حضرت خدیجه سلام الله علیها مادر امت

خدیجه س ۶۸ سال قبل از هجرت بدنیا آمد خانواده ای كه خدیجه را پرورش داد , از نظر شرافت خانوادگی و نسبت های خویشاوندی , در شمار بزرگترین قبیله های عرب جای داشت این خاندان در همه حجاز نفوذ داشت آثار بزرگی و نجابت و شرافت ازكردار و گفتار خدیجه پدیدار بود

سخن از خدیجه ، سخن از یك دنیا عظمت و پایداری و استقامت درراه هدف است . به حق قلمفرسایی در باره كسی كه خداوند بر اوسلام و درود فرستاد ، بسی مشكل است . اما به مصداق «مالا یدرك‏كله لا یترك كله ،» به بررسی گوشه‏هایی از شخصیت و زندگی این‏بزرگ بانو می‏پردازیم :

●ولادت و خانواده

خدیجه (س) ۶۸ سال قبل از هجرت بدنیا آمد . خانواده‏ای كه‏خدیجه را پرورش داد ، از نظر شرافت‏خانوادگی و نسبت‏های‏خویشاوندی ، در شمار بزرگترین قبیله‏های عرب جای داشت . این‏خاندان در همه حجاز نفوذ داشت . آثار بزرگی و نجابت و شرافت ازكردار و گفتار خدیجه پدیدار بود .

خدیجه از قبیله هاشم بود و پدر و اقوامش از ثروتمندان قریش‏بودند . پدرش خویلدبن اسد قریشی نام داشت . مادرش فاطمه دخترزائد بن اصم بود .

●اخلاق خدیجه (س)

خدیجه در بین اقوام خود یگانه و ممتاز و میان اقران كم نظیربود . او به فضیلت اخلاقی و پذیرایی‏های شایان بسیار معروف بود وبدین جهت زنان مكه به وی حسد می‏ورزیدند .

دخترت خویلد در سجایا و كمالات اخلاقی زبانزد و نمونه بود و به‏حق ایشان كفو خوبی برای پیامبر (ص) بود . بی‏تردید می‏توان گفت‏كه این سجایا و فضایل اخلاقی سبب شد تا خدیجه برای همسری پیامبراكرم (ص) شایسته شمرده شود . طبق روایات ، او برای پیامبراكرم (ص) یاوری صادق بود .

●آیا خدیجه (س) قبل از پیامبر (ص) ازدواج كرده بود ؟

معروف است اولین كسی كه به خواستگاری خدیجه آمد یكی ازبزرگان عرب به نام «عتیق بن عائذ مخزومی‏» بود . او پس ازازدواج با خدیجه ، در جوانی در گذشت و اموال بسیاری برای خدیجه‏ارث گذاشت . پس از او «ابی‏هاله بن المنذر الاسدی‏» كه یكی ازبزرگان قبیله خود او بود ، با وی ازدواج كرد . ثمره این پیوندفرزندی به نام «هند» بود كه در كودكی در گذشت . ابی‏هاله‏نیز پس از چندی ، وفات یافت و ثروت بسیار از خویش بر جای نهاد.

هرچند این مطلب كه پیامبر اكرم (ص) سومین همسر خدیجه بود وجز عایشه با دوشیزه‏ای ازدواج نكرد ، نزد عامه و خاصه معروف است; ولی مورد تایید همگان نیست . جمعی از مورخان و بزرگان ، نظرمخالف دارند ; برای مثال «ابوالقاسم كوفی‏» ، «احمد بلاذری‏» ، «علم الهدی‏» ، (سیدمرتضی) در كتاب «شافی‏» و «شیخ طوسی‏» در «تلخیص شافی‏» آشكارا می‏گویند كه خدیجه ،هنگام ازدواج با پیامبر ، «عذرا» بود . این معنا را علامه‏مجلسی نیز تایید كرده است . او می‏نویسد : «صاحب كتاب انوارو البدء» گفته است كه زینب و رقیه دختران هاله ، خواهر خدیجه‏بودند . برخی از معاصران نیز چنین ادعا كرده‏اند و برای اثبات ادعای‏خود كتابهایی نوشته‏اند .

●آشنایی با حضرت محمد (ص)

فضایل اخلاقی خدیجه ، بسیاری از بزرگان و صاحب منصبان عرب رابه فكر ازدواج با وی می‏انداخت . ولی خاطرات همسر پیشین به وی‏اجازه نمی‏داد شوهری دیگر انتخاب كند . تا اینكه با مقامات‏معنوی حضرت محمد (ص) آشنا شد و آن دو غلامی كه برای تجارت‏همراه پیامبر (ص) فرستاده بود ، مطالب و معجزاتی كه از وی‏دیده بودند ، برای خدیجه نقل كردند . خدیجه فریفته اخلاق و كمال‏و مقامات معنوی پیامبر (ص) شد . البته او از یكی ازدانشمندان یهود و نیز ورقه بن نوفل ، كه از علمای بزرگ عرب وخویشان نزدیك خدیجه به شمار می‏رفت ، در باره ظهور پیغمبرآخرالزمان و خاتم الانبیا (ص) مطالبی شنیده بود . همه این‏عوامل موجب شد تا خدیجه حضرت محمد (ص) را به همسری خودانتخاب كند .

