تندیسی كه می تواند ارزشمندتر باشد

جشن خانه سینما حالا كم كم دارد جایگاه قابل تأمل تری می یابد برگزاری هفت دوره مداوم و مستمر, جشن خانه سینما را در كنار جشنواره فجر به مهمترین رویداد سینمایی سال تبدیل كرده است

از سویی طبق معمول انتخاب ها و جوایز همواره حرف و حدیث هایی را به همراه داشته است، اما نكته قابل توجه تر این كه تندیس خانه سینما رفته رفته می تواند به مهمترین جایزه سینمای ایران تبدیل شود، چرا كه جشنواره فجر _ خواه ناخواه- بازتابنده نگاه دولتی هم هست و به هر حال در شرایط كنونی جامعه ما، شكلی از رضایت مسئولان هنری _ یا حتی گاه غیرهنری- را باید به خود جلب كند ضمن این كه جایزه جشنواره فجر فقط چند داور را بازتاب می دهد، اما تندیس جشن خانه سینما جایزه ای است كه از سوی اصناف و در واقع از سوی همكاران سینمایی به هنرمندان اعطا می شود، ضمن این كه غالباً داوران به جای چند نفر، ده ها و گاه حتی صدها نفر هستند. این نكته بسیار مهمی است كه می تواند جایگاه و ارزش تندیس خانه سینما را بیش از پیش افزون كند.

از امسال یك هیأت رئیسه آكادمی داوری برای جشن خانه سینما تدارك دیده شده كه این افراد عبارتند از: احمد امینی، فرهاد توحیدی، ایرج رامین فر، محمد سریر، مرتضی شایسته، محمدرضا شریفی، رضا كیانیان، نظام الدین كیایی و عباس گنجوی. این افراد _ كه از صنف های مختلف خانه سینما هستند- تغییراتی در اساسنامه جشن سینمای ایران به وجود آورده اند كه از جمله آنها باید به این نكته اشاره كرد كه این هیأت تقاضاهای عضویت اعضای آكادمی از جانب افراد و صنوف خانه سینما را بررسی، تایید یا رد می كند. باید دید این روش چقدر در داوری ها اثرگذار خواهد بود.

طبق اساسنامه «تندیس خانه سینما به منظور حمایت از رونق، توسعه و نوآوری هنر و صنعت سینمای ایران و ارزیابی عملكرد دست اندركاران سینمای ایران (عضو خانه سینما) از دیدگاه تخصصی به برگزیدگان منتخب اعضای آكادمی داوری خانه سینما در روز ۲۱ شهریور هر سال _روز سینما- اهدا خواهد شد.» تأكید روی كلمات «رونق»، «توسعه» و «نوآوری» و از آنها مهمتر «هنر» و «صنعت» می تواند ما را به این نكته راهنمایی كند كه طبق اساسنامه مجموعه ای از عوامل فوق در انتخاب ها نقش داشته باشند. یعنی مثلاً همان قدر كه قرار است بر وجه هنری سینما توجه شود، بنابر این است كه از وجه صنعتی آن غافل نباشند. این نكته بسیار مهمی است كه البته از آنجایی كه می تواند بسیار تأویل پذیر و با تعریف های گوناگون باشد، نوعی تشتت را به همراه می آورد. برای مثال در فهرست نامزدهای بهترین فیلم امسال هم فیلم جدی و كم فروشی چون «شهر زیبا» دیده می شود و هم فیلم بسیار پرفروشی چون «مارمولك» (كه اتفاقاً فیلم خوبی هم هست و انتخابش بجا به نظر می رسد.) اما مسئله وقتی بغرنج می شود كه ظاهراً قرار است از هر طیف فیلمی انتخاب شود تا نه سیخ بسوزد نه كباب! از جمله انتخاب «سربازهای جمعه» به عنوان یكی از نامزدها كه به جز احترام به پیشكسوت بودن سازنده اش، هیچ دلیل منطقی دیگری نمی تواند داشته باشد (كه كاش لااقل كیمیایی در بخش كارگردانی نامزد می شد نه بهترین فیلم). از سویی «مهمان مامان» - یكی دیگر از نامزدها _ داریوش مهرجویی را هم در جلب توجه عامه و هم نظر منتقدان، موفق نشان می دهد. «هم نفس» هم به شكلی بازگشت مهدی فخیم زاده است به دوران موفقیت های قبلی اش (از جمله «همسر») و وجودش در فهرست نامزدها چندان بی دلیل نیست. اما نبود فیلمی چون «بوتیك» در فهرست نامزدها بس تعجب بر انگیز است، چرا كه اتفاقاً فیلمی چون «بوتیك» از نوع سینمایی است كه خانه سینما به عنوان نهاد رسمی دست اندركاران كه وظیفه حمایت از هنر و صنعت سینمای ایران را دارد باید از آن دفاع كند. این تجربه اول یك كارگردان جوان چه از نظر تماشاگران عام و چه تماشاگران خاص بسیار موفق بود و از جهات مختلف لیاقت حضور در میان نامزدهای بهترین فیلم را داشت و چه بسا لیاقتش بیشتر از دو سه مورد دیگر این فهرست بود. همین طور «رسم عاشق كشی» كه بی شك یكی از بهترین های سال است و متأسفانه نادیده گرفته شده است.در جبران كوتاهی در مورد «بوتیك»، نام حمید نعمت الله _كارگردان «بوتیك» - را در فهرست نامزدهای بهترین كارگردانی می بینیم. همین طور عزیزالله حمیدنژاد _كارگردان «اشك سرما»- كه معقول تر به نظر می رسید كه فیلم خوبش در فهرست بهترین فیلم ها باشد تا این كه نام سازنده اش را در فهرست نامزدهای بهترین كارگردان ببینیم. اصغر فرهادی و داریوش مهرجویی بحق در فهرست نامزدهای بهترین كارگردان حضور دارند، همین طور بهمن قبادی _ به خاطر «لاك پشت ها هم پرواز می كنند» - كه حالا _ چه دوستش داشته باشیم یا نه _ حكایت از سبك و سیاق خاص فیلمسازی او دارند.در بخش نامزدهای بهترین بازیگر نقش اول مرد، نام های بابك انصاری (شهر زیبا)، پرویز پرستویی (مارمولك)، حسن پورشیرازی (مهمان مامان)، پارسا پیروزفر (اشك سرما) و بهرام رادان (شمعی در باد) دیده می شود؛ مجموعه ای از بازیگران باسابقه و مشهور تا سوپراستار و حتی یك بازیگر تازه كار. شاید رقابت معقولی نیست اما نمی توان منكر بازی ارزشمند بابك انصاری در «شهر زیبا» شد، همان طور كه پرویز پرستویی پس از چند كار ناموفق، بالاخره به اوج خود نزدیك شد. در بخش نامزدهای بهترین بازیگر نقش اول زن، گلاب آدینه در «مهمان مامان» چنان در نقش فرو رفته كه گویی سال ها به عنوان چنین زنی زندگی كرده است. روی دیگر سكه، ترانه علیدوستی قرار دارد كه در «شهر زیبا» آنچنان باتجربه و پخته جلوه می كند كه گویی سال ها است یك بازیگر طراز اول است. گلشیفته فراهانی در «اشك سرما» و «بوتیك» حضور قابل تأملی دارد، همچنین فاطمه معتمدآریا در «ننه گیلانه» كه نامزد دیگر این جایزه است. اگر به نظر می رسد كه در بخش بهترین بازیگر نقش اول مرد، انتخاب راحت تر صورت خواهد گرفت، در این بخش یكی از حساس ترین رقابت ها را خواهیم داشت.در بخش بازیگر مرد مكمل، حامد بهداد (بوتیك)، پارسا پیروزفر (مهمان مامان)، شهاب حسینی (شمعی در باد)، رضا رویگری (بوتیك) و فرامرز قریبیان (شهر زیبا) حضور دارند كه باز رقابت نزدیكی را خواهیم داشت، هرچند به نظر می رسد چند بازیگر نقش مكمل دیگر _ از جمله برخی دیگر از بازیگران بوتیك _ جایشان در این فهرست خالی است.

