وقتی گرما حمله می‌کند

کارگری افغان در محوطه کارگاه بیهوش افتاده بود. همسایه‌ای که در حال تعمیر کولر بوده متوجه می‌شود که فردی بی‌حرکت، زیر آفتاب روی زمین افتاده است. با توجه به گرمی هوا به این که این کارگر خوابیده، شک می‌کند و به اورژانس ۱۱۵ خبر می‌دهد.

کارگری افغان در محوطه کارگاه بیهوش افتاده بود. همسایه‌ای که در حال تعمیر کولر بوده متوجه می‌شود که فردی بی‌حرکت، زیر آفتاب روی زمین افتاده است. با توجه به گرمی هوا به این که این کارگر خوابیده، شک می‌کند و به اورژانس ۱۱۵ خبر می‌دهد.

این نمونه ای از حملات گرمازدگی است که نیازمند اعزام فوری مصدوم به اورژانس است. اگر این همسایه از وضع مصدوم مطلع نمی شد، ممکن بود وی زیر گرما جان بسپارد.

سیر گرمازدگی بسته به پاسخ افراد متفاوت است. گاهی صرفا اثرات گرما موضعی است (ورم اندام ها، ضایعات پوستی یا گرفتگی عضلات). گاهی سیر بیماری پیشرفت کرده و ترکیبی از علائم غیراختصاصی گاهی با علائم مغزی (افت هوشیاری، گیجی و سنکوپ) بروز می کند.

حمله گرما: زمانی که دمای بدن از ۴۰ درجه می گذرد، آسیب اعضا شروع می شود. حساس ترین جزء بدن به گرما دستگاه عصبی است.

رفتارهای عجیب از فرد سر می زند، پرخاشگر و بی قرار می شود، توهم بروز می کند و کم کم بیمار به حالت کما می رود. تعادل نداشتن و تشنج از دیگر یافته هایی است که در فرد گرمازده ممکن است دیده شود. در این مرحله با وجودی که دمای بدن بالاست، اما فرد توانایی تعریق ندارد.

حمله گرما شدیدترین شکل گرمازدگی است؛ یک اورژانس واقعی با میزان مرگ و میر ۳۰ تا ۸۰ درصد که اگر درمانی صورت نگیرد در صددرصد بیماران به مرگ می انجامد.

روشی برای تشخیص گرمازدگی در هیچ یک از مراحل آن نیست. معاینه در کنار شرحی از بروز علائم در فردی که بتازگی در محیط گرم قرار گرفته یا مبادرت به انجام فعالیت های سنگین ورزشی کرده است، می تواند ما را به این اختلال مشکوک کند. اغلب باید بیماری های دیگر مولد تب همچون عفونت ها را در نظر داشت. انواعی از مسمومیت ها دارای علائمی مشابه هستند که باید آنها را هم در نظر داشت.

درمان حمله گرمازدگی از محل یافتن مصدوم شروع می شود. باید در اولین اقدام فرد مبتلا به حمله گرمازدگی را از محیط گرم دور کرده و به محلی دارای تهویه مناسب انتقال داد. اگر آمبولانس یا ماشینی که دارای سیستم خنک کننده (کولر) باشد در دسترس است، باید بیمار را به داخل آن انتقال داد. لباس های بیمار را درآورده و آب روی بدن فرد پاشید. دو روش برای خنک سازی وجود دارد. در روش اول از باد خنک و آب ولرم استفاده می شود. در روش دوم از باد گرم و آب خنک استفاده می شود. دقت شود که فرد دچار لرز نشود که لرز خود عاملی برای افزایش دمای بدن است.

دقت داشته باشید که دمای بالای بدن در این افراد ناشی از گرمای زیاد است و با تب ناشی از عفونت متفاوت است. بنابراین استامینوفن، آسپیرین و دیگر داروهای کاهنده تب در این بیماران کاربرد نداشته و حتی می تواند مضر باشد.

بیماران گرمازده باید به بیمارستان منتقل شوند. اغلب آنها نیازی به بستری شدن طولانی مدت ندارند. عده ای که زمینه بیماری قلبی دارند، هوشیاری مناسبی با وجود درمان به دست نمی آورند یا گرما بر اعضای دیگر بدن نیز اثر می گذارد و باید در بخش مراقبت های ویژه بستری شوند.

دکتر بهروز هاشمی

متخصص طب اورژانس