بیانیه پکن ۲۰۰۸ در خصوص بحران جهانی و راه های مهار آن

بیانیه ۳۳۰ سازمان بین المللی پژوهشی و غیردولتی و محققین مسایل جهانی در خصوص بحران اقتصادی جهان و راه کارهای برون رفت از آن

● بحران اقتصادی جهان: فرصتی تاریخی برای دگرگونی

این بیانیه پاسخی است مقدماتی به بحران اقتصادی جهان از جانب محققین مستقل، سازمانهای بین المللی غیر دولتی و جنبش های اجتماعی با هدف تدوین برنامه ای برای یک تحول زیر بنایی؛ تدوین شده به تاریخ ۱۵ اکتبر ۲۰۰۸ پکن

موسسهء پژوهش های فراملی (Transnational Institute) و سازمان تمرکز بر جهان جنوب (Focus on the Global South) با استفاده از فرصت بدست آمده در همایش بین المللی مردم آسیا- اروپا در پکن، بین سیزدهم تا پانزدهم اکتبر ۲۰۰۸ مجموعه نشست هایی غیررسمی را در خصوص بحران اقتصادی جاری تدارک دیدند. شرکت کنندگان در نشست های مذکور به تحلیل بحران اقتصادی جهان پرداخته و فرصت های بدست آمده برای علنی کردن راه حل ها و بدیل های اجرایی را ارزیابی نمودند. بدیل های مذکور شامل طرح هایی می شوند که طی چندین دهه موضوع بحث و بررسی توسط سازمان ها و محققین شرکت کننده بوده اند. بیانیه حاضر معرف برآیند جمعی نشست های مذکور در پکن می باشد. منظور ما امضاء کنند گانِ اولیهء این بیانیه فتح بابی است در راه تدوین راه حل هایی که می توانند محور شکل گیری جنبش های جدیدی باشند برای رسیدن به نظم سیاسی اقتصادی اساساً متفاوتی با وضع کنونی.

● بحران

نظام مالی جهان به سرعت در حال دگردیسی است. این وضعیت با بحران های دیگری چون بحران جهانی غذا، آب و هوا و انرژی همراه شده است و به شدت ایالات متحده و اروپا را به همراه موسسات مالی تحت استیلای شان (به خصوص بانک جهانی، سازمان تجارت جهانی و صندوق بین الملل پول) تضعیف خواهد نمود. امروز نه تنها مشروعیت ایدئولوژی نولیبرالیسم بلکه آینده خود نظام سرمایه داری نیز زیر سوال رفته است.

هرج و مرج در نظام مالی جهانی به درجه ای رسیده است که دولتهای جهان شمال به ناچار روی به اقداماتی (چون ملی کردن بانکها و موسسات مالی) آورده اند که مدتهای مدیدی توسط جنبش های مترقی پیشنهاد می شدند. البته ناگفته نماند که چنین اقداماتی از جانب این دولت ها صرفا برای فرو نشاندن کوتاه مدت بحران است و پس از آرامشِ طوفان، مجددا روند خصوصی سازی این موسسات از سر گرفته می شود. بنا براین، ما اکنون فرصت کوتاهی برای بسیج نیروهای خود داریم تا مانع بازگشت این بانکهای ملی شده به دامان بخش خصوصی شویم.

● چالش ها و فرصت ها

ما امروز در حال ورود به وادی بی افقی هستیم که ناشی از همزمانی چندین بحران عمیق جهانی است. از اینرو ضربهء سقوط نظام مالی بسیار شدید خواهد بود. مردمان زیادی دچار ناامنی مزمن شده و خواهند شد، بی نوایی و زحمت کشی مفرط برای بسیاری از مردم مستمند دنیا به امری روزمره تبدیل خواهد شد. ما نباید این فرصت را به فاشیست ها، به پوپولیست های دست راستی، و به نژاد پرستان و بنیاد گرایان که تلاش می کنند تا از ترس و دلهره مردم استفاده کنند و دست به اقدامات واکنشی تنش زا بزنند ببازیم.

