بدنسازی,آکنه و افسردگی

جوانی ۲۶ ساله به نام مهران می گوید داروهای بدنسازی نه تنها عوارض جسمی برایش داشتند, بلکه اعصاب و روانش را به هم ریخته بودند

جوانی ۲۶ ساله به نام مهران می‌گوید داروهای بدنسازی نه تنها عوارض جسمی برایش داشتند، بلکه اعصاب و روانش را به هم ریخته بودند. مهران ادعا می‌کند که تا پیش از رفتن به باشگاه و مصرف مکمل، فردی آرام و صبور بوده اما استفاده ناآگاهانه از مکمل‌ها او را به فردی کلافه و پرخاشگر تبدیل کرده و کارش را به روان‌پزشک کشانده است. حالا اینکه وی، دقیقا چه داروهایی مصرف می‌کرده و چطور دچار عوارض ناشی از آن شده، موضوعی است که از زبان خودش بیشتر با آن آشنا می‌شویم و نظر متخصصان «سلامت» را هم درباره ایشان می‌پرسیم.

مهران که برای افزایش وزنش مکمل‌های مختلفی را مصرف کرده و از مصرف آنها پشیمان است، می‌گوید:

بیشترین آسیب‌ها را از مصرف گلوتامین و کراتین دیدم

▪ از چند سالگی به باشگاه بدنسازی رفتید و هدفتان از رفتن به باشگاه چه بود؟

من ۲۶ سال دارم و حدود یک سال پیش برای ورزش کردن، حفظ سلامت و البته کمی هم عضلانی کردن اندامم به باشگاه بدنسازی رفتم. البته دلیل انتخاب باشگاه بدنسازی هم بیشتر این بود که از لاغر بودن خودم خوشم نمی‌آمد و دوست داشتم کمی عضلات بدنم سفت‌تر و پرتر باشند.

▪ چرا برای افزایش وزن به متخصص تغذیه مراجعه نکردید؟

فکر می‌کردم که پیروی از یک رژیم غذایی از پیش تعیین‌شده کمی برایم سخت باشد و نتوانم برنامه رژیم‌درمانی را دنبال کنم زیرا اهل پیروی از برنامه‌های طولانی‌مدت و کارهایی که از خیلی قبل برنامه‌ خاصی برایشان چیده می‌شود، نیستم. به نظرم رفتن به باشگاه بدنسازی مفرح‌تر و ساده‌تر می‌آمد.

▪ یعنی از همان ابتدا با هدف مصرف دارو به باشگاه بدنسازی رفتید؟

نه، یکی دو هفته اول را فقط ورزش می‌کردم و اطلاع چندانی هم از مصرف دارو نداشتم تا اینکه با یکی از قدیمی‌های آن باشگاه که عضلاتی پر و ورزیده داشت، آشنا شدم. وقتی از او درباره چگونگی ورزش کردنش و اینکه چند وقت به باشگاه آمده که بدنش این فرم را پیدا کرده، پرسیدم و او هم اشتیاق مرا به افزایش سریع وزن دید، پیشنهاد مصرف مکمل‌ها را مطرح کرد و اطمینان داد که مشکلی برایم پیش نمی‌آید. حتی گفت که خودش هم مدتی طولانی است که دارو و مکمل مصرف می‌کند؛ در صورتی که بعدها فهمیدم او با ورزش و تمرین توانسته عضلات خود را قوی و پر کند و برای سودجویی به افراد تازه‌وارد پیشنهاد مصرف دارو می‌دهد.

▪ او مصرف چه نوع مکمل‌هایی را به شما پیشنهاد کرد؟

ابتدا گفت باید برای افزایش وزن، از مکمل‌های کربوهیدرات، مولتی‌ویتامین و پودر پروتئین استفاده کنم و مصرف گلوتامین را هم برای افزایش انرژی و غضروف‌سازی بیشتر در بدن توصیه کرد. به علاوه، کراتین و آمینواسید هم که در بیشتر باشگاه‌های بدنسازی رایج است مصرف می‌کردم. این آقا به من می‌گفت خودش روزی ۱۲-۱۰ آمینواسید می‌خورد و حتی حرفه‌ای‌ها تا روزی ۲۰ آمینواسید هم مصرف می‌کنند بنابراین خوردن روزی ۳-۲ عدد از این دارو، مشکلی برایم به وجود نمی‌آورد اما با خوردن آمینواسیدها دچار جوش‌های فراوان در ناحیه صورت، بازوها و کمرم شدم.

