جوانگرایی بی نتیجه در فوتبال باشگاهی ایران

جوانگرایی به نوعی آینده نگری است این قانون نانوشته را همه پذیرفته اند جوانگرایی در هر صنفی روی می دهد و برای کاستن از مشکلات احتمالی با تزریق نیروی جوانی آن را به کمترین حد ممکن می رسانند

جوانگرایی به نوعی آینده نگری است. این قانون نانوشته را همه پذیرفته اند. جوانگرایی در هر صنفی روی می دهد و برای کاستن از مشکلات احتمالی با تزریق نیروی جوانی آن را به کمترین حد ممکن می رسانند. تنها ایرادی که بر جوانگرایی وارد است کمبود تجربه بوده که همین عامل بسیاری از مدیران را با تردید مواجه می کند. درصد ریسک پذیری میدان دادن به جوان ها ،وقتی بحث تجربه مطرح می شود به کمترین حد خود می رسد. بااین حال برخی از مسئولان با درنظر گرفتن و حتی پذیرفتن مشکلات احتمالی به جوان ها میدان می دهند.

دراین بین ورزش تفاوت عمده ای با سایر بخش ها و حرفه های جامعه دارد. در ورزش آنچه که بیش از هر صنف دیگری مطرح است فیزیک و وضعیت جسمانی افراد است. درواقع فیزیک و قوای جسمانی ورزشکاران در رشته های مختلف از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است.

شاید به همین خاطر است که ورود بازیکن های جوان به بدنه تیم ها مهم تلقی می شود و بدین ترتیب است که میزان تحرک تیم ها با تزریق نیروی جوانی یا همان بنزین سبز به طرز چشمگیری افزایش می یابد اما با وجود این انرژی مثبتی که به روند حرکتی تیم ها وارد می شود بسیاری از آنها نسبت به جوانگرایی واهمه دارند و به این مهم تن نمی دهند. ترس از عواقبی که عامل کمبود تجربه درکوتاه مدت به دنبال دارد سران باشگاه ها را از جوانگرایی در تیم های شان دور می کند.

در بین رشته های ورزشی فوتبال از شرایط خاصی برخوردار است. گستردگی و میزان علاقه مندی به فوتبال آن را از سایر ورزش ها متمایز کرده است. توجه بیشتر رسانه ها به فوتبال نیز عاملی است تا باشگاه ها سرمایه و وقت خود را به این رشته معطوف کنند. نتیجه گیری در رقابت ها و باقی ماندن در بورس تیم های مطرح راهم باید دیگر عاملی دانست که مدیران را برای سرمایه گذاری بیشتر ترغیب می کند. آنها برای حفظ جایگاه تیم خود صدها میلیون تومان هزینه می کنند ولی توجه آن چنانی به آینده ندارند. خرید ستاره ها و بازیکن های اسم و رسم دار تنها راه این قشر برای ادامه حیات بین بزرگان فوتبال است.

در سال های اخیر بی توجه به پرورش استعدادها و روی آوردن به بازیکن های اسمی بیش از هر زمان دیگری در دستور کار تیم ها قرار گرفته است و کمتر باشگاهی به جوان ها دل می بندد. شاید در لیگ برتر فوتبال یکی دو تیم مثل ملوان انزلی و مقاومت سپاسی شیراز از کاشته های خود برداشت کرده اندو سپاهان اصفهان نیز با تشکیلات منظمی که دارد خیلی آرام دراین راه گام بر می دارد.

تقریباً بقیه باشگاه ها کاری به جوانگرایی نداشته اند و اگر هم دست به این کار زدند باعواقب ناگواری مواجه شده اند.

همین دو سه سال پیش بود که سایپا با جوانگرایی تا مرز سقوط به لیگ دسته اول پیش رفت و با تلاش بسیار خود را نجات داد. فولاد خوزستان که به کارخانه بازیکن سازی فوتبال ایران شهرت یافته بود بعد از قهرمانی در لیگ برتر دست به جوانگرایی غیرمنتظره ای زد و سرانجام سر از لیگ دست یک درآورد! در این فصل ذوب آهن اصفهان راه جوانگرایی را در پیش گرفته و اتفاقاً حال و روز خوشی ندارد. جورجوویچ صربستانی با این تیم بازی های خوبی ارائه داداما در نتیجه گیری موفقیت آنچنانی نداشت و به رده های پائین جدول سقوط کرد تا این که شغل خود را هم از دست داد. این نتایج باعث شد تا جوانگرایی در فوتبال باشگاهی ایران زیرسؤال برود و این پرسش مطرح شود که چرا تیم های جوانگرا موفق نیستند

در این باره حرف و حدیث فراوان است و کارشناسان هر یک به نوعی اظهارنظرهایی داشته اند و از زوایای مختلف به آن پرداخته اند.