جنبش های مترقی قدرتمندی در طول دهه های اخیر بر علیه نولیبرالیسم شکل گرفته اند. هرچه چشم و گوش مردم درباره بحران حاضر بازتر شود، این جنبش ها نیز قوی تر خواهند شد. مردم زیادی از اختصاص ذخایر مالی عمومی جهت نجات مسببین بحران کنونی به خشم آمده اند؛ این در شرایطی است که مردم خود را مقصر بحران ندانسته و نگران بحران غذا و انرژی و محیط زیست هستند. با شروع رکود اقتصادی و تحلیل رفتن اقتصاد ها، زمینه برای رشد جنبش های مترقی بیشتر از قبل فراهم می شود.

آمادگی برای در نظر گرفتن بدیل ها و راه حل ها بیشتر خواهد شد. بدیل های ارائه شده باید فورا عملی و قابل اجرا باشند تا مورد حمایت و توجه مردم قرار گیرند. ما در شرایط کنونی راه حلهای زیادی را ارائه کرده ایم که برخی توجهات را جلب نموده و در راه اجرایی شدن هستند و البته ایده های خوب زیادی نیز بوده اند که در گذشته زمینهء توفیق را نیافته اند. محور اصلی راه حلهای ما اولویت دادن به آسایش و رفاه همه مردم و سلامت کره زمین است. جهت رسیدن به این هدف، کنترل دموکراتیک (مردم سالارانه) نهادهای مالی و اقتصادی، صد در صد ضروری است. فصل مشترک همه پیشنهادهای مطرح شده زیر، در واقع چیزی جز دموکراتیک کردن اقتصاد نیست:

● پیشنهادها جهت بحث و تحقیق و عمل

حوزه مالی

▪ اقدام به اجتماعی کردن همه بانک ها و نه فقط ملی کردن بانکهای ورشکسته

▪ ایجاد موسسات بانکی مردم محور (مشارکتی) و تقویت روش های موجود مردمی استقراض مبتنی بر همبستگی و برابری.

▪ شفاف سازی کلّیهء عملیات مالی و علنی کردن آنها از طریق نظارت توسط سازمانهای مدنی و کارگری

▪ تقویت نظارت پارلمانی و مدنی بر نظامهای بانکی فعلی [چه ملی شده چه خصوصی]

▪ اعمال معیار های محیط زیستی و اجتماعی (از جمله شروط نیروی کار) در هرگونه وام دهی از جمله وام کسب و کار

▪ اختصاص وام های با بهره پایین به فعالیت های اقتصادی جمعی و فعالیت های تامین کننده نیازهای محیط زیستی و اجتماعی

▪ بازسازی بانکهای مرکزی در راستای اهداف اقتصادی اجتماعی و محیط زیستی که بواسطه نهادهای مردمی تعیین شده باشند [نه توسط نهادها غیردموکراتیکی چون بانک جهانی] و پاسخ گو کردن این بانکها در برابر عموم.

▪ تضمین امنیت وجوه ارسالی مهاجرین به خانواده هایشان و کاهش مالیات و تعرفه ها براین وجوه ارسالی

حوزه مالیات

▪ کلیه مأمن های اقتصادی فرار از مالیات باید تعطیل شوند

▪ تخفیف های مالیاتی برای شرکتهای سوخت های فسیلی و انرژی هسته ای باید منتفی شوند

▪ نظامهای جامع مالیاتی دقیق برقرار شوند

▪ باید یک نظام مالیاتی جهانی تدوین شود که جلوی طفره رفتن های مالیاتی و ارزشگذاری واگذاری ها را بگیرد

▪ مالیات اخذ شده از سود بانکهای ملی، صرفِ تقویت صندوق های سرمایه گذاری کنترل شده توسط شهروندان شود (به توضیحات ذیل مراجعه شود)

▪ مالیات بر کربن دقیقی بر صنایع تولید کننده گازهای گلخانه ای وضع شود

▪ نظامی کنترل کننده مانند مالیات بین المللی توبین (Tobin Tax) بر نقل و انتقال سرمایه های حاصل شده از بورس بازی وضع شود

▪ تعرفه ها و گمرکی های جدید بر کالاهای لوکس و کالاهایی که بطور محلی تولید شده اند وضع شوند تا در آمد مالی دولت افزوده شود و تولید داخلی تقویت گردد و مخارج کاهش گازهای گلخانه ای تامین گردد.

