقدر لازم است.

در اعتکاف است که می‌توان خدایی بودن را در همه کارها تمرین کرد. فرصت مناسبی است تا انسان اندکی فکر کند و خود را بازیابد و دل از غیر خدا بکند و روح بندگی و اطاعت را در خود زنده کند و با رب الارباب و قاضی الحاجات به راز و نیاز و مناجات بپردازد. در این نوشتار برآنیم تا در سه بخش پیرامون اعتکاف ومعتکف که همانا احیاگر سنت نبوی است و از هوای نفس گریزان و برای رهایی از آن اشک ریزان است ، مطالبی را ارائه دهیم . باشد که مقبول درگاه حضرت حق قرار گیرد.

● بخش اول: معنی اعتکاف

اعتکاف در لغت ، اقبال به سوی چیزی است ، همراه با تعظیم و بدون انصراف .

اعتکاف مصدر باب افتعال از ریشه ( ع- ک- ف) است ودر لغت دارای معانی گوناگونی است مانند روی آوردن و ملازمت برچیزی همراه با بزرگ دانستن آن .

معنی اصطلاحی :

اعتکاف عبارت است از اقامت سه روز یا بیشتر در مسجد به قصد عبادت و با شرط مخصوص

( قربتا الی الله ) .

اعتکاف کامل حداقل حضور سه روز به صورت پیوسته در مسجد جامع است همراه با روزه داری وعبادت خداوند متعال که دو روز اول مستحب ( واگرانجام شد) یک روز آخر که اتمام حضور سه روزه است واجب می‌باشد. در واقع اعتکاف همان حضور سه روز پیوسته در مسجد جامع است. و ضمیمه کردن عبادات دیگری مانند نماز و قرائت قرآن و ...

● بخش دوم: اعتکاف در آیینه وحی و روایات

الف) آیینه وحی:

قرآن کریم براین سنت حسنه که محبوب انبیاء واولیا(ع) بوده تاکید کرده است. ماده عکف ۹ بار در قرآن به کار رفته که در این زمینه یک نمونه از آیات را ذکر می‌کنیم؛ سوره شریفه بقره آیه ۱۲۵، " وعهدنا الی ابراهیم و اسمعیل ان طهرا بیتی للطائفین و العاکفین والرکع السجود"

( وما به ابراهیم و اسماعیل امر کردیم که خانه مرا برای طواف کنندگان و مجاوران ،معتکفان ورکوع کنندگان و سجده گزاران پاکیزه و آماده بسازند)

از دیدگاه قرآن کریم ، اعتکاف معادل طواف خانه کعبه آمده و همتای رکوع و سجود به شمار آمده است.

ب) اهمیت اعتکاف از دیدگاه روایات:

با مراجعه به کتب روایی و احادیث معصومین(ع)

در می‌یابیم که اعتکاف مورد توجه ائمه معصومین(ع) بوده است به طوری که اعتکاف در بیش از صد روایت از پیامبر(ص) و ائمه (ع) نقل گردیده است که روایات زیر را به عنوان نمونه در این باب نقل می‌نماییم:

امام صادق (ع) می‌فرماید: پیامبر اسلام(ص) در سال اول هجرت در دهه اول ماه رمضان ودر سال دوم در دهه دوم ودر سال سوم هجری در دهه آخر ماه رمضان، اعتکاف نمود ولی پس از آن همیشه در دهه آخر ماه رمضان اعتکاف می‌نمود و در روایت دیگر امام صادق (ع) می‌فرماید:جنگ بدر در ماه رمضان اتفاق افتاد و به این جهت پیامبر(ص) نتوانست در ماه رمضان اعتکاف نماید. حضرت در سال بعد دو دهه اعتکاف کرد. یکی برای همان سال و دیگری قضای اعتکاف سال قبل را انجام داد.

پیامبر (ص) و ائمه (ع) الگوی کامل مسلمانان هستند و کردار و گفتار آنان برای پیروانشان حجت است. راز ونیاز با پروردگار و چگونگی این ارتباط می‌تواند سهم بسزایی در جهت دهی امت اسلامی به سوی هدف مطلوب داشته باشد.

در سیره ائمه(ع) این سنت حسنه را مشاهده می‌کنیم و حضور در مساجد به عنوان پایگاه معرفت و شناخت دینی و زمینه ساز آگاهی و رشد و ترقی و تعالی جامعه بسیار مفید فایده است.

● بخش سوم: حقیقت و آثار اعتکاف

با تامل در آموزه‌های دینی در می‌یابیم که حقیقت و روح همه عبادات همان توجه و یاد قلبی خداوند متعال است و فقط عبادتی که با توجه و یاد الهی انجام گیرد مطلوب درگاه احدیت است و مومن از آن بهره‌ می‌برد و هرگاه عبادتی خالی از توجه قلبی باشد بهره‌ای برای مومنین ندارد و هرچه توجه به خداوند در عبادت بیشتر باشد و با خلوص انجام شود بهتر و استفاده عبد از آن عبادت بیشتر است و از این رهگذر بیش از پیش از آثار این عبادت بزرگ بهره ‌مند می‌شویم که در اینجا برخی از آ‌نها را ذکر می‌کنیم؛

۱) تقوای الهی

۲) توبه

۳) دعا

۴) اخلاص

۵) اندیشیدن

۶) حساب رسی

۷) همنشینی با پارسایان

۸) پیشگیری از عقوبت الهی

۹) رهایی ازمعصیت

۱۰) پرهیز از ریا.

