جنایت با مسوولیت محدود

گزارشی از نقض واضع حقوق خبرنگاران در فلسطین اشغالی

حملا‌ت و درگیری‌های خشونت‌بار اسرائیل در نوار غزه این منطقه را تبدیل به یکی از خطرناک‌ترین و پرتلفات‌ترین مناطق جنگی کرده است. اما گروه‌های خبری بدون توجه به این خطرات به پوشش خبری رویدادها و تحولا‌ت سرزمین‌های اشغالی می‌پردازند، به شکلی که ۷۰ درصد اخبار تصویری که از شبکه‌های تلویزیونی سراسر جهان پخش می‌شود متعلق به این سه آژانس معتبر جهانی است. متوسط زمان اخبار روزانه تحولا‌ت نوار غزه ارسالی روی خطوط ماهواره‌ای و پایگاه‌های خبررسانی آژانس‌ها حداقل به ۱۵ دقیقه می‌رسد و در این بین تصویربرداران و گزارشگران نقش محوری و اصلی را برعهده دارند.

در بهار سال ۲۰۰۸ یکی از جوان‌ترین تصویربرداران آژانس رویترز به نام <فاضل شانا> ۲۳ ساله در حین تصویربرداری از سرکوب غیرنظامیان توسط ارتش اسرائیل در غزه کشته شد و خانواده بزرگ خبررسانی جهانی بار دیگر در بهت و حیرت فرو رفت. بعدازظهر روز هفدهم آوریل ۲۰۰۸ (بیست‌ونهم فروردین) درگیری‌ها بین مبارزان فلسطینی و ارتش اسرائیل شدت و گسترش بیشتری گرفته بود به شکلی که ۱۶ فلسطینی و ۳ سرباز اسرائیلی در آن روز کشته شدند. شاهدان می‌گویند فاضل جهت تصویربرداری از شلیک‌های یک تانک اسرائیلی که تنها چند صدمتر با او فاصله داشته خودروی تیم خبری را روی یک پل متوقف کرد، از آن پیاده و شروع به تصویربرداری می‌کند. کاست ویدئویی دوربین فاضل نشان می‌دهد که تانک پس از چند شلیک به سمت یک دهکده ناگهان به طرف خودروی رویترز آتش می‌گشاید. دو ثانیه پس از کم شدن دود و غبار در تصویر است که وی مورد اصابت ترکش قرار می‌گیرد.

وفا ابومزید صدابردار ۲۵ ساله رویترز در این حادثه مجروح شده و به بیمارستانی در غزه منتقل می‌شود. پس از انتشار اخبار و تصاویر این حمله، ارتش اسرائیل بلا‌فاصله اتهام عمدی بودن شلیک را رد می‌کند. در اولین اطلا‌عیه آنها آمده است که خبرنگاران با رفتن به مناطق جنگی فقط جان خود را به خطر می‌اندازند.

خودروی تیم خبری رویترز یک خودروی غیرنظامی و اسپرت بود که مناسب عملیات پوشش خبری است و اغلب مورد استفاده خبرنگاران قرار می‌گیرد و با علا‌ئم هشداردهنده‌ای مانند <‌> Press از سایر خودروها متمایز می‌شود. موج انفجار و شدت آن باعث می‌شود که جیپ تیم رویترز مشتعل و کاملا‌ منهدم شود. بدن فاضل نیز جراحاتی را متحمل شده بود. معاینات پزشکی و تحقیقات رویترز نشان داد که گلوله تانک درست در بالا‌ی سر فاضل و در هوا منفجر شده است و وی از چندین ناحیه از جمله شانه و پا آسیب جدی دیده بود. چند ترکش ۳ سانتیمتری نیز در جلیقه ضدگلوله او مشاهده شده است.

ابومزید همکار فاضل به دلیل کم بودن نور در آن زمان یعنی ساعت ۵ بعدازظهر ( ‌ GMT ۱۴۰۰) چیز زیادی از رویداد به خاطر ندارد. سخنگوی ارتش صهیونیستی برای توجیه این اقدام می‌گوید: <طی آن ۳ روز ۳ تن از سربازان ما نیز کشته شده‌اند. با تاسف تاکید می‌کنیم که فاضل شانا در منطقه‌ای کشته شده که کاملا‌ جنگی است و مرتبا توسط گروه‌های پیکارگر خطرناک مورد حمله قرار می‌گیرد. حضور رسانه‌ها، خبرنگاران و سایر افراد غیردرگیر در این منطقه به‌شدت خطرناک است و تهدیدی علیه جان آنان محسوب می‌شود.> این در حالی است که تا به حال هیچ گزارشی در زمینه حمله مبارزان فلسطینی به خبرنگاران منتشر نشده است. سخنگوی دولت اولمرت نیز می‌گوید: <ما در عملیات‌های نظامی سعی می‌کنیم مانند پزشکان جراح اقدام کنیم. حداکثر تلا‌ش‌مان بر این است که به مردم بی‌گناه آسیبی نرسد>!

