دزدان دریایی برهم زنندگان نظم تجارت جهانی

هزینه های زیادی که فعالیت دزدان دریایی سومالی به تجارت جهانی تحمیل کرده, کشورهای جهان را وادار کرده است برای یافتن راه حل این مشکل چاره ای بیاندیشند

هزینه های زیادی که فعالیت دزدان دریایی سومالی به تجارت جهانی تحمیل کرده، کشورهای جهان را وادار کرده است برای یافتن راه حل این مشکل چاره ای بیاندیشند.

در سه سال گذشته، مسئله دزدی دریایی در سواحل شرقی آفریقا، برای جامعه کشتی رانی بین المللی همواره مشکل ایجاد کرده و با وجود تلاش های نظامی، دیپلماتیک و صنعتی ده ها کشور، فعالیت دزدان دریایی ادامه یافته است.

طبق گزارش شورای دریانوردی بین المللی، سال گذشته دزدان دریایی سومالی، ۲۱۷ مرتبه به ۴۷ کشتی حمله کردند که در ۶۰ مورد به هشت تانکر نفتی حمله شد.

کشورهای زیادی قربانی این ماجرا هستند و برای مثال، در یکی از حمله های اخیر، یک کشتی یونایی دارای پرچم لیبریا با خدمه فیلیپینی، رومانیایی و هندی در مسیر خود از اوکراین به چین، نزدیک دریای عمان مورد حمله قرار گرفت.

با فعالیت نیروهای دریایی ۲۰ کشور در این منطقه و مجهز شدن کشتی های تجاری به تجهیزات دفاعی ضد دزدان دریایی، واکنش به این مسئله با موفقیت هایی همراه بوده است.

سال گذشته تعداد حمله ها دو برابر شد، اما تعداد دزدی های موفقیت آمیز ثابت باقی ماند. فعالیت های انتظامی در خلیج عدن سبب شده است دزدان دریایی سومالی در مناطق دور افتاده تری فعالیت کنند و مجبور به استفاده از روش های پیچیده تری شوند.

در عوض، این پیشرفت ها باعث شده است تقاضا برای همکاری مؤثرتر، افزایش بازدارندگی و توسعه سازکارهای حقوقی برای تعقیب دزدان دریایی دستگیر شده، بیشتر شود.

هزینه های دزدی دریایی در خلیج عدن (و اطراف آن) ابعاد مختلفی دارد. این آبراه مورد استفاده حدود ۲۲ هزار کشتی در سال است و حدود ۸ درصد از تجارت جهانی از طریق آن انجام می شود که ۱۲ درصد نفت حمل شده در دریا را در بر می گیرد.

طبق یک برآورد، در مجموع بیش از ۲۰۰ میلیون دلار برای آزادسازی یکهزار و ۸۰۰ دریانورد ربوده شده از اواسط سال ۲۰۰۸ هزینه شده است.

از لحاظ آماری، کشتی های کمی مورد حمله قرار گرفته و حتی تعداد کمتری ربوده شده اند، اما اکثر کشتی ها برای احتیاط، خود را زیر پوشش بیمه های اضافی قرار می دهند. جرج ساروگلو، مأمور عملیاتی ارشد یک شرکت یونانی تانکرهای نفتی، گفته است: هر گاه وارد این منطقه می شوید، مجبورید مبلغی برای ما به التفاوت نرخ بیمه بپردازید.

به گفته ساروگلو، هزینه های دیگری هم وجود دارند که عبارتند از: آموزش پیشگیرانه خدمه کشتی مطابق با دستور عمل سازمان دریانوردی بین المللی، دستمزدهای اضافی و استخدام کارکنان متخصص یا نظامی برای حفاظت از کشتی ها.

بعضی از کشتی های بزرگ تر از جمله تانکرهای نفتی، ترجیح می دهند قاره آفریقا را دور بزنند و سفر طولانی تری داشته باشند که خود این نیز باعث افزایش هزینه های سوخت و اجاره کشتی می شود.

در یک نگاه کلی تر، حکومت ها دزدی دریایی را به عنوان تهدیدی برضد امنیت بین الملل، اقتصاد جهانی و محیط زیست در نظر می گیرند.

در یک سازکار هماهنگ مستقر در بحرین، نیروهای دریایی بیش از ۲۰ کشور در قالب نیروهای ناتو و اتحادیه اروپا به همراه نیروهای روسیه، هند، چین و دیگر کشورها، در این برنامه همکاری می کنند. شورای دریانوردی بین المللی تقاضای کمک اضطراری از سوی کشتی های تجاری دزدیده شده را دریافت و نزدیک ترین منابع نظامی حاضر در منطقه را آگاه می کند.

