بررسی پدیده دوپینگ در ورزش

برای داشتن ورزش سالم ارزش های اخلاقی یك اصل است به همان اندازه ای كه از ارزش های اخلاقی جانبداری می شود, به همان اندازه هم باید در ارتباط با مسائل ضد اخلاقی واكنش های لازم نشان داده شود

برای داشتن ورزش سالم ارزش های اخلاقی یك اصل است. به همان اندازه ای كه از ارزش های اخلاقی جانبداری می شود، به همان اندازه هم باید در ارتباط با مسائل ضد اخلاقی واكنش های لازم نشان داده شود.در موجودیت و بدنه كنونی ورزش ما ویژگی های خاص پهلوانی و اخلاقی علیرغم دارا بودن پیشینه های تاریخی روشن زیاد پر رنگ نیست! بعضا مشاهده می شود كه در میان ورزشكاران به دلایل گوناگونی رفتارهای اخلاقی به ضد اخلاقی تبدیل می شود. رویكرد ورزشكاران به استفاده از مواد نیروزا نمونه روشن تبدیل ارزش های پهلوانی و اخلاقی به غیر اخلاقی است. اختصاص دادن این مطلب به مسئله دوپینگ در واقع هشداری است به جامعه ورزش خودمان كه این پدیده شوم از طرق مختلف ورزش ما را تهدید و تخریب می كند. حال با توجه به اهمیت برنامه ریزی برای جلوگیری از استفاده ورزشكاران از موادنیروزا، به نظر می رسد ابتدا بایستی بخش های اصلی ورزش را از مسیر این پدیده نامیمون دور نگه داریم. این گزارش را می خوانید.

بنا بر افسانه ای قدیمی، در شمال سرزمینی كه بعدها قاره آمریكا نامیده شد، شكارچی جوانی نزد جادوگر قبیله اش رفت تا با وردی سحرآمیز او را به چابك ترین و ماهرترین شكارچی قبیله مبدل سازد. جادوگر در پاسخ گفت: اولین پروانه طلایی فصل بهار را صید كن، سپس گرد طلایی بال هایش را بر سینه ات بمال، آنگاه خود را به سبكبالی پروانه خواهی یافت. مرد جوان چنین كرد و همچون پروانه ای سبكبال تیزرو گشت.تاریخ چنین بازگو می كند كه در روم باستان نیز گلادیاتورها حیوانات وحشی را خام خام می بلعیدند تا قدرت و درندگی این حیوانات را كسب كنند. در یونان نیز، مریدان و رقیبان از عرق و گرد و خاك بدن كشتی گیران اكسیر نیروبخشی فراهم می آوردند و بر این باور بودند كه نیروی حیات و شجاعت معبودانشان از این طریق به آنان نیز منتقل می شود.نوشته های به جا مانده از وقایع نگاران قاره نو مبین آن است كه تمدن های پیشین این قاره از خواص گیاهان مختلف آگاه بودند و از آن ها برای مقاصد درمانی یا در مراسم مذهبی بهره می جستند. سرخپوستان مكزیك كه تحت فرماندهی هرنان كورتس (فاتح مكزیك) می جنگیدند در نبردهای طولانی و خسته كننده از گیاهی به نام پیونل استفاده می كردند و سرخپوستان منطقه كوهستانی بولیوی، پرو، اكوادور و كلمبیا به منظور رفع خستگی و گرسنگی، برگ بوته ای به نام كلین كوكا را می جویدند، استفاده از برگ كوكا چنان رواج داشت كه عاقبت به پول رایجی به نام كوكارا مبدل گشت.در خلال جنگ جهانی دوم جیره غذایی خاصی میان سربازان توزیع می شد تا مانع سرما و خستگی شود و آنان را برای جنگیدن مهیا سازد. در جنگ ویتنام نیز، سربازان آمریكایی به طور گسترده ای از حشیش و دیگر داروهای روان گردان استفاده می كردند. ما از این امر آگاهی نداریم كه از چه زمانی، استعمال چنین موادی به دنیای ورزش راه یافت. با این وجود روشن است كه آدمی از دیرباز در جست وجوی راهی برای افزایش توانمندی های عقلانی و جسمانی اش بوده، كه البته این امر در سایه پیشرفت علم و تولید داروهای آنابولیسمی و آمفتامین ها به بیراهه كشیده شده است.همگی می خواهیم برنده باشیم چرا كه در عصر ما پیروزی شرایط خوشبختی و كلید فردوس زمینی است و شاید موفقیت به هر بهایی، فلسفه دنیای مدرن است