دیوید شلزینگر سردبیر خبرگزاری رویترز با تاکید بر لزوم تحقیقات فوری در زمینه کشته شدن فاضل شانا می‌گوید: <این واقعه تراژیک نشان‌دهنده درجه خطر بسیار بالا‌ در منطقه غزه است و برای تمامی جهانیان مشخص شد که خبرنگاران تا چه حد جهت پوشش درگیری‌ها در خطر هر روزه هستند.> وی می‌افزاید: <تمامی دولت‌ها و نظامیان باید نسبت به اقدامات خود احساس مسوولیت داشته باشند و حداکثر تلا‌ش و توجه خود را جهت حفاظت از جان خبرنگارانی که به گزارشگری می‌پردازند معطوف سازند. ما با خانواده فاضل همدرد هستیم و تقاضای رسیدگی فوری و تحقیقاتی را در زمینه این حادثه از طرف نیروهای اسرائیلی داریم.>

محمود عباس، رئیس تشکیلا‌ت خودگردان فلسطین که در آن زمان میهمان پوتین در مسکو بود تلفنی تاسف عمیق خود را به دبیر رویترز در فلسطین ابراز می‌کند. کمیته حفاظت از خبرنگاران (‌CPJ ) و گزارشگران بدون مرز (RSF ‌) در نیویورک و پاریس اعتراض شدید خود را در این زمینه اعلا‌م کردند و خود را عزادار این خبرنگار جوان می‌دانند.

جوئل سیمون، مدیر اجرایی ‌CPJ طی بیانیه‌ای اعلا‌م کرد: <ما از مسوولا‌ن ارتش اسرائیلی می‌خواهیم که هر چه سریع‌تر نتایج تحقیقات خود را درباره علل و عوامل این حادثه مشخص و اعلا‌م کنند.>

ایدن وایت، دبیرکل فدراسیون می‌گوید: <این تحقیقات در ذات خود مضحک و خنده‌دار است چون به‌طور تلویحی به خبرنگاران می‌گوید که کار خبررسانی حرفه‌ای خطرناک است و بهتر است از آن صرف‌نظر کنید وگرنه عاقبتی مانند فاضل شانا خواهید داشت.> وی می‌افزاید: <ما هیچ اطمینانی به این تحقیق نداریم چون ارتش اسرائیل عادت کرده است که از هرگونه شفاف‌سازی در زمینه اقدامات غیرقانونی و غیرمسوولا‌نه خود اجتناب کند. همه ما با نگرانی رویترز درباره این اعمال ظالمانه که در سرزمین‌های فلسطینی روی می‌دهد شریک هستیم.>

وزارت دفاع اسرائیل طی گزارشی به مدیران رویترز اعلا‌م کرد: <در عملیات مذکور سربازان اسرائیلی قادر به تشخیص این مساله نبودند که آیا فاضل شانا دوربین در دست داشته یا سلا‌ح ضدتانک و بدین شکل تصمیم گرفته‌اند که او و هشت فلسطینی دیگر را مورد هدف قرار دهند.> نکته تلخ این ماجرا این است که میانگین سنی کشته‌شدگان ۱۵ سال بوده است.

وایت می‌افزاید: <این گزارش غیرمنطقی است زیرا مفاد آن از سوی هیچکدام از سازمان‌ها و نهادهای مستقل دفاع از خبرنگاران تایید نشده است. در حال حاضر یک تحقیق مستقل و بی‌طرفانه الزامی است. چیزی که ما در دست داریم یک گزارش معمولی و بی‌ارزش از سوی نظامیان است که هیچ نظارتی روی آن وجود نداشته است.> فدراسیون از جامعه جهانی خواسته است در این پرونده مداخله کرده و از نتایج حاصله اطمینان حاصل کنند. ‌

اقدامات جنایتکارانه اسرائیل در زمینه حمله به خبرنگاران، قطعنامه شورای امنیت را به‌طور کامل نقض کرده است. فدراسیون همچنین نگرانی شدید خود را در زمینه تکرار این‌گونه اعمال بدون اینکه مواخذه و تنبیهی در کار باشد، اعلا‌م کرد.

اما اسرائیل هنوز به هیچ‌کدام از اعتراض‌های نهادهای بین‌المللی واکنش نشان نداده است و ما هر روز شاهد حملا‌ت و اقدامات متنوع ارتش اسرائیل در زمینه نقض حقوق بشر هستیم.

خبرنگاران و تصویربردارانی چون فاضل شانا هر روز ما را از تحولا‌ت فلسطین باخبر می‌سازند. گزارش‌های تصویری و مکتوب آنان بر صفحه تلویزیون‌ها و سر خط مطبوعات اذهان میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان در زمینه اقدامات غیرقابل توجیه و بدون بازخواست اسرائیل روشن می‌کند اما بدون آنکه نامی از خود خبرنگار در میان باشد. حداقل تا آن زمان که مجروح یا کشته نشده است هیچکس از هویت او باخبر نمی‌شود به جز خانواده خبررسانی و دیده‌بانان حقوق خبرنگاران. اما پرسش این است آیا هنوز هم می‌توان شعارها و اتهامات برخی از افراد را در زمینه هدایت آژانس‌های مستقل و معتبر جهانی از سوی صهیونیسم پذیرفت؟!

امیر نگهبان