نماز جماعت

در اماكن نظامی هنگام برپا یی نماز جماعت كه در وقت اداری است, تعدادی از نظامیان بخاطر شرایط كاری در آن شركت نمی كنند با آنكه انجام آن كارها بعد از وقت اداری و یا در روز بعد ممكن است آیا این عمل سبك شمردن نماز است

● امام جماعت در نماز باید چه نیتی بكند؟ آیا نیت جماعت باید بكند یا نیت فرادی؟

▪ اگر بخواهد فضیلت نماز جماعت را درك كند باید قصد امامت و جماعت كند، و اگر بدون قصد امامت نماز، مشغول آن شود، نماز وی و اقتدای دیگران به او اشكال ندارد.

● در اماكن نظامی هنگام برپا یی نماز جماعت كه در وقت اداری است، تعدادی از نظامیان بخاطر شرایط كاری در آن شركت نمی‏كنند با آنكه انجام آن كارها بعد از وقت اداری و یا در روز بعد ممكن است. آیا این عمل سبك شمردن نماز است؟

▪ شركت در نماز جماعت، فی نفسه واجب نیست ولی بهتر است در وقت آن برای درك فضیلت نماز اول وقت و جماعت، كارهای اداری بگونه‏ای تنظیم شود كه آنها بتوانند این فریضه الهی را بصورت جماعت و در كمترین مدت بخوانند.

● نظر جنابعالی درباره انجام كارهای مستحبی مثل نماز مستحب یا دعای توسل و یا سایر دعاهای طولانی كه قبل یا بعد از نماز جماعت و یا در اثنای آن در نماز خانه ادارات دولتی برگزار می‏شود و بیشتر از نماز جماعت طول می‏كشد، چیست؟

▪ دعاها و اعمال مستحبی زائد بر فریضه الهی نماز جماعت كه از شعائر اسلامی است، اگر منجر به تضییع وقت اداری و تأخیر در انجام كارهای واجب شود، اشكال دارد.

● آیا اقامه نماز جماعت دوم در نزدیكی مكانی كه نماز جماعت در آن جا با حضور تعداد زیادی از نمازگزاران اقامه می‏شود، و صدای اذان و اقامه آن شنیده می‏شود، صحیح است؟

▪ اقامه نماز جماعت دوم اشكال ندارد، ولی مناسب است مومنین در یك مكان اجتماع كرده و همگی در یك نماز جماعت شركت كنند تا بر عظمت مراسم دینی نماز جماعت افزوده شود.

● بعضی از اشخاص هنگام برپا یی نماز جماعت، اقدام به خواندن نماز فرادی می‏كنند، این كار چه حكمی دارد؟

▪ این عمل اگر تضعیف نماز جماعت و اهانت و بی احترامی به امام جماعتی كه مردم اعتماد به عدالت او دارند، محسوب شود، جایز نیست.

● در محله‏ای چند مسجد وجود دارد كه در همه آنها نماز جماعت اقامه می‏شود، خانه‏ای بین دو مسجد واقع شده كه فاصله آن از یك مسجد ده خانه و از دیگری دو خانه است، در این خانه هم نماز جماعت اقامه می‏شود، این نماز جماعت چه حكمی دارد؟

▪ سزاوار است اقامه نماز جماعت وسیله وحدت و انس باشد نه اینكه باعث ایجاد جو اختلاف و تفرقه گردد، در هر صورت اقامه نماز جماعت در خانه مجاور مسجد، اگر باعث اختلاف و پراكندگی نگردد اشكال ندارد.

● آیا جایز است شخصی بدون اجازه امام جماعت راتب مسجد كه مورد تأ یید مركز اداره امور مساجد است، در آن مسجد نماز جماعت اقامه كند؟

▪ اقامه نماز جماعت متوقف بر اجازه امام جماعت راتب مسجد نیست ولی بهتر است كسی مزاحم امام جماعت راتب مسجد هنگام حضور وی در آن مسجد برای اقامه نماز جماعت نشود، و حتی اگر ایجاد مزاحمت برای او موجب برانگیخته شدن فتنه و مانند آن شود، حرام است.

● اگر گاهی امام جماعت سخنی بگوید و یا مزاحی كند كه خوشایند و مناسب شأن عالم دینی نباشد، آیا با این كار از عدالت ساقط می‏شود؟

▪ اگر مخالف شرع و منافی مروّت نباشد، ضرری به عدالت نمی‏زند.