ترفندی زیركانه حتی امروزه نیز در امر درمان، قائل شدن خط فاصلی میان تأثیرات فیزیولوژیك داروها در تحریك اعمال بدن و تأثیرات دارونمایی همچون خود تلقینی مشكل بنظر می رسد.قدرت سحرآمیز مراسم اولیه در ورزش مدرن به كلی غریبه نیست. مربیان و ورزشكاران همگی بر تأثیرات بی چون و چرای عوامل روان شناختی چون اعتماد به نفس، انگیزش و اراده در پیروزی و نتایج مسابقات اتفاق نظر دارند. در صورتی مواد غذایی طبیعی ویتامین ها و تزریق داروهای كاملاً بی اثر می تواند تأثیرات سودمندی به جای گذارد كه ورزشكاران به اثرات این قبیل مواد ایمان داشته باشند. گهگاه ورزشكاران برای مضطرب ساختن رقیبان از این عوامل بهره می گیرند.مثلاً تیم آمریكا در المپیك مكزیكوسیتی با استنشاق كپسول های اكسیژن به نوعی از این ترفند استفاده كردند، یا در یك مورد دونده ای پیش از آغاز مسابقه با گذاردن قرص بی اثری در دهان موجب تضعیف روحیه رقیبانش شد.عواملی چون شرایط جسمانی ورزشكار، كیفیت آموزش، مهارت های تاكتیكی و وضعیت روان شناختی نتایج پایانی مسابقات را رقم می زنند. امروزه به منظور ثبت نتایج پایانی و به دلیل اختلاف ناچیز در نتایج رقابت ورزشكاران از دستگاه های الكترونیكی استفاده می شود. از این رو تعیین اینكه كدامیك از این عوامل در پیروزی دخیل هستند، مشكل به نظر می رسد و از آن مشكل تر، احتمال استفاده از دوپینگ در این میان است و با فرض اینكه دوپینگ در پیروزی ورزشكار سهیم باشد، چگونه می توان اثر غیردارویی دوپینگ را از اثر شیمیایی آن تشخیص داد.من معتقدم كه اگر می توانستیم تأثیرات این عوامل گوناگون را از یكدیگر مجزا كنیم، نتایج معكوس دوپینگ به خوبی آشكار می گشت كه در این صورت دیگر هیچ ورزشكار عاقل یا مربی خردمندی حاضر نمی شد به بهای زیر پا گذاشتن اخلاقیات و به خطر انداختن سلامت از دوپینگ بهره گیرد.

پیروزی به هر قیمت

همگی می خواهیم برنده باشیم چرا كه در عصر ما پیروزی شرایط خوشبختی و كلید فردوس زمینی است و شاید موفقیت به هر بهایی، فلسفه دنیای مدرن است.شگفت انگیز بود اگر می توانستیم این وسوسه یا باور نادرست را از ورزش بزداییم. در حقیقت خلاصه كردن هدف در پیروزی به هر بهایی به معنی ابتذال مفهوم اصیل ورزش و تخریب آن روحیه ورزشكارانه ای است كه بارون پی یر دوكوبرتن می خواست در كالبد بازی های المپیك بدمد.او در سال ۱۹۰۸ گفت:اصل شركت كردن در بازی ها است نه بردن.اما چرا این روحیه وجود دارد؟ آیا به خاطر لذت محض از پیروزی در اول شدن است؟ قطعاً چنین نیست. چندین دهه است كه اصولی كه به ورزش جان می بخشیدند، جای خود را به اصولی نازل تر داده اند، اصولی كه صرفاً با یك جامعه مصرفی همخوانی دارد.امروزه پیروزی در میدان های ورزشی معادل با كسب جوایز مادی است كه این خود مغایر با آرای یونانیان باستان یا كسانی است كه به همراه پی یر دوكوبرتن ورزش نوین را پایه ریزی كردند. اما در این میان سودجویانی كه منافع شان در استثمار ورزشكاران مفهوم می یابد با واداشتن آنان به استعمال داروهای تحرك زا و افزایش قدرت بدنی كاذب كه بعدها لطمات جبران ناپذیر آن آشكار می شود، سلامت آنان را به خطر می اندازند.از سویی دیگر، كفه فشارهای جاه طلبانه فرد، درخواست های اعضای تیم، توقعات سازمان های ورزشی و تجاری و از همه بالاتر انتظارات كل جامعه سنگین تر از كفه خطرات استفاده از دوپینگ و ممنوعیت های قانونی آن است.