▪ اولین عوارضی که این داروها برایتان داشتند، چه بود؟

من بیشترین آسیب را از مصرف گلوتامین و کراتین دیدم. معمولا قبل از رفتن به باشگاه حدود ۲ قاشق چای‌خوری و بعد از برگشتن از باشگاه همین مقدار گلوتامین مصرف می‌کردم. گلوتامین باعث می‌شد احساس شادی و سرزندگی بیشتری داشته باشم و انرژی‌ام برای ورزش کردن بالاتر برود. به همین دلیل با مصرف آن خیلی شاد و پرانرژی به باشگاه می‌رفتم. حدود یک ماه که از مصرف مرتب و روزانه این دارو گذشت و به پیشنهاد خانواده‌ام، مصرف آن را کنار گذاشتم، احساس کردم که انرژی بدنم هر روز بیشتر از روز قبل تحلیل می‌رود، کسل و بی‌حوصله شده بودم و انگار داشتم دچار افسردگی می‌شدم. به همین دلیل دوباره مصرف آن را در کنار کراتین از سر گرفتم.

▪ و نتیجه‌اش چه شد؟

معمولا بیشتر افراد تا زمانی که برخی از داروهای بدنسازی مانند همین کراتین و گلوتامین را مصرف می‌کنند، متوجه عوارض آن، به خصوص اثر سوئی که بر مغز و اعصابشان دارد، نمی‌شوند. من هم همینطور بودم. حدود ۳ یا ۴ ماه بود که مرتب دارو مصرف می‌کردم و دوباره با اصرار شدید خانواده، مصرف داروها را کنار گذاشتم. تازه بعد از قطع مصرف دارو بود که فهمیدم با خودم چه کرده‌ام. به شدت کلافه، عصبی و پرخاشگر شده بودم. دوست داشتم تنها باشم. مدام سر کوچک‌ترین مساله‌ای با اطرافیانم درگیر می‌شدم و همه اهل خانه را عصبی کرده بودم.‌

▪ دوباره مصرف دارو را شروع کردید؟

خوشبختانه نه. با حمایت و توصیه‌های خانواده‌ام به روان‌پزشک مراجعه کردم و با چند جلسه مشاوره و درمان، دوباره سلامت روانی‌ام را به دست آوردم.

▪ حالا مصرف این همه دارو، کمکی هم به چاق شدنتان کرد؟

راستش احساس می‌کردم با مصرف مکمل‌های کربوهیدرات و پودرهای پروتئینی، کمی آب زیر پوستم رفته و چاق شده‌ام اما این چاقی هم کاذب بود و بعد از مدتی از بین رفت. بعد از قطع داروها، آزمایش دادم و متوجه شدم به دلیل مصرف فراوان پودرهای پروتئینی، به کبد چرب هم مبتلا شده‌ام اما خوشبختانه با قطع مصرف داروها و رعایت رژیم غذایی، این مشکلم هم برطرف شد.

▪ خودسرانه رژیم غذایی هم گرفتید؟

نه، به متخصص تغذیه مراجعه کردم و برای چاق شدن هم از ایشان برنامه گرفتم. خوشبختانه من خیلی زود متوجه شدم که راه درستی را برای افزایش وزن انتخاب نکرده‌ام.

● نگاه متخصص تغذیه

هشدار

دکتر محمدرضا وفا

به آنهایی که برای افزایش وزن به مکمل‌های بدنسازی روی می‌آورند

کبد و کلیه‌هایتان را نابود نکنید!