حوزه سرمایه گذاری و مخارج عمومی

▪ هزینه های نظامی به شدت کاهش یابند

▪ بجای هزینه کردن جهت نجات بانک داران ورشکسته، دولت های باید درآمد پایه و امنیت اجتماعی مردم را تضمین نمایند و خدمات اساسی همگانی مانند مسکن، آب و برق، درمان و بهداشت، آموزش و پرورش، مهد کودک، و دسترسی به امکانات ارتباطاتی مانند اینترنت را فراهم نمایند

▪به افرادی که در حال از دست دادن مسکنشان در اثر بحران هستند فرصت دیگری جهت تعیین شرایط برای باز پرداخت وامهایشان داده شود

▪ خصوصی سازی ِ خدمات عمومی متوقف شود

▪ بخش عمومی اقتصاد تحت کنترل مستقیم پارلمان ها، اجتماعات محلی و یا کارگری درآید تا میزان اشتغال افزایش یابد

▪ کارایی ِ بخش عمومی نه با خصوصی سازی بلکه از طریق مدیریت دموکراتیک بهبود یابد – مدیران خدمات عمومی، کارکنان و اتحادیه های کارگری و سازمانهای از تولید تا مصرف تشویق شوند تا با تحقق هدف دموکراتیزه کردن اقتصاد کمک نمایند

▪ تنظیم مشارکتی بودجه در امور مالی عمومی در کلیه سطوح ممکن

▪ سرمایه گذاری وسیع در بهینه سازی مصرف انرژی، حمل و نقل عمومی با تولید پایین کربن، انرژی های تجدید شدنی و جبران تخریب های محیط زیستی

▪ کنترل کردن و پرداخت یارانه برای تولید کالاهای اولیه (commodity)

حوزه مالیه و تجارت بین الملل

▪ ممنوعیت جهانی خرید و فروش کوتاه مدت سهام و اوراق بها دار

▪ ممنوعیت داد و ستد اوراق مشتقه

▪ ممنوعیت کلیه بورس بازی ها بر سر مواد اولیه خوراکی

▪ بخشیدن کلیه بدهی های کشور های درحال توسعه – بدهی این کشورها در اثر کاهش ارزش پول آنها طی بحران جاری بیشتر خواهد شد.

▪ حمایت از دعوت سازمان ملل برای مشارکت در بررسی راه حلهای جلوگیری از گسترش بحران به کشورهای در حال توسعه که نتایجی بس بدتر از آنچه تاکنون تصور می شد را برای این کشورها خواهد داشت.

▪ بانک جهانی، صندوق بین الملل پول و سازمان تجارت جهانی به مرور کنار گذاشته شوند

▪ دلار به مثابه ارز بین المللی ذخیره از دور خارج شود

▪ تضمین شود که کمک های بین المللی به کشورهای نیازمند در زمان بحران کاهش پیدا نکنند

▪ کمک های بین المللی مشروط به خرید از کشور کمک کننده لغو شوند

▪ کمک های بین المللی مشروط به انجام اصلاحات نو لیبرالی باید لغو شوند

▪ انگاره توسعه صادرات محور کنار گذاشته شود و جای آنرا توسعه پایدار تولید برای نیازهای محلی و منطقه ای بگیرد

▪مشوقهایی برای تولیدات انجام شده جهت فروش در بازارهای محلی ارائه شوند

▪ کلیه رایزنی های مربوط به تجارت آزاد متقابل و موافقت نامه های شراکتی اقتصادی لغو شوند

▪ موافقت های همکاری اقتصادی منطقه ای تشویق شوند مانند مورد UNASUR، راهکار بولیوی برای قاره آمریکا (ALBA) ، پیمان تجاری بین مردم و سایر نمونه هایی که مشوق رشد واقعی و پایان فقر هستند

حوزه محیط زیست

▪ به کشورهایی که بنا بر دلایل محیط زیستی و گرمایشی دست به استخراج سوخت های فسیلی نمی زنند غرامت پرداخته شود، مانند آنچه که کشور اکوادر پیشنهاد کرده است

▪ باید به کشورهای جهان سومی که تحت تاثیر فعالیت های کشورهای شمال دچار مشکلات محیط زیست شده اند تاوان پرداخت شود تا مردمان جهان جنوب بتوانند با تغییر اقلیمی جهان و سایر مشکلات محیط زیستی شان مقابله کنند