مشكل اخلاقی

در نتیجه قهرمانان ورزشی بر سر دو راهی قرار می گیرند. از یك سو استفاده از مواد تحرك زا یا هر داروی كمكی دیگر برای برتری یافتن در مسابقات و از دیگر سو پرهیز از دوپینگ و پذیرش پیروزی رقیبانی كه در استعمال این مواد تردیدی به خود راه نمی دهند.

هواداران دوپینگ با بهره گیری از تمهید مباحثه ادعا می كنند كه نتایج و تأثیرات نابهنجار دارو به مراتب كمتر از صدمات جبران ناپذیر یا مهلك تمرینات صرف ورزشی است، یا اینكه هیچ تفاوتی بین استفاده از داروها به منظور مداوا و استفاده از آن برای كارایی بیشتر در فعالیت های ورزشی وجود ندارد.هیچ كدام از این استدلال ها قانع كننده نیست و بعد اخلاقی مسئله را نادیده می گیرد.دوپینگ نیز همانند دیگر شیوه های تقلب به تقویت كاذب پتانسیل جسمانی افراد می انجامد كه به این ترتیب مغایر با روح ورزش است چرا كه ورزشكاران دیگر قادر نخواهند بود با تلاش طبیعی خود بر دیگر رقبا فائق آیند.این عمل با ارزانی كردن برتری نامشروع به یكی از رقبا، ابتدایی ترین قوانین مسابقه را نقض می كند. این عمل موجب تباهی روحی و جسمی ورزشكار می گردد و تعادل روانی وی را تحلیل می برد و ذهنیت جامعه را نسبت به وی خدشه دار می سازد.در آخر دوپینگ تصویر ورزش را ملوث می كند و بدین ترتیب، سایه شوم خود را بر مسابقات ورزشی می افكند.

خلق وادا

امروزه دوپینگ واژه ای آشنا در ورزش شده است. آنان كه پایه گذار ورزش سازمان یافته در جهان بوده اند شاید هرگز تصور نمی كردند كه روزی برسد كه ورزشكاران رشته های گوناگون برای دست یابی به برتری ورزشی اقدام به استفاده از داروها و روش هایی نمایند كه در آینده از جمله زشت ترین اقدامات در جامعه ورزش محسوب گردد.

بنیانگذاران المپیك نیز در ابتدا چنین تصوری در ذهن خود نمی پروراندند تا آنجا كه سرانجام سوءمصرف داروهای نیروزا و عواقب دلخراش آن در پیكارهای جهانی و بازی های المپیك كار را به آنجا رساند كه عزم بین المللی مبارزه با سوءمصرف این گونه مواد جزم گردید و كمیته بین المللی المپیك پرچمدار آن شد. جنبش مبارزه با دوپینگ تا این زمان فراز و نشیب های فراوانی را تجربه كرده است.كمیسیون پزشكی كمیته بین المللی المپیك برای نخستین بار تعریف خاصی از مواد و روش های دوپینگ و كلاس های دارویی آن ارائه نمود و كنترل دوپینگ را در المپیك ها اعمال كرد. گسترش این پدیده در ورزش حرفه ای دنیا تا به آن حد سریع و گسترده بود كه جامعه جهانی ورزش دخیل نمودن دولت ها و یكپارچه كردن قوانین و روش های مبارزه با دوپینگ در خارج از حوزه المپیك ها را نیز ضروری دانست و به همین دلیل آژانس جهانی مبارزه با دوپینگ «وادا» خلق گردید و این سازمان با بیانیه ای در سال ۱۹۹۹ به طور رسمی اعلام موجودیت كرد. این آژانس از زمان تولد خود تاكنون با حمایت مادی و معنوی كمیته بین المللی المپیك توانسته تا حدودی به اهداف تعیین شده اش دست یابد و از جمله مجموعه قوانین خود را تدوین و صادر نموده و فدراسیون های بین المللی، بسیاری از دولت ها و تشكل های مبارزه با دوپینگ را قانع به پذیرش آن و امضای بیانیه ای نماید كه قوانین و سیاست های «وادا» را برای آنها لازم الاجرا می سازد. هرچند «وادا» فراروی خود مشكلات عدیده ای از جمله عدم پذیرش قوانین و بیانیه هایش توسط بعضی از تشكل های ورزشی و دولت ها از جمله فیفا را شاهد است، اما نقش و جایگاه ایران در