در حدیث قدسی با بیان منزلتی بزرگ برای اهل ذکر آنان همنشینی خدا دانسته شده و چه منزلتی بالاتر از همنشینی با خدا.

این مقاله را با چندین تذکر ودرخواست به پایان می‌بریم و از درگاه احدیت درخواست تفضل و عنایت داریم و امید آنکه مورد رضایت حضرت احدیت قرار گیرد و ذخیره دار الآخره باشد.

عمل عبادی اعتکاف قبل از انقلاب شکوهمند اسلامی به صورت محدود در تعدادی از مساجد برگزار می‌شد اما به برکت نظام مقدس جمهوری اسلامی این سنت حسنه احیا گردید و با توجه به برنامه‌‌ریزی های صورت گرفته در این خصوص و حضور گسترده اقشار مختلف جامعه در انجام مراسم اعتکاف بخصوص جوانان از رشد بی‌سابقه‌ای برخوردار گردیده است که نیاز به توجه بیشتر مسئولین فرهنگی کشور دارد بخصوص در حوزه فرهنگ دینی تا بتوان از این رهگذر به مقابله با تهاجم فرهنگی دشمنان اسلام پرداخت و بخصوص جوانان و نوجوان را بیش از پیش با آموزه‌های دینی آشنا نمود. تمامی ادعیه و اعمالی که در دین مبین اسلام وارد شده با عنوان عبادت دارای دو جنبه است؛

۱) شکل ظاهری

۲) جنبه معنوی .

اگر چه بسیاری از اعمال عبادی و فرایض و سنن در ظاهر با هم متفاوت هستند اما حقیقت و ماهیت تمامی این اعمال از جمله اعتکاف توجه باطنی و قلبی به ذات اقدس الهی است. اعمال عبادی اگر چه در شکل دارای کثرت است و تنوع دارد اما همه آنها در عین کثرت در اهداف الهی و رسیدن انسان به کمال و سعادت دنیوی واخروی وحدت دارند. وحدت در عین کثرت که معتکفین گرامی باید توجه داشته باشند اندوخته معنوی حضور در اعتکاف باید همانند مشعل فروزانی فراروی آنها در طول سال باشد به گونه‌ای که هم خود از نور آن استفاده کنند و هم انوار تابناک آن رهگشای دیگران باشد که این حضور زمینه ساز رشد معنوی در سطح جامعه بوده و اقشار مختلف جامعه را تحت تاثیر خود قرار دهد و مقابله کلی با مظاهر فساد و منکر در سطح جامعه باشد.

معتکف گرامی ! حال که این توفیق نصیب تو شده تا در یک خلوت نشینی بتوانی خود واقعی خود را که همانا(ما) بودن است بشناسی و از خود غیر حقیقی خود که همان( من) بودن است خارج شوی، پس در این فرصت بی‌بدیل توجه به همه نیازها و مشکلات جامعه و افراد جامعه داشته باش و برای حل آنها به صورت کلی و فراگیر دعا کن واز درگاه احدیت درخواست نما.معتکف گرامی! حال که خداوند توفیق عنایت کرده در بهترین ایام یعنی ایام البیض ماه رجب ودر بهترین مکان‌ها یعنی مسجد به انجام بهترین اعمال موفق شده‌ای، توجه داشته باش که نکته اصلی در این باب را فراموش نکنی که همان خلوص است و فراموش کن که بخواهی این حضور را موجب برتری خود از دیگران بدانی که حفظ عمل از انجام عمل مهم‌تر است.

نکته آخر اینکه هیئت امنای مسجد و بخصوص ائمه محترم جماعات برگزار کننده اعتکاف، این حضور را قدر بدانند و زمینه حضور در مساجد را برای همیشه فراهم نمایند و این حضور به ایام اعتکاف ، مختص نشود. در پایان توجه همگان را به آیه شریفه ۷۲ سوره توبه جلب می‌نماییم واز درگاه احدیت درخواست می‌کنیم همه ما را مشمول این آیه مبارکه قرار داده و وعده خود را در حق همه ما اجرا فرماید. " خداوند به مردان و زنان با ایمان وعده داده باغهایی از بهشت را که از زیر درختانش نهرها جاری است که جاودانه در آن خواهند بود ومسکن‌های پاکیزه در این بهشت جاودان دارند. همچنین خشنودی پروردگار که از همه اینها بالاتر است و این است رستگاری بزرگ." اللهم تقبل منا و استجب لنا. التماس دعا .

رضا نیکبخت

صدیقه صادقی



همچنین مشاهده کنید