● آیا اقتدا به امام جماعت بدون شناخت واقعی او جایز است؟

▪ اگر عدالت او نزد مأموم به هر طریقی ثابت باشد، اقتدا به او جایز و نماز جماعت صحیح است.

● اگر شخصی اعتقاد به عدالت و تقوای فردی داشته باشد و در همان زمان معتقد باشد كه شخص مزبور در مواردی به او ظلم كرده است، آیا می‏تواند او را به طور كلی عادل بداند؟

▪ تا برای او احراز نشود كه عمل آن امام جماعت كه او آن را ظلم می‏شمارد با علم و اختیار و بدون مجوز شرعی بوده، مجاز نیست حكم به فسق او نماید.

● آیا نیت اقتدا به امام حاضر بدون شناخت نام و دیدن چهره او صحیح است؟

▪ اگر به عدالت او از هر طریقی اطمینان حاصل شود، اقتدا به وی صحیح است.

● آیا اقتدا به امام جماعتی كه می‏تواند امر به معروف و نهی از منكر كند ولی انجام نمی‏دهد، جایز است؟

▪ مجرد ترك امر به معروف و نهی از منكر كه ممكن است بر اثر عذر مقبولی نزد مكلّف باشد، به عدالت ضرر نمی‏زند و مانع اقتدا به او نیست.

● به نظر شما معنای عدالت چیست؟

▪ عدالت عبارت از حالت نفسانی است كه باعث می‏شود انسان همیشه تقوا یی داشته باشد كه مانع از ترك واجبات یا انجام محرمات شرعی است، و برای احراز آن، حسن ظاهر كه غالبا ً بیانگر عدالت است، كافی می‏باشد.

● ما تعدادی جوان هستیم كه در تكیه‏ها و حسینیه‏ها دور هم جمع می‏شویم و هنگام رسیدن وقت نماز فرد عادلی را مقدم كرده و برای نماز به او اقتدا می‏كنیم. ولی بعضی از برادران به این كار اشكال نموده و می‏گویند امام راحل «قدس سره» خواندن نماز پشت سر غیر عالم دینی را حرام می‏داند، وظیفه ما چیست؟

▪ اگر برای برادران عزیز براحتی خواندن نماز پشت سر عالم دینی كه او را شایسته اقتدا می‏دانند، و لو با رفتن به مساجد نزدیك، امكان دارد، سزاوار نیست به غیر عالم اقتدا كنند. بلكه اقتدا به غیر عالم دینی در بعضی از موارد خالی از اشكال نیست.

● آیا دو نفر می‏توانند نماز جماعت اقامه كنند؟

▪ اگر مراد تشكیل نماز جماعتی است كه مركب از امام و یك مأموم باشد، اشكال ندارد.

● اگر مأموم در نماز جماعت ظهر و عصر حمد و سوره را برای تمركز ذهن قرائت كند با اینكه بر او واجب نیست، نماز او چه حكمی دارد؟

▪ واجب است مأموم در نماز ی كه باید آهسته خوانده شود مثل نماز ظهر و عصر، هنگام قرائت حمد و سوره توسط امام، سكوت كند و قرائت برای او جایز نیست حتی اگر برای تمركز ذهن باشد.

● اگر امام جماعت با دوچرخه برای اقامه نماز جماعت برود و همه قوانین عبور و مرور را رعایت كند، چه حكمی دارد؟

▪ این كار به عدالت و صحت امامت جماعت ضرر نمی‏زند، مگر اینكه در عرف منطقه عمل مستهجن و منافی با شأن امام جماعت و مرو ّت باشد.

● اگر انسان نماز جماعت را بطور كامل درك نكند و به آخر آن برسد و برای درك ثواب آن، تكبیرهٔ الاحرام را گفته و به حالت تجافی بنشیند و تشهد را با امام بخواند و بعد از سلام او برخیزد و ركعت اول را بخواند، آیا این كار را در تشهد ركعت دوم نمازهای چهار ركعتی هم می‏تواند انجام دهد؟

▪ این طریق مختص تشهد آخر نماز جماعت و برای درك ثواب جماعت است.

● آیا جایز است امام جماعت برای نماز اجرت بگیرد؟

▪ جایز نیست مگر آنكه برای مقدمات حضور در جماعت باشد.

