بازجویی در جاده

نقدی بر برنامه گشت نامحسوس پلیس

جمعه بعد از ظهر تلویزیون روشن است. افسر مقتدر گشت نامحسوس که عینک دودی بر چشم زده است رو به مردی که برای مسافرت ماشین پسر خود را امانت گرفته می کند و می گوید: اتومبیل فعلاً توقیف می شود و پسر شما باید بیاید و تعهد بدهد که دیگر به شما ماشین ندهد...!

□□□

فعالیت های اخیر پلیس راهنمایی رانندگی در جهت ارتقاء فرهنگ ترافیک، مخصوصا در زمینه برخورد جدی با تخلفات خطرساز جاده ای مقبولیت بسیاری را در بین جامعه به دنبال داشته است.

ساخت انیمیشن با مایه های طنز و نمایش آن در رسانه عمومی، مثال خوبی برای عملکرد فرهنگی این نهاد انتظامی است. در این راستا اشاره به برخی "سهو انگاری" های رسانه ای "پلیس و سیما" که سعی در فرهنگ سازی ترافیکی مشترک دارند، لازم به نظر می رسد.

برنامه تلویزیونی " گشت نامحسوس پلیس" با سفارش راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی چند وقتی است از سیمای جمهوری اسلامی پخش می شود.

این برنامه که در ایام نوروز از نظر شرایط و عوامل جذب مخاطب، جلوه بیشتری در سیما پیدا کرده است، گاه با تبدیل شدن برخورد های انتظامی در آن به کشمکش و گفتگوهای دو طرفه، بیشتر توانسته تداعی گر "آیتمی" برای سرگرمی مخاطبین شود.

عکس العمل های طبیعی مردم در مقابل رفتار های غیر منطقی برخی از مامورین متاسفانه توانسته این برنامه را شبیه به یک برنامه طنز و مفرح کند.

در این برنامه ، "یگانه مامور پلیس مقتدر" ، قبل از برخورد انتظامی که از آن به عنوان"اعمال قانون" نام می برد، شاید برای جذاب شدن برنامه، دست به دامن عملکرد ضد اخلاقی و خلاف قانونی "توبیخ و ملامت" می شود. مسئله که نه اخلاقگرایان با توجه به این شرایط برای آن وجهی قائل می شوند و نه قانونگذار، ماده و تبصره ای برای توجیه این عملکرد تدوین کرده است.

در این مجموعه افسر پلیس پس از توقف اتومبیل فرد متخلف شروع به طرح سوالات شخصی و خارج از حیطه اختیاری خود مانند اینکه شما از کجا حرکت کرده اید به کجا می روید و ... کرده و سپس شروع می کند به طرح "سئوالات استفهامی توبیخی" که "چرا چنین می کنی؟ مگر ما قبلاً اطلاع رسانی نکرده ایم ؟ می دانی که عاقبت چه خواهد شد ... ؟!"

یکی دیگر از "سهو" های رایج در این مجموعه زیرپا گذاشتن حقوق شهروندی متخلفینی است که با وجود تار شدن چهره هایشان، شماره شهربانی اتومبیل های آنان به وضوح قابل رویت است. مخصوصا این که با طرح جدید تعویض پلاک ها و تبدیل تمام پلاک های به نمره ایران هر پلاک فقط و فقط منحصرا برای یک نفر است و با تطبیق پلاک هر آشنایی می توان متخلف را شناسایی کرد و در مقابل، فرد با "سرزنش" های دوستان و آشنایان خود مواجه شود.

اصل قابل توجه دیگر در برخورد های پلیسی این مجموعه اصل "مچگیری" متخلفین در مقابل پیشگیری از تخلف است. رفتار پلیس در این برنامه به این شکل است که بعد از مشاهده تخلف از یک راننده متخلف، به جای تذکر و یا توقیف اتومییل، شروع به تعقیب و مراقبت از آن می کند تا جرائم بیشتری از متخلف به "ثبت" برساند که در آینده بتواند "اعمال قانون" کند.

این برخورد جدای از آنکه مغایر با اصول اخلاقی و وظیف پیشگیری پلیس مغایر است از منظر قانونی نیز قابل تامل است. چرا که "گشت نامحسوس" بعد از آنکه اتومیبل متخلف را متوقف نمی کند خود برای "ثبت" تخلفات بیشتر به دنبال متخلف افتاده و قوانین راهنمایی رانندگی را که جز در موارد خاص برای ماموران جایز است را زیر پا می گذارد. این در حالی است که اگر در همان وهله اول با تذکر جلوی متخلف گرفته شود در اکثر مواقع هیچ نیازی به "تعقیب های پلیس" نیست.

البته شاید هدف از به تصویر کشیدن تعقیب های بدون گریز جاده ای گشت نا محسوس، شبیه سازی تعقیب و گریز های جاده ای پلیس های آمریکایی و یا کبری- ۱۱ باشد که گویا در این بین به خاطر غیرحرفه ای بودن متخلفان و تخلفات فارغ از اصرار متخلفین، معمولا "گریزی" هم در کار نیست تا به برنامه لعابی هم از هیجان بدهد.

همچنین گفتنی است اخیرا پلیس راهنمایی رانندگی برای "فرهنگ سازی" دست به اقدام غیر قابل توجیهی دیگری کرده است که ذکر آن هم خالی از فایده نیست. اخیرا فرمانده پلیس راه اصفهان اعلام کرد که قرار است اسامی تعدادی از متخلفینی که بیشترین تخلفات را به ثبت رسانده اند را به صورت عمومی اعلام کنند.

گفتنی است هم اکنون در مسئله مهم پرونده های مفسدین اقتصادی تنها با تشخیص "قوه قضائیه " و آن هم طبق قانون مصوب مجلس است که اعلام اسامی مفسدین اقتصادی صورت می گیرد ولذا معرفی متخلفین از سوی راهنمایی رانندگی فاقد محمل قانونی است.

امید است مجموعه عزیزان مشغول به خدمت در بخش های فرهنگی نیروی محترم راهمایی و رانندگی توجه مناسبیدر مقابل انتقادات اهل رسانه داشته باشند. امیدی که با وجود و حضور فرمانده خوش فکری همچون سردار رویانیان دور از ذهن نیست.

رضا مهدوی