ماه مارس امسال، وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد در یک کریدور دریانوردی حفاظت شده در خلیج عدن، میزان موفقیت حملات دزدان دریایی تقریبا به صفر رسیده است.

با این حال، تأمین امنیت این کریدور، دزدی دریایی سومالی را پایان نداده است. سیمون بنت، سخنگوی فدراسیون کشتیرانی بین المللی گفته است: دزدان دریایی در قسمت های دوردست اقیانوس هند و گاه هزار مایل دورتر از ساحل سومالی فعالیت می کنند؛ به علاوه، دزدان دریایی حملات خود را پیچیده تر کرده اند.

به گفته کایرس مادی، از اعضای شورای دریانوری بین المللی، در بعضی موارد، کشتی های مادر حاوی سوخت و تدارکات، در پوشش کشتی های عادی تجاری، برای چند هفته از سواحل سومالی گسیل می شوند. کشتی های کوچک تر، از این کشتی ها تغذیه کرده و سپس به کشتی های تجاری حمله می کنند.

اتحادیه تانکرداران موسوم به اینترتانکو، ماه مه در بیانیه ای نگرانی فعالان این صنعت را از این مسئله اعلام کرد و افزایش پشتیبانی نظامی دولت ها همچنین اصلاح قوانین مربوط به درگیری برای فراهم کردن امکان اقدام های پیشدستانه برای جلوگیری از حملات را خواستار شد.

به گفته ساراگلو، برای ریشه کن کردن این مشکل، باید حاکمیت نظم و قانون به سومالی باز گردد. اگر امکان اصلاح سومالی وجود نداشته باشد، تنها راهی که باقی می ماند، حمله به آنجا و تخریب پایگاه های دزدان دریایی است.

باز گرداندن نظم به سومالی، یک فرایند بسیار طولانی است؛ به همین دلیل مقام های دیپلماتیک یک راهکار دیگر در پیش گرفته اند؛ ایجاد یک سازکار حقوقی برای به محاکمه کشاندن دزدان دریایی.

هم اکنون سردرگمی ها و موانع حقوقی در روند بازداشت و تعقیب کیفری دزدان دریایی خلل ایجاد کرده است، به گونه ای که نیروهای دریایی معمولا مجبور می شوند پس از دستگیری، آنان را رها کنند. برای نمونه چندی پیش یک کشتی انگلیسی با ۱۰ دزد دریایی سومالیایی برخورد و آنان را خلع سلاح کرد، اما آنها را با سوخت کافی برای بازگشت به سومالی، به حال خود رها کرد.

سال گذشته میلادی سازمان دریانوردی جهانی کشورهای منطقه را برای توافق درباره دستورعملی برای مبارزه با دزدی دریایی، دعوت کرد. دسامبر سال گذشته میلادی نیز دستورعملی برای تحقیقات درباره دزدی دریایی تصویب شد.

اوگاندا و سیشل پیشگام تلاش هایی بودند تا دزدان دریایی را به محاکمه بکشانند، اما کنیا ظرفیت نگهداری از این زندانیان را نداشت و سیشل هم منابع کافی برای نگهداری و تعقیب مؤثر دزدان دریایی را در اختیار نداشت.

کاترین اشتن، رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا، به تازگی برای مذاکره درباره این مسئله با رهبران کشورهای شرق آفریقا دیدار کرد، اما تنها نتیجه این بود که دو طرف توافق کردند ملاقات های بیشتری داشته باشند تا بعدها یک راهبرد منطقه ای تدوین کنند.

در این میان کشتی رانان امیدوارند حتی اگر این مشکل ریشه کن نشود، تا حدودی مهار شود. به گفته ساروگلو، موفقیت دزدان دریایی سومالی ممکن است باعث تشویق فعالیت های مشابه در غرب آفریقا و تنگه مالاکا شود.

اما کایرس مادی از اعضای شورای دریانوردی بین المللی، این اتفاق را بعید می داند و معتقد است دلیل دوام آوردن دزدان دریایی سومالی، نبود نیروهای اجرای قانون و وجود مناطقی است که می توانند در طول مذاکرات، کشتی ها را در آن جا نگه دارند. در سواحل هیچ کشور دیگری، امکان چنین کاری وجود ندارد.