دکتر ذوالفقار نسب که اخیراً برای بهبودی اوضاع تیم ذوب آهن اصفهان هدایت این تیم را برعهده گرفته است خاطرنشان می کند، مشکل اصلی تیم هایی که پس از جوانگرایی مشکل پیدا می کنند در نحوه جوانگرایی است.

وی توضیح می دهد: جوانگرایی باید با آنالیز کامل شرایط تیم به وجود آید. نمی توان بی مهابا این کار را انجام داد. متأسفانه برخی از تیم ها به یکباره دست به جوانگرایی زدند و تیم را از عامل تجربه تهی کردند که این چندان خوب نیست.

به عقیده من باید جوانگرایی به مرور انجام گیرد. در غیر این صورت مشکل فراوانی به وجود می آید. معتقدم تیم هایی که نتوانستند از جوانگرایی استفاده کنند در این راه منطقی و علمی کار نکرده اند.

درباره عدم توفیق تیم های لیگ برتری فوتبال ایران در راه جوانگرایی مرتضی محصص می گوید: این یک واقعیت است. اگر در تمرینات بازیکنان جوانان ۹۰ درصد شرایط ایده آل را دارند در زمان مسابقه نمی توانند این شرایط را داشته باشند و عواملی مانند تصمیمات داوران، رفتار مربی، زود گل زدن و یا خوردن و جو استادیوم ها همگی در این شرایط تأثیرگذار هستند و باعث می شوند بازیکن جوان نتواند آن آمادگی را که در تمرینات داشته در زمان مسابقه از خودش نشان بدهد. اما واقعیت این است که تیم هایی موفق هستند که تلفیقی از بازیکنان جوان و باتجربه داشته باشند.

رئیس کمیته آموزش فدراسیون فوتبال می افزاید: «باید قبول کنیم که ما در لیگ برتر دارای بازیکن های جوان و بااستعداد زیادی هستیم ولی تنها عده کمی از آنها هستند که استعدادهای فوق العاده دارند. در همین تیم جوانان ایران امروز ۵ تا ۶ بازیکن بااستعداد فوق العاده وجوددارند ولی بازیکنان دیگر تحت تأثیر استرس و عدم اعتماد به نفس نمی توانند توانایی های خودشان را نشان بدهند. اعتماد به نفس یعنی این که ورزشکار به دستیابی به موفقیت اعتقاد داشته باشد. من فکر می کنم عدم نتیجه گیری تیم هایی مثل سایپا و فولاد مقطعی است زیرا بازیکن های باتجربه تا سال های سال نمی توانند آماده باشند و تیم هایی که از پتانسیل بازیکنان جوان برخوردار نباشند ذخیره های مطمئنی برای جایگزینی بازیکنان باتجربه نخواهند داشت.»

این کارشناس ادامه می دهد: «من اعتقاد دارم که باید در تیم ها از تلفیقی از بازیکنان جوان و باتجربه استفاده کرد. به طور مثال در خط دفاعی و دروازه بان بهتر است که از بازیکنان باتجربه استفاده کنیم زیرا این دو پست بسیار حساس است و تجربه بازیکنان به کمک آنها می آید.

در بهترین لیگ های اروپایی در حال حاضر میانگین سنی بازیکنان بین ۲۶ تا ۲۸ سال است ولی باید به این نکته هم دقت کنیم که در باشگاه های برزیل و در سطح جوانان یک بازیکن جوان در طول سال نزدیک به ۸۰ بازی بین المللی با باشگاه های کشورهای همسایه و قاره آمریکای جنوبی انجام می دهد و بازیکن ها در طول این بازی ها تجربه های لازم را کسب می کنند در حالی که جوانان ما به غیر از آنهایی که در تیم های ملی بازی می کنند در طول یک سال حتی یکبارهم بازی بین المللی انجام نمی دهند پس بنابراین نباید از بازیکنان جوان انتظار بالایی داشته باشیم. به طور قطع تیم هایی موفق هستند که تلفیقی از بازیکنان جوان و باتجربه را در کنار یکدیگر داشته باشند.»

