بایسته های پایان و پس از دعا

در احادیث ما برای به پایان بردن دعا و نیز پس از آن آدابی ذکر شده است:
۱) آمین گفتن:
در احادیث فراوانی سفارش شده که در پایان دعا، آمین گفته شود. آمین- برطبق حدیثی از پیامبر گرامی اسلام …

در احادیث ما برای به پایان بردن دعا و نیز پس از آن آدابی ذکر شده است:

۱) آمین گفتن:

در احادیث فراوانی سفارش شده که در پایان دعا، آمین گفته شود. آمین- برطبق حدیثی از پیامبر گرامی اسلام (ص) – به معنای « پروردگارا، برآورده ساز» است. در سیره پیشوایان دینی نیز فراوان ذکر این واژه مشاهده شده است. نیز آنان گاه این واژه را سه بار تکرار کرده اند.

پیامبر گرامی اسلام (ص) فرموده است:« هر گاه یکی از شما دعا کرد، آن را به آمین ختم کند۱».

نیز آن حضرت فرمود:« خداوند، سه چیز به من عطا فرمود». مردی از مجلسیان گفت: آن سه چیز چیست، ای پیامبر خدا؟ آن حضرت فرمود:« نمازگزاران در صفوف{جماعت} را به من عطا کرد؛ سلام کردن را به من عطا کرد که تحیت بهشتیان است؛ و آمین گفتن را به من عطا فرمود و این را به هیچ یک از پیامبران پیشین نداد، به جز هارون (ع) که خداوند آن را به او نیز عطا فرمود. موسی دعا می کرد و هارون آمین می گفت۲».

۲) گفتن« ماشاء الله ، لاحول و لا قوهٔ الا بالله »:

در حدیثی از امام صادق (ع) آمده است:« هر گاه آدمی دعا کند و بعد از دعا بگوید: ماشاء الله لاحول و لا قوهٔ الا بالله ، خدا می فرماید: بنده ام در نهایت فروتنی تسلیم فرمان من شد حاجتش را بر آورید۳». در این باره احادیث دیگری نیز وجود دارد.

۳) کشیدن دست ها به صورت:

پیامبر خدا (ص) فرمود:« هر گاه از خداوند درخواست می کنید با کف دست هایتان از او بخواهید و پیش از آنکه دست هایتان را بیندازید آنها را به صورت هایتان بکشید؛ زیرا خداوند در کف دست هایتان بر کف نهاده است۴». این مساله نیز احادیث دیگری ذکر شده است.

نیز در احادیث به مساله سپاس گفتن و شکر گذاری پس از دعا توجه شده است . این خود سنتی است که قرآن کریم از زبان پیامبران خدا نقل می کند. خداوند حضرت اسماعیل (ع) و حضرت اسحاق (ع) را در ایام پیری ابراهیم (ع) – که فرزندار شدن کمی بعید می نمود- به سبب دعای ابراهیم (ع) عطا فرمود. ابراهیم نیز در پاسخ این اجابت بزرگ، پروردگار را سپاس گفت:« الحمدلله الذی وهب لی علی الکبر اسماعیل و اسحاق ان ربی سمیع الدعاء۵؛ با سپاس، خداوندی را که به من با و جود سالخوردگی ، اسماعیل و اسحاق را بخشید راستی که پروردگار من، شنونده دعاست».

پیامبر گرامی اسلام (ص) نیز فرموده است:« هر گاه یکی از شما از پروردگارش خواهشی کرد و اجابت دید، بگوید: سپاس خداوندی را که با عزت و جلالش کارهای نیک انجام می گیرد ؛ و هر کسی در اجابت دعایش تاخیری دید بگوید: خداوندا در همه حال سپاس۶».

جواد محمد زمانی

۱. کنز العمال، ج۲، ص۷۲، ح۳۱۸۰

۲. کنز العمال، ج۷، ص۶۲۵، ح۲۰۵۸۵

۳. کافی ، ج۲، ص۵۲۱،ح۱

۴. بحار الانوار، ج۹۳،ص۱۸۹، ح۲۳

۵. ابراهیم /۳۹

۶. مکارم الاخلاق، ج۲، ص۱۵۸، ح۲۳۹۰