● آیا جایز است امام جماعت در یك زمان عهده ‏دار امامت دو نماز (دو نماز عید یا هر نمازی) گردد؟

▪ تكرار نماز جماعت برای یكبار به خاطر مأمومین دیگر در نمازهای یومیه جایز و بلكه مستحب است. ولی جواز آن در نماز عید مشكل است.

● اگر امام جماعت در ركعت سوم یا چهارم نماز عشاء باشد و مأموم در ركعت دوم، آیا بلند قرائت كردن حمد و سوره بر مأموم واجب است؟

▪ در فرض سؤال واجب است حمد و سوره را آهسته بخواند.

● در نماز جماعت بعد از سلام ابتدا آیه صلوات بر پیامبر تلاوت می‏شود و نمازگزاران سه مرتبه صلوات بر محمد و آل محمد «صلی الله علیهم اجمعین» می‏فرستند، بعد از آن سه بار تكبیر می‏گویند و سپس شعارهای سیاسی به صورت دعا و برائت توسط مومنین با صدای بلند داده می‏شود، آیا این كار اشكال دارد؟

▪ قرائت آیه و ذكر صلوات بر پیامبر و آل او «صلی الله علیهم اجمعین» نه تنها اشكال ندارد بلكه مطلوب بوده و ثواب دارد، و مواظبت بر شعارهای اسلامی و شعار انقلاب اسلامی (تكبیر و ملحقات آن) كه یادآور رسالت و اهداف بلند انقلاب اسلامی‏است، هم مطلوب‏است.

● اگر شخصی در ركعت دوم نماز جماعت به مسجد برسد و بر اثر جهل به مسأله، تشهد و قنوت را كه باید در ركعت بعد بجا آورد، انجام ندهد، آیا نماز صحیح است؟

▪ نماز صحیح است. ولی قضای تشهد و دو سجده سهو هم برای ترك تشهد بر او واجب‏است.

● آیا رضایت كسی كه در نماز به او اقتدا می‏شود شرط است؟ و آیا اقتدا به مأموم صحیح است؟

▪ رضایت امام جماعت شرط صحت اقتدا نیست، و اقتدا به مأموم تا وقتی كه نمازش را به جماعت ادامه می‏دهد صحیح نیست.

● دو نفر كه یكی امام است و دیگری مأموم، اقامه نماز جماعت كرده‏اند. شخص سومی به تصور اینكه فرد دوم امام است به او اقتدا می‏كند و بعد از نماز می‏فهمد كه وی مأموم بوده نه امام، نماز شخص سوم چه حكمی دارد؟

▪ اقتدا به مأموم صحیح نیست ولی زمانی كه انسان نداند و به او اقتدا كند، اگر در ركوع و سجود به وظیفه نمازگزار منفرد عمل كرده بدین معنی كه ركنی را عمداً و یا سهوا ً كم یا زیاد نكرده باشد، نمازش صحیح است.

● آیا كسی كه قصد خواندن نماز عشاء دارد، می‏تواند به كسی كه نماز مغرب می‏خواند اقتدا نماید؟

▪ اشكال ندارد.

● آیا عدم رعایت ارتفاع محل نماز امام نسبت به مأمومین، موجب بطلان نماز آنها می‏شود یا خیر؟

▪ اگر بلندی جایگاه امام نسبت به جایگاه مأمومین، بیشتر از حدی باشد كه شرعاً مجاز است، موجب بطلان نماز جماعت است.

● اگر یكی از صفهای نماز جماعت بطور كامل از افرادی تشكیل شده باشد كه نماز شان قصر (شکسته) است و نماز همه افراد صف بعدی تمام باشد، اگر افراد صف جلو بعد از خواندن دو ركعت نماز فوراً برای خواندن دو ركعت بعدی اقتدا كنند، آیا نماز كسانی كه در صف پشت سر آنها هستند، نسبت به دو ركعت آخر نماز، جماعت باقی می‏ماند یا فرادی می‏شود؟

▪ با این فرض كه نماز همه افراد صف جلو قصر است، صحت نماز جماعت صفهای بعدی محل اشكال است. احوط این است كه صفهای بعدی، بعد از اینكه افراد صف اول برای سلام نماز نشستند، نماز خود را بصورت فرادی بخوانند.

