حق شریك

« و اما حق شریك آن است كه اگر غایب بود، كارهایش را انجام دهی و اگر حاضر بود با او برابر كاركنی و خودسرانه و بدون رای و نظر او، تصمیم نگیری و بدون مشورت و نظرخواهی از او، رای خود را …

« و اما حق شریك آن است كه اگر غایب بود، كارهایش را انجام دهی و اگر حاضر بود با او برابر كاركنی و خودسرانه و بدون رای و نظر او، تصمیم نگیری و بدون مشورت و نظرخواهی از او، رای خود را عملی نكنی و مال او را برایش حفظ نمایی و كم یا زیاد درآن خیانت نكنی، زیرا به ما رسیده است كه «تا هنگامی كه دو شریك به هم خیانت نكرده اند دست خدا برسرشان است»، «ولاقوه الابالله».

شراكت در مدیریت كارها و حفظ مصالح و بطور كلی در اموال و دارایی ها مسأله ای است كه اقتضای طبیعت زندگی بوده و برای این منظور تلاش و مجاهدت برای یافتن تمام راه های كسب و آبادانی ضروری می باشد. براین اساس مردم درمال و زمین و مستغلات و آب و درهر آنچه كه مالكیت بر آن صدق می كند با یكدیگر شریك می شوند.

درفقه اسلامی باب مستقلی به این موضوع اختصاص یافته و فقها طی آن، مسأله شراكت و احكام و بایدها و نبایدهای آن را با دقت و تفصیل، مورد بحث و بررسی قرار داده اند.

دراین بخش از رساله حقوق كه به حق شریك اختصاص دارد، امام سجاد(ع) جنبه های اخلاقی وآداب رفتاری را كه به عنوان حق برعهده هر شریكی نسبت به شریكش مطرح است بیان می كندكه مهمترین آنها عبارتند از:

اگر غایب بود كار او را انجام دهی:

ممكن است شرایط زندگی و فراز و نشیب های آن ایجاب كند یكی از شریكان بدور از محیط كار یا روند رویدادها و وقایع باشد. در این حالت، بر شریك او فرض است كه بجای او كارهایش را انجام دهد كه با این رفتار، ایثار و فدا كاری اش نسبت به او به اثبات می رسد و باعث تقویت روابط و ایجاد اعتماد متقابل میان طرفین می شود.

اگر حاضر بود با او برابر كاركنی:

هنگامی كه شریك، خود حاضر است نباید بیش از مقدار طاقت و توان، از او كار كشیدكه این امرتاثیر سوء بر او می گذارد و مثلا این ذهنیت را در وی ایجاد می كند كه طرف مقابل قصد فریب دارد و می خواهد شریك را به زحمت بیندازد و خود در آرامش و راحتی بسر برد.

خودسرانه و بدون رای و نظر او تصمیم نگیری:

در این بخش، امام اشاره می كند كه نباید نظر شریك را نادیده گرفت و به تنهایی وخودسرانه تصمیم گیری كرد بلكه حق او این است كه در رای و نظر، همسان و همانند شریك باشد. مشورت و گفت وگوی دو جانبه تنها وسیله ای است كه رابطه دو شریك را تحكیم می كند و باعث می شود آنان بهترین راه های موفقیت دركار و كسب را بپیمایند.

مال او را برایش حفظ نمایی:

بدین معنی كه درپیدا كردن زمینه های سودآور و مراقبت وحفظ و مواظبت آنها سستی و سهل انگاری نكند كه آن نیز به منزله امانت است.

امام، آنگاه بیان حقوق شریك را با یك اصل كلی و اساسی استوار كه لازمه یك شراكت موفقیت آمیز و فعالیتی سالم و تلاش مبارك و عامل ایجاد اعتماد متقابل است به پایان می برد و آن اینكه هریك از دو شریك، به امانت داری شریك خود اعتقاد و ایمان داشته باشد و شبهه خیانت به نفع یا به ضرر او را از ذهن خود خارج سازد.

دراین باره درحدیث قدسی آمده است:«مادام كه دو شریك نسبت به یكدیگر خیانت نكرده اند، دست خدا به همراهشان است و اگر به هم خیانت كردند، تجارت آنان از بین می رود. و بركت از آن دو برداشته می شود»(۱).

درحدیث قدسی دیگر خداوند می فرماید:«مادام كه دو شریك نسبت به دیگری خیانت نكرده، من سومین آنها هستم.»

اگر قریش اذعان داشتند كه پیامبر اكرم(ص) درتمام كارها و مراحل زندگی و جزئیات رفتارهایش، فردی صادق و امین بود، همین طور عده ای از آنان بر این اعتراف بودند كه آن حضرت برای كسی كه با او درانجام كاری در مكه شریك می شد بهترین شریك بشمار می رفت. دراین باره نقل است كه: سائب بن ابی سائب مخزومی در روز فتح مكه با رسول خدا ملاقات كرد و خواست شراكتش با پیامبر در قبل از اسلام را به ایشان یادآوری كند و لذا گفت:شما شریك من بودید و چه شریك خوبی بودید، نه پنهان كاری داشتید و نه داد و فریاد و جر و بحث می كردید.

درحدیث شریفی، پیامبر(ص) با تاكید بر اینكه از حقوق شریك آن است كه دراموال مشترك میان دو شریك از قبیل ملك و دارایی و زمین وغیر آن، اگر شریك خواست درسهم خود تصرف كند باید از شریكش اجازه بگیرد فرمود:«هركس كه درخانه یا دیوار خانه ای با دیگری شریك بود، نباید بدون اجازه شریكش آن را بفروشد.» (۲).

۱) مسند زیدبن علی، ص ۲۵۸

۲) المجموع : ۱۴/۶۳