▪ آیا استفاده از پودرها و مکمل‌های بدنسازی برای افزایش وزن به افراد لاغر توصیه می‌شود؟

روش صحیح، طبیعی، علمی و اصولی برای افزایش وزن، استفاده از خوراکی‌های مناسب و پیروی از یک الگوی غذایی سالم است. علم تغذیه استفاده از انواع پودرهای مکمل به خصوص پودرهای پروتئینی را برای افزایش وزن در افراد لاغر به هیچ‌وجه توصیه نمی‌کند.

▪ چرا به مصرف نکردن پودرهای پروتئینی تاکید می‌شود؟

زیرا متاسفانه بیشتر پودرهای پروتئینی موجود در بازار کیفیت و استاندارد کافی ندارند. حتی اگر این پودرها بالاترین کیفیت و مناسب‌ترین استانداردها را هم داشته باشند، بازهم مصرف آنها باعث تحمیل بار شدیدی بر کبد و کلیه‌ها می‌شود. مصرف مداوم آنها حتی می‌تواند تهدیدی جدی برای سلامت کبد و کلیه‌ها باشد. اگر فردی زمینه ابتلا به ناراحتی‌های کبدی یا کلیوی هم داشته باشد و مکمل‌های پروتئینی مصرف کند، به طور حتم با دردسر بزرگی مانند از دست دادن کلیه‌ها یا همین کبد چرب که آقای مهران به آن مبتلا شده بودند (البته در فازهای شدیدتر)، مواجه خواهد شد. به همین دلیل برای افزایش وزن، مصرف خوراکی‌های طبیعی و سالم که دانسیته کالری بالایی دارند به جای مصرف مکمل‌های مختلف توصیه می‌کنیم. افراد لاغری مانند آقای مهران باید پیش از هر تصمیمی برای افزایش وزن،‌ به متخصص تغذیه مراجعه کنند تا علت لاغری‌شان مشخص و راه درمانی مناسب برایشان تجویز شود. مثلا باید ببینند مشکل لاغری‌شان از کمبود دریافت کالری در طول روز است، پرکاری تیرویید دارند یا ناراحتی‌های اعصاب و روان مانند بی‌اشتهایی عصبی باعث لاغرشدن و لاغر ماندنشان شده است و سپس راه درمانی مناسب را با نظر پزشک، در پی بگیرند.

▪ عوارض مصرف مکمل‌های کربوهیدرات چیست؟

معمولا مکمل‌های کربوهیدرات جزو مکمل‌هایی هستند که از نظر تغذیه‌ای نمایه گلایسمی بالایی دارند. یعنی سرعت هضم و جذب آنها در بدن بسیار بالاست. با مصرف انواع کربوهیدرات، ماده‌ای قندی به نام گلوکز در بدن آزاد می‌شود. وقتی فردی میزان بالایی از مکمل‌های کربوهیدرات که هضم و جذب سریعی دارند، مصرف می‌کند، باعث می‌شود سطح قند خونش به سرعت بالا برود. بالا رفتن سطح قند خون، بار زیادی برای پانکراس ایجاد می‌کند تا بتواند انسولین کافی برای هدایت این قند به سمت سلول‌های ماهیچه‌ای و سلول‌های چربی ایجاد کند. این فشار مضاعفی که بر پانکراس وارد می‌شود، می‌تواند در درازمدت ابتلا به اختلال‌های متابولیک را در پی داشته باشد و حتی زمینه‌ساز ابتلا به بیماری دیابت هم بشود. اگر سابقه ابتلا به دیابت در خانواده وجود داشته باشد و خود فرد هم آدم کم‌تحرکی باشد و سیگار هم بکشد، در اثر مصرف این مکمل‌های کربوهیدرات سریع‌تر دچار دیابت خواهد شد. به همین دلیل مصرف مکمل‌های کربوهیدرات را هم برای چاقی توصیه نمی‌کنیم.