● اگر مأموم در آخر یكی از دو طرف صف اول نماز ایستاده باشد، آیا می‏تواند قبل از مأمومینی كه بین او و امام ایستاده‏اند، وارد نماز جماعت شود؟

▪ اگر مأمومینی كه بین او و امام ایستاده‏اند، بعد از اینكه امام جماعت شروع به نماز كرد، آماده خواندن نماز باشند، می‏تواند به نیت جماعت وارد نماز شود.

● كسی كه به ركعت سوم نماز جماعت برسد و به خیال اینكه امام در ركعت اول است، چیزی نخواند، آیا اعاده نماز بر او واجب است؟

▪ اگر قبل از ركوع متوجه شود قرائت واجب است، ولی اگر بعد از اینكه داخل ركوع شد متوجه شود، نماز او صحیح است و چیزی بر او واجب نیست هر چند احتیاط مستحب این است كه دو سجده سهو برای ترك سهوی قرائت بجا آورد.

● برای برگزاری نماز جماعت در اداره‏های دولتی و دبیرستانها نیاز شدیدی به امام جماعت وجود دارد، و چون غیر از من عالم دیگری در منطقه وجود ندارد، مجبور هستم یك نماز را در مكان‏های مختلف برای سه یا چهار بار به عنوان امام جماعت اقامه كنم و چون همه مراجع نماز جماعت دوم را اجازه می‏هند، آیا در بیشتر از آن نیت نماز قضای احتیاطی جایز است؟

▪ اعاده نمازی كه بصورت جماعت اقامه شده، فقط یك بار برای جماعت دیگر اشكال ندارد ولی تكرار آن بیشتر از یك بار محل اشكال است، و امامت به نیت نماز قضای احتیاطی هم صحیح نیست.

● یكی از دانشگاهها اقدام به برگزاری نماز جماعت برای كارمندان خود در یكی از ساختمان‏های مربوط به دانشگاه كه در مجاورت یكی از مساجد شهر قرار دارد، كرده است، با توجه به اینكه در همان زمان در آن مسجد نماز جماعت اقامه می‏شود، شركت در نماز جماعت دانشگاه چه حكمی دارد؟ و آیا اجبار و الزام كارمندان توسط مسؤولین دانشگاه تغییری در حكم ایجاد می‏كند؟

▪ شركت در نماز جماعتی كه از نظر ما موم واجد شرایط اقتدا و جماعت است، اشكال ندارد، هر چند نزدیك مسجدی باشد كه در همان زمان در آن نماز جماعت برگزار می‏شود، ولی وادار كردن و اجبار كارمندان برای شركت در نماز جماعت توجیه شرعی ندارد.

● آیا نماز خواندن پشت سر امام جماعتی كه شغل قضاوت دارد ولی مجتهد نیست، صحیح است؟

▪ اگر شغل قضاوت او بعد از نصب وی توسط كسی كه صلاحیت نصب را دارد، باشد مانع اقتدا به او در نماز نیست.

● آیا كسی كه در نماز مسافر مقلد امام خمینی «قدس سره» است می‏تواند به امام جماعتی ‏كه ‏در آن مسأله مقلد مرجع ‏دیگری ‏است، بخصوص در نماز جمعه، اقتدا نماید؟

▪ اختلاف در تقلید مانع از صحت اقتدا نیست، ولی اقتدا در نمازی كه طبق فتوای مرجع تقلید مأموم قصر است و طبق فتوای مرجع تقلید امام جماعت تمام است، یا بالعكس صحیح نیست.

● اگرامام جماعت سهوا ً بعدازتكبیرهٔالاحرام به‏ركوع برود، وظیفه مأموم چیست؟

▪ اگر مأموم بعد از داخل شدن در نماز جماعت و پیش از رفتن به ركوع متوجه شود واجب است نیت فرادی نموده و حمد و سوره را قرائت كند.

● اگر تعدادی از دانش‏آموزان غیر بالغ مدارس بعد از صف سوم یا چهارم نماز جماعت ایستاده باشند و بعد از آنها تعدادی از افراد مكلّف ایستاده باشند، نماز مكلفین صفهای بعدی چه حكمی دارد؟

▪ در فرض مذكور اشكال ندارد.

● آیا تیمم بدل از غسل نسبت به امام جماعتی كه معذور است، برای اقامه نماز جماعت كافی است؟

▪ اگر شرعا ً معذور باشد، می‏تواند با تیمم بدل از غسل، امام جماعت شود و اقتدا به او اشكال ندارد.