▪ بطور سفت و سختی "اصل پیشگیرانه " اعلامیه "حق توسعه " سازمان ملل به مثابه شرطی بر همه پروژه های توسعه ای و محیط زیستی اعمال گرد

▪ پروژه هایی که به لحاظ محیط زیستی مخرب هستند و با پروتکل کیوتو مغایرت دارند نباید وام در یافت نمایند

▪ راهکارهای رو بنایی مانند طرح تجارت کربن و سایر طرحهای محیط زیستی غیر مولد متوقف شوند. این طرحها مبتنی بر این فرض هستند که فن آوری همه مشکلات را خود به خود رفع خواهد کرد؛ از این جمله اند طرح هایی مانند برنامه سوخت های نباتی، تکنولوژی تسخیر و جداسازی کربن، انرژی هسته ای و تکنولوژی ذغال سنگ تمیز (Clean Coal)

▪ استراتژی هایی اخذ شوند که مصرف را در کشور های ثروتمند کاهش داده و توسعه پایدار را در کشور های فقیر تشویق نمایند

▪ مدیریتِ دموکراتیک کلیه مکانیسم های سرمایه گذاری و تامین اعتبار، به همراه مشارکت پر رنگ کشورهای جنوب و جامعه مدنی، در راستای تسکین تحولات اقلیمی جهان ارائه شود.

کشاورزی و صنعت

▪ انگاره زیانبار توسعه صنعت-محور که بر اساس آن بخش کشاورزی به تدارک کننده منابع لازم برای حمایت از شهری سازی و صنعتی سازی تقلیل می یابد باید کنار گذاشته شود.

▪ آن دسته از استراتژیها در بخش کشاورزی باید تشویق شوند که هدفشان تامین امنیت غذایی، استقلال غذایی و فلاحتِ پایدار است.

▪ آن دسته از اصلاحات ارضی باید تشویق شوند که صاحبان زمینهای کوچک کشاورزی را حمایت نموده و باعث تقویت جوامع دهقانی و بومی می شوند.

▪ از کشاورزی های تک محصولی که به ضرر جامعه و محیط زیست هستند جلوگیری به عمل آید.

▪ اصلاحات در قوانین کار که باعث افزایش ساعات کار می شوند و امکان از کار برکنار کردن کارکنان را برای کارفرما یان فراهم می آورند باید متوقف شوند.

▪ امنیت شغلی افراد از طریق غیر قانونی کردن استخدام های با حقوق پایین و حق الزحمه ای تضمین گردد.

▪ نظام برابر پرداخت ها برای زنان تضمین شود و رکود اقتصادی جاری از طریق تقویت ظرفیت مصرفی خانوار های کم درآمد مهار گردد.

▪ از حقوق اجتماعی و انسانی کارگران مهاجر در زمان از دست دادن کارشان حمایت شود و از بازگشتشان به خانواده هایشان به سلامت اطمینان حاصل شود.

● نتیجه

طرح های فوق همگی برآمده از تجارب و معرفت عمومی هستند. برخی از این پیشنهادات در حال عملی شدن هستند و برخی دیگر به وضوح قابل اجرا می باشند. نمونه های موفق این تجارب باید به عرض عموم رسانده شوند تا منبع الهام دیگران شوند. نمی توان انتظار داشت که برخی از این طرح ها صرفا به خاطر جذاب بودنشان به اجرا درآیند. نیاز به ارادهء سیاسی قوی است تا طرح های مذکور عملی شوند. بنابراین هریک از طرح های فوق تلویحاً یک فراخوان به عمل مبارزاتی هستند.

این بیانیه سندی است اولیه و بدین قصد انشاء شده تا توسط همهء ما غنی تر و مبسوط تر گردد. لطفاً این بیانیه در پایین صفحه امضاء نمایید.

فرصت بعدی برای کارکردن بیشتر روی طرح های فوق و عملی تر کردن آنان می تواند فروم اجتماعی جهانی در بلم برزیل در سال ۲۰۰۹ باشد.

همهء ما هم تجربه داریم و هم ایده و طرح – پس بیایید به چالش بی نظمی های حاکم رفته و از نیروی محرکه پدید آمده برای ایجاد نظامی بدیل استفاده کنیم.