● یک ضرورت

اما مجید جلالی دیگر کارشناس فوتبال ایران بر این باور است حتی با وجود عدم نتیجه گیری باید به تیم های جوانگرا احترام گذاشت. این مربی می گوید: «جوانگرایی یک ضرورت است ولی در یک لیگ حرفه ای جوان کردن کل تیم ریسک بزرگی محسوب می شود و باید نیروهای جوان و بازیکن جوان را کم کم وارد تیم کرد. زیرا این بازیکنان جوان نیاز به تجربه دارند.

ولی در کل باید به تیم هایی که این ریسک را می پذیرند احترام بگذاریم چون آنها خدمت بزرگی به فوتبال کشورمان می کنند. قطعاً هر تیمی که جوانگرایی می کند ضرر نمی کند. امکان دارد این تیم ها در یک مقطعی به نتیجه دلخواهی که می خواهند نرسند ولی در درازمدت به یکی از بهترین تیم های لیگ تبدیل می شوند. در حال حاضر بهترین سنی که تیم های لیگ برتر می توانند داشته باشند ۲۸ سال است و این مربوط به کسانی است که داخل زمین بازی می کند و تیمی که بازیکنانی با این شرایط سنی داشته باشد می تواند به قهرمانی فکر کند ولی دیگر تیم ها می توانند با جوانگرایی و بازیکن سازی برای سال های بعد در میانه جدول جای بگیرند.»

وی درتکمیل حرف هایش به یک نمونه اشاره می کند و می افزاید: «اگر بخواهیم در بین تیم های لیگ برتر که جوانگرایی کردند مثالی بزنیم بهترین آن سایپا بود که در فصل ۸۳-۸۲ تا آستانه سقوط نیز پیش رفت و با بازی های پلی آف در لیگ برتر باقی ماند و لی همین تیم در سال ۸۶ قهرمان لیگ برتر شد، یعنی ۳ سال بعد. من اعتقاد دارم که تیمی موفق است که تلفیقی از بازیکنان باتجربه و جوان را به کار گیرد.»

● تفکرات اشتباه

«دلایل زیادی وجود دارند که تیم هایی که جوانگرایی می کنند دچار افت می شوند و یا به دسته های پائین تر سقوط می کنند. متأسفانه تفکری که امروز در برخی تیم ها حاکم است این است که ۲۰ بازیکن جوان و ارزان قیمت بیاورند تا بتوانند از این طریق سود کنند. تیم فولاد خوزستان که تیم موفقی از جوانان تشکیل داده بود و بازیکن سازی کرده بود نتوانست سرمایه اش را حفظ کند. این تیم پس از قهرمانی به بیراهه رفت و بسیاری از بازیکنان خوبش را از دست اد.

از عمده دلایل دیگر تغییرات مربیان تیم هاست که خسارت زیادی به آنها می زند. همین تیم ذوب آهن نباید یک دفعه در فصل جاری دست به جوانگرایی می زد و بسیاری از بازیکنان خویش را از دست می داد. این موضوع نشان دهنده این است که تفکر درستی در پشت این ماجرا نیست.»

رجبی همچنین خاطرنشان می کند: «تیمی مانند رئال مادرید در طول ۲ سال، ۳ بازیکن جوان را وارد تیم می کند و این جوان ها در طول این مدت تجربه کسب می کنند و پس از آن به بهترین بازیکنان این تیم تبدیل می شوند. آنها اصول حرفه ای گری را رعایت می کنند و یک دفعه تیم را جوان نمی کنند.» وی ادامه می دهد: «باید همه مدیرعامل های باشگاه ها مانند مدیرعامل باشگاه ذوب آهن شهامت داشته باشند ولی این شهامت باید همراه با یک تفکر منطقی باشد.

تیم های لیگ برتر باید با حفظ ۱۰ بازیکن خوبشان در هر فصل ۴ یا ۵ بازیکن جوان را به تیم اضافه کنند تا با مشکل مواجه نشوند.من معتقدم اگر باشگاه ها روی تیم های پایه سرمایه گذاری کنند و آنها را مورد حمایت قرار دهند دیگر نیازی نیست که برای بازی در تیم های لیگ برتری بخواهیم سن خاصی را در نظر بگیریم زیرا بازیکنان جوان هر باشگاه به عنوان سرمایه های این تیم می توانند در موفقیت این تیم نقش بسزایی داشته باشند.»با این تفاسیر باید دید تیم های دیگری هم جرأت جوانگرایی را در بالاترین سطح فوتبال باشگاهی کشور خواهند داشت. آیا مدیری ریسک این کار را به جان می خرد.

علی رضایی

یوسف حیدری