افسانه چهره آزاد (بوتیك)، آهو خردمند (شهر زیبا)، مریلا زارعی (سربازهای جمعه)، فریده سپاه منصور (مهمان مامان) و نسرین مقانلو (مهمان مامان) نامزدهای بهترین بازیگر زن نقش مكمل هستند كه برعكس جایزه بهترین بازیگر نقش اول زن، داوران با خیال راحت تر دست به انتخاب خواهند زد.در بخش بهترین فیلمنامه، محمد رضایی راد (قدمگاه)، اصغر فرهادی (شهر زیبا)، خسرو معصومی (رسم عاشق كشی)، بهمن قبادی (لاك پشت ها هم پرواز می كنند) و عزیزالله حمیدنژاد (اشك سرما) نامزد هستند. نكته عجیب این كه تمام این فیلم ها وجه هنری و به تعبیری جشنواره پسندی شان بر وجه صنعتی شان غالب است و شاید امتیاز همه آنها _كم و بیش- به كلیتشان برمی گردد و نه مثلاً صرفاً فیلمنامه آنها. یعنی «اشك سرما» و «رسم عاشق كشی» یا «لاك پشت ها هم پرواز می كنند» بیش از آنكه فیلمنامه خوبی داشته باشند، فیلم خوبی هستند. برعكس فیلمی چون «مارمولك» كه مشخصاً فیلمنامه خوبی دارد، در فهرست بالا دیده نمی شود.

بخش فیلمبرداری، همواره مهمترین بخش فنی سینمای ایران محسوب شده و جایزه آن ارزش ویژه ای دارد. امسال محمد آلادپوش (گاوخونی)، رسول احدی (مزرعه پدری)، شهریار اسدی (لاك پشت ها هم پرواز می كنند)، مرشاد بشیرزاده (عاشق مترسك) و علی لقمانی (شهر زیبا) نامزد دریافت این جایزه هستند. در میان نامزدها طیف خاصی از فیلم ها را می بینیم كه عمدتاً در رشته های دیگر نامزد نیستند. می توان نتیجه گیری كرد كه فیلم ها در این بخش با نگاه تخصصی تری داوری شده اند و دیگر ارزش های فیلم ها تأثیری بر داوری این بخش نداشته اند (كه البته نكته بسیار مهم و ارزشمندی است، چرا كه اگر فیلمی همچون عاشق مترسك، نقطه قوت دیگری ندارد، حداقل می تواند در رشته ای كه لیاقتش را دارد، نامزد شود).در بخش های دیگر هم با رقابت فشرده ای روبه رو هستیم و خوشبختانه با این نگاه روبه رو هستیم كه هر مورد تخصصی جدای از كلیت اثر داوری شود. باید دید كه روز جشن، چه كسانی تندیس به دست روانه منزلتشان خواهند شد.