عود

عود عطر موسیقی شرق مهمترین آلت موسیقی که از شرق به غرب رفته بربط یا عود است براساس شواهدی که در دست است ۸ قرن پیش از میلاد نیز در ایران عودی کوتاه وجود داشت

عود عطر موسیقی شرق مهمترین آلت موسیقی که از شرق به غرب رفته بربط یا عود است براساس شواهدی که در دست است ۸ قرن پیش از میلاد نیز در ایران عودی کوتاه وجود داشت و احتمال اینکه این ساز در ایران ساخته شده باشد بسیار زیاد است زیرا نواختن آن از قدیم در میان ایرانیان رایج بوده است .

تصویر آلت موسیقی شبیه به عود بر روی نقش برجسته گلی سومری که از سه هزار سال پیش از میلاد باقی مانده نمایان است این ساز که بربط نیز نامیده می شود در میان پارسیان به رود و در میان اعراب به عود معروف بوده است.

برخی معتقدند که بربط از حیره در مغرب فرات در نزدیکی مداین و مرکز تربیت شاهزادگان ساسانی و یا از شهری در آن سامان به نام باب آمده است و به مکان های دیگر رفته و نامهای عود، مزهر، موتروکران به خود گرفته است بعضی نیز “باربد” را سازنده بربط خوانده اند اعراب با تقلید از بربط ایرانی سازی از چوب ساختند و آن را عود نامیدند.

بربط ایرانی گلابی شکل بود که در قرن شانزدهم میلادی دسته ای توخالی و پهن با۷ تا۹ سیم داشت که با کشیدن سیمها یا زخم آن را می نواختند عود در دوره اسلامی در نواحی شمال شرقی فتوحات اسلامی ظاهر شد.

سر عود که جای گوشیهای ساز است ، به طرف عقب برگشته و کاسه آن از پوست پوشیده شده است این نوع عود در قرن دهم میلادی در نواحی جنوبی اروپا رایج بود بر منبر چوبی کلیسای سان لئوناردو واقع در آرستری در شهر فلورانس که در همان عهد ساخته شده است

نقش این آلت موسیقی دیده می شود اما عودی که از بسیاری جهات شبیه به “وینا” در هندوستان و “چه این ” در چین است ، عالی ترین نمونه این نوع است این نوع عود برخلاف عود جدید عربی و اروپایی در مراحل ابتدایی خود به شکل گلابی بوده که دسته آن کوچک شده و گردنساز از دیگر قسمتهای آن متمایز نبوده است.

بر اثر نفوذ اسلام در اسپانیا عود به دیگر نقاط اروپا راه یافت در مینیاتورهای اسپانیایی قرن سیزدهم میلادی نقش عود فراوان دیده می شود، اما تاثیر و نفوذ آن در نواحی شمالی اروپا بیشتر بوده است ، زیرا عود هرگز نتوانست آلت موسیقی اسپانیایی به نام “ویهوئلا” را که از دیرباز در این کشور رواج داشت به کلی منسوخ کند دو طرح قدیمی از عود وجود دارد یکی عود شرقی و دیگر عود غربی.

یکی از شکلهای عود در کتاب کنزالتحف است که در حدود۱۳۴۵ میلادی نوشته شده و این شکل در آغاز کتاب تحقیقات راجع به موسیقی شرقی مجموعه نخست تالیف دکتر فارس ) ۱۹۳۱ میلادی( یافت می شود شکل دیگر عود در یک کتاب خطی به زبان لاتینی درباره آلات موسیقی است که آن را هنریکوش آرنولت )از شهر زوله ( در حدود سال هزاروچهارصدوچهل میلادی نوشته است.

عود ترسیم شده در کتاب کنزالتحف ، دارای ۷ پرده است این کیفیت که در آلت موسیقی موسوم به گیتار یا قیطار دیده شده است ، در اوایل قرن پانزدهم در قیطار اروپایی به وجود آمد و در این زمان بود که مرسوم شد یازده سیم ۵ )جفت سیم هم آهنگ و در آخر همه یک سیم برای نواختن آهنگهای غیراصلی ( به این ساز ببندند.

عود در ممالک اروپایی بسیار رایج شد و اعتبار ویژه ای یافت به مدت چند قرن در آثار ادبی انگلیسی پیوسته به آن اشاره شده است و برای آن شاید بیش از هر آلت موسیقی دیگر، به جز پیانو موسیقی ساخته اند وتیلک در سال ۱۶۳۳ مجلس بزمی برای شارل اول پادشاه انگلیس برپا و غیر از دیگر آلات موسیقی و آوازها۴۰ عودنواز نیز اجیر کرد.

چنان که گفته اند در میان آلات موسیقی که آنها را تنها می نواخته اند عود از همه مهمتر بوده است اما در اپراهای ایتالیایی که بتدریج از سال هزاروششصد میلادی رواج یافت عود را با دیگر آلات موسیقی نیز هم آهنگ می کردند تامس کمپیون در وصف یکی از این مجالس که در سال ۱۶۰۷ میلادی برپا شد، خبر از حضور ۱۰ نوازنده در آن می دهد که عود، شیپور، نوعی سه تار و نوعی سنتور و ویولون می نواختند.ظاهرا آخرین باری که عود در اپرا به کار رفت.

در سال ۱۷۴۱ در “دی دامیا” اثر معروف هندل بود برای نواخته شدن با عود “باخ ” و “هندل ” بعضی از آهنگهایشان را ساختند در اوایل قرن نوزدهم عود منسوخ شد با وجود این هم اکنون سعی می کنند عود را مانند آلات موسیقی دیگری که در این قرن از بین رفت دوباره رایج کنند.