نگاه آذری ها به ایران

كتاب در پی یافتن دیدگاه های جمهوری آذربایجان نسبت به ایران است و با توجه به این كه تدوین سیاست خارجی ایران در ارتباط با دیگر كشورها به ویژه با همسایگان و ازجمله آذربایجان براساس دیدگاه ایرانی ها تنظیم شده است, به نظر می رسد دیدگاه آذری ها نسبت به ایران در آن كمتر مورد ملاحظه قرار گرفته باشد

● روابط ایران و جمهوری آذربایجان

كتاب در پی یافتن دیدگاه های جمهوری آذربایجان نسبت به ایران است و با توجه به این كه تدوین سیاست خارجی ایران در ارتباط با دیگر كشورها به ویژه با همسایگان و ازجمله آذربایجان براساس دیدگاه ایرانی ها تنظیم شده است، به نظر می رسد دیدگاه آذری ها نسبت به ایران در آن كمتر مورد ملاحظه قرار گرفته باشد. به همین سبب و با توجه به اینكه ایرانی ها همیشه به جمهوری آذربایجان به عنوان پاره ای از قلمرو سرزمینی خود می نگرند كه براساس سیاست های استعماری روسیه و دسیسه های انگلیس از ایران جدا شده است، دیدگاه طرف مقابل نادیده گرفته می شود. همین دیدگاه ایرانی ها سبب می شود كه آذری ها به دنبال اتكا بر قدرتی باشند كه آنها را از دشمن فرضی خودشان ایران در امان نگه دارد.

در این كتاب سعی شده است در تحلیلی كوتاه، ابتدا روابط تاریخی ایران و آذربایجان به طور اختصار مورد بحث قرار گیرد. در فصول مربوط به سیاست خارجی جمهوری آذربایجان، دیدگاه های امنیتی آذربایجان و نیز فصول مربوط به پان تركیسم و امنیت ملی ایران، بررسی گسترده ای نسبت به دیدگاه های مقامات و ساختار های حكومتی جمهوری آذربایجان نسبت به ایران انجام گرفته است.

كتاب از دوازده فصل تشكیل شده است. در فصل اول به معرفی اجمالی جغرافیا و سرزمین آذربایجان پرداخته شده است. در فصل دوم «جمهوری آذربایجان» از دیدگاه منابع معتبر تاریخی مورد بررسی قرار گرفته و هدف سیاستمداران این بخش از قفقاز در استفاده و كاربرد از نام جعلی آذربایجان به این قلمرو و اهداف آنان بررسی شده است. در فصل سوم «تاریخ آذربایجان از دیدگاه تاریخ نگاری آذربایجانی ها» مورد بررسی قرار گرفته و به معرفی تاریخ نگاری ساختگی آذری ها پرداخته شده است.

در فصل چهارم روابط ایران و جمهوری آذربایجان به طور كلی از نظر روابط بازرگانی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در دوره های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی روابط ایران و آذربایجان در سه مقطع تاریخی، در دوره حكومت مساوات ها ۱۹۲۱۱۹۱۸، حكومت شوروی ۱۹۹۱۱۹۲۱ و استقلال ۱۹۹۱ تاكنون ازجمله اهداف تفصیلی این كتاب است.

فصل پنجم اختصاص به «بررسی كتاب های درسی تاریخ در جمهوری آذربایجان» دارد. در این فصل تاریخ آذربایجان از نگاه تاریخ نگاری شوروی و بررسی كتاب های درسی تاریخ آذربایجان كه در دوره های ابتدایی، متوسطه و دانشگاهی با تحریف تاریخ آموزش داده شده و به انتشار و اشاعه كج فهمی تحصیلكردگان آذربایجانی نسبت به ایران و گذشته تاریخ آنان كمك كرده و در همین راستا تنظیم شده است، مورد بررسی قرار گرفته است.

در فصل ششم «سیاست خارجی» وظایف، اصول و جهات سیاست خارجی جمهوری آذربایجان به طور مشروح مورد بررسی قرار گرفته است. هم چنین سیاست خارجی آذربایجان بعد از حیدر علی اف نیز در این فصل به طور گسترده مورد مطالعه قرار گرفته است. فصل هفتم اختصاص به بررسی «دیدگاه های امنیتی جمهوری آذربایجان» دارد كه در راستای اهداف این پژوهش به بسیاری از سئوالات احساس عدم امنیت آذربایجان از سوی ایران پاسخ داده شده است.

در فصل هشتم «پان تركیسم، جمهوری آذربایجان و تهدید امنیت ملی ایران» به طور گسترده ای مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل نهم «گاهشمار روابط دو كشور»، در فصل دهم «سخن پایانی» و در فصل یازدهم «منابع» مورد استفاده كتاب آورده شده است.

فصل دوازدهم اختصاص به بخش «ضمیمه» دارد كه دیدگاه های شخصیت ها و جریان های طرفدار آن از هر دو سو ارائه شده و جمع بندی به خواننده واگذار شده است، زیرا دیدگاه های مقامات گوناگون و در دوره های متفاوت و گوناگونی ارائه شده است. این فصل به عنوان ضمیمه در پایان كتاب آورده شده است. در این كتاب از منابع متعدد ایرانی، آذربایجانی، انگلیسی و روسی ازجمله كتاب، مقاله، گزارش، نقشه، مطالعات میدانی، مصاحبه ها و شركت در همایش ها بهره گرفته شده است.

بهرام امیر احمدیان

انتشارات: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی

نوبت اول: ۱۳۸۴

تیراژ: ۱۰۰۰ نسخه