●ازدواج خدیجه

زفاف خدیجه با حضرت محمد (ص) ۲ ماه و ۷۵ روز پس از بازگشت‏از سفر تجارت شام تحقق یافت . در آن زمان ، حضرت‏محمد (ص) ۲۵سال داشت و خدیجه چهل ساله بود . ابن عباس سن ایشان را ۲۸ سال‏نقل می‏كند . هرچند بعضی از مورخان اهل‏سنت‏سعی می‏كنند این سخن‏را رد كنند ; چون راوی آن محمد بن صائب كلبی از شیعیان است وآنها او را ضعیف می‏دانند .

خدیجه به سبب علاقه به حضرت محمد (ص) و مقام معنوی او بارسول خدا ازدواج كرد و تمام دارایی و مقام و جایگاه فامیلی خودرا فدای پیشرفت مقاصد همسرش ساخت .

در عقد ازدواج حضرت محمد (ص) و خدیجه ، عبدالله بن غنم به‏آنها چنین تبریك گفت :

هنیئا مریئا یا خدیجه قد جرت لك الطیرفیما كان منك باسعد

تزوجت‏خیر البریه كلها و من ذا الذی فی الناس مثل محمد ؟

و بشر به البران عیسی بن مریم و موسی ابن عمران فیاقرب موعد

اقرت به الكتاب قدما بانه رسول من البطحاء هادو مهتد

گوارا باد بر تو ای خدیجه كه طالع تو سعادتمند بوده و بابهترین خلایق ازدواج كردی . چه كسی در میان مردم همانند محمد (ص) است . محمد (ص) كسی است كه حضرت عیسی و موسی به آمدنش‏بشارت داده‏اند و كتب آسمانی به پیامبری او اقرار داشتند .

رسولی كه سر از بطحاء (مكه) در می‏آورد و او هدایت كننده وهدایت‏شونده است .

●احترام پیغمبر خدا (ص) به خدیجه

احترام حضرت محمد (ص) به خدیجه ، به خاطر عقیده و ایمان اوبه توحید بود .

●خصال خدیجه (س)

خدیجه از بزرگترین بانوان اسلام به شمار می‏رود . او اولین زنی‏بود كه به اسلام گروید ; چنان كه علی‏بن ابی‏طالب (ع) اولین‏مردی بود كه اسلام آورد . اولین زنی كه نماز خواند ، خدیجه بود. او انسانی روشن بین و دور اندیش بود . با گذشت ، علاقه‏مند به‏معنویات ، وزین و با وقار ، معتقد به حق و حقیقت و متمایل به‏اخبار آسمانی بود . همین شرافت‏برای او بس كه همسر رسول خدا (ص) بود و گسترش اسلام به كمك مال و ثروت او تحقق یافت .

خدیجه از كتب آسمانی آگاهی داشت و علاوه بر كثرت اموال و املاك، او را «ملكه بطحاء» می‏گفتند . از نظر عقل و زیركی نیزبرتری فوق العاده‏ای داشت و مهمتر اینكه حتی قبل از اسلام وی را«طاهره‏» و «مباركه‏» و «سیده زنان‏» می‏خواندند .

جالب این است او از كسانی بود كه انتظار ظهور پیامبر اكرم (ص) می‏كشید و همیشه از ورقه‏بن نوفل و دیگر علما جویای نشانه‏های‏نبوت می‏شد . اشعار فصیح و پر معنای وی در شان پیامبر اكرم (ص) از علم و ادب و كمال و محبت او به آن بزرگوار حكایت می‏كند .

نمونه‏ای از اشعار خدیجه در باره پیامبراكرم (ص) چنین است :

فلواننی امسیت فی كل نعمه و دامت لی الدنیا و تملك الاكاسره

فما سویت عندی جناح بعوضه اذا لم یكن عینی لعینك ناظره

اگر تمام نعمتهای دنیا از آن من باشد و ملك و مملكت كسراها وپادشاهان را داشته باشم ، در نظرم هیچ ارزش ندارد زمانی كه چشم‏به چشم تو نیافتند .

دیگر خصوصیت‏خدیجه این است كه او دارای شم اقتصادی و روح‏بازرگانی بود و آوازه شهرتش در این امر به شام هم رسیده بود .

البته سجایای اخلاقی حضرت خدیجه چنان زیاد است كه قلم از بیان‏آن ناتوان است . پیامبر اكرم (ص) می‏فرماید : «افضل نساء اهل الجنه خدیجه بنت‏خویلد و فاطمه بنت محمد ومریم بنت عمران و آسیه بنت مزاحم .»

چه می‏توان گفت در شان كسی كه مایه آرامش و تسلای خاطر رسول‏خدا (ص) بود ؟ ! در تاریخ می‏خوانیم : «حضرت محمد (ص) هر وقت از تكذیب قریش و اذیت‏های ایشان‏محزون و آزرده می‏شدند ، هیچ چیز آن حضرت را مسرور نمی‏كرد مگریاد خدیجه ; و هرگاه خدیجه را می‏دید مسرور می‏شد»

ذهبی می‏گوید : مناقب و فضایل خدیجه بسیار است ; او از جمله‏زنان كامل ، عاقل ، والا ، پای‏بند به دیانت و عفیف و كریم و ازاهل بهشت‏بود . پیامبر اكرم (ص) كرارا او را مدح و ثنا می‏گفت‏و بر سایر امهات مومنین ترجیح می‏داد و از او بسیار تجلیل می‏كرد. به حدی كه عایشه می‏گفت : بر هیچ یك از زنان پیامبر (ص) به‏اندازه خدیجه رشك نورزیدم و این بدان سبب بود كه پیامبر (ص)بسیار او را یاد كرد .

محمد محسن طبسی

---