▪ در باشگاه بدنسازی به آقای مهران گفته شده مصرف آمینواسیدها مشکلی برای هیچ‌کس ایجاد نمی‌کند. آیا واقعا همینطور است و آمینواسیدها بی‌ضرر هستند؟

آمینواسید واحد سازنده پروتئین است و وقتی پروتئین‌ها در آزمایشگاه مواد خوراکی یا آزمایشگاه‌های شیمیایی مواد غذایی، شکسته می‌شوند به ساختمان تشکیل‌دهنده‌شان که همان آمینواسیدها هستند، تبدیل خواهند شد بنابراین آمینواسید همان پروتئین شکسته‌شده است که می‌تواند با سرعت بسیار بالاتری در بدن جذب و وارد خون بشود. کسانی که از این مکمل‌های پروتئینی و آمینواسیدها استفاده می‌کنند و برنامه ورزشی خاصی هم در باشگاه‌ها دارند، مانند آقای مهران با مقداری افزایش وزن مواجه می‌شوند.

▪ افزایش وزن واقعی یا کاذب؟

معمولا این نوع افزایش وزن‌ها به افزایش آب بدن بستگی دارد. یعنی ایجاد فشار اسمزی در اثر مصرف چنین مکمل‌هایی باعث هدایت آب بدن به فضای میان‌بافتی می‌شود و با ایجاد حالت تورم، فرد گمان می‌کند دچار افزایش وزن شده است و نمی‌داند که این افزایش وزن، نوعی افزایش وزن کاذب است. به طور کلی، ابتلا به تورم و افزایش فشار به کبد و کلیه‌ها جزو شایع‌ترین عوارض مصرف ناآگاهانه آمینواسیدها هستند.

▪ حرف آخر؟

معمولا عوارض ناشی از مصرف خودسرانه مکمل‌ها، جزو بیماری‌های مزمن طبقه‌بندی می‌شود. یعنی ممکن است فرد در کوتاه‌مدت متوجه عوارض ناشی از مصرف آنها نشود اما در درازمدت با مشکلات فراوان روبرو شود.

● نگاه روان‌پزشک

عوارض روانی داروهای بدنسازی

دکتر حامد محمدی کنگرانی

مشاور خانواده و ازدواج، عضو کمیته رسانه و کمیته روان‌درمانی انجمن روان‌پزشکان ایران

برخی از داروهای بدنسازی مانند کراتین و گلوتامین نوعی پروتئین هستند. یعنی از اسیدآمینه تشکیل شده‌اند. به همین دلیل برخی ورزشکاران برای حجم دادن به عضلات از آنها استفاده می‌کنند. مصرف این داروها به تنهایی می‌تواند عوارض کبدی و کلیوی برای مصرف‌کننده در پی داشته باشد. در ضمن، با استناد به نظر بسیاری از متخصصان، تعداد زیادی از مکمل‌های مختلف که در باشگاه‌های بدنسازی مصرف می‌شوند، فقط حاوی همان مکملی که روی بسته‌بندی نوشته شده است، نیستند و مواد دیگری هم در آنها وجود دارد که تولیدکننده یا حتی توزیع‌کننده از ذکر نام آنها روی بسته‌بندی خودداری می‌کند یعنی ممکن است ترکیب‌های ناشناخته دیگری که با مکمل‌های بدنسازی مخلوط و به‌وسیله ورزشکاران پایه‌ یا حرفه‌ای مصرف می‌شوند، چنین مشکلاتی را برای آنها ایجاد کند. البته کراتین و گلوتامین تا حدی انرژی‌زا هستند و ممکن است زمانی که مصرف مداوم آنها قطع می‌‌شود، فرد به دلیل از دست دادن منبع انرژی اضافی‌ای که دریافت می‌کرده، دچار بی‌حسی یا افسردگی شود. به‌طورکلی، خود کراتین و گلوتامین می‌توانند به‌طور ناگهانی انرژی مضاعف در بدن آزاد و فرد را دچار بی‌قراری، اضطراب، پرخاشگری یا سرخوشی کنند. در نتیجه، زمانی که اثر این داروها در بدن از بین می‌رود،‌ حس خمودگی و بی‌حالی هم سراغ او می‌آید.

در موارد بسیاری دیده شده سودجویان برای جلب کردن نظر مصرف‌کننده به مکمل‌هایی مانند کراتین یا گلوتامین، مواد دیگری مانند استرویید هم اضافه می‌کنند. بالا رفتن احساس شادی و سرخوشی، یکی از علایم یا شاید بتوان گفت عوارض مصرف استروییدهاست. حتی استروییدها می‌توانند فاز شیدایی اختلال دوقطبی را هم تشدید کنند. به همین دلیل ممکن است برخی افراد مانند آقای مهران گمان کنند در اثر مصرف گلوتامین و کراتین دچار سرخوشی یا پرخاشگری شده‌اند و قطع مصرف افسردگی را برایشان در پی داشته، اما ندانند که درواقع این افزودنی‌های غیرمجاز دیگر موجود در چنین مکمل‌هایی است که آنها را دچار این مشکل‌ها می‌کند. از سوی دیگر، استفاده از افدرین هم به صورت آشکار و پنهان در میان بسیاری از بدنسازان رایج است. یعنی ممکن است خودشان برای افزایش انرژی و شادابی، مستقیم از افدرین استفاده کنند یا افدرین در مکمل‌های دیگرشان وجود داشته باشد و خودشان از این موضوع بی‌خبر باشند. افدرین جزو داروهای محرک است و عوارضی مانند آمفتامین‌ها دارد.

بی‌خوابی، اضطراب، بی‌قراری و پرخاشگری از عوارض روانی مصرف افدرین است که با قطع مصرف، ابتلا به افسردگی را به دنبال خواهد داشت. تستوسترون هم از دیگر هورمون‌هایی است که مانند افدرین، مستقیم یا غیرمستتقیم به‌وسیله برخی از ورزشکاران بدنسازی مصرف می‌شود، پرخاشگری و افسردگی از عوارض مصرف آن است.‌ به نظر می‌رسد آقای مهران که به این سرعت دچار عوارض روانی ناشی از مصرف گلوتامین و کراتین شده‌اند، از انواع داروهای غیرمجاز و تقلبی که حاوی مواد دیگری مانند افدرین، استروییدها یا تستوسترون بوده‌اند، استفاده می‌کرده است.

● نگاه متخصص پوست

عوارض پوستی داروهای بدنسازی

دکتر امیرهوشنگ احسانی

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

آقای مهران در صحبت‌های خود به این مطلب اشاره کردند که یکی از هم‌باشگاهی‌ها، به ایشان گفته استفاده از آمینواسیدها کاملا بی‌ضرر و بی‌خطر است و مصرف آنها را هم توصیه کرده‌ است. آمینواسیدها درواقع همان پروتئین‌ها هستند که مصرفشان باعث ایجاد جوش نمی‌شود. البته به هیچ‌وجه پروتئین خالص نداریم و تمام این مکمل‌های پروتئینی حاوی هورمون‌های مردانه تستوسترون هم هستند. این هورمون‌ها، همان موادی هستند که می‌توانند باعث افزایش حجم عضله و اندازه بدن ورزشکاران شوند وگرنه مصرف پروتئین به تنهایی در مدت زمانی بسیار طولانی، یک ورزشکار بدنساز را به نتیجه دلخواه که همان افزایش حجم عضله است، می‌رساند. متاسفانه بیشتر تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان غیرمجاز پودرهای پروتئینی و آمینواسیدها، موادی مانند تستوسترون هم با محصول خود ترکیب می‌کنند. به همین دلیل خیلی از مصرف‌کنندگان این محصولات مانند آقای مهران پس از مدتی که از مصرفشان گذشت، دچار آکنه‌های شدید و جوش‌های فراوان می‌شوند. تنها راه درمان این نوع جوش‌ها و آکنه‌ها هم پیش از هر چیز قطع سریع دارو و مکمل و سپس مراجعه به پزشک برای دریافت داروهای لازم است.

ندااحمدلو

بازخوانی پرونده پزشکی جوانی به نام مهران با حضور دکتر محمدرضا وفا متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی

دکتر حامد محمدی کنگرانی روان‌پزشک

دکتر امیرهوشنگ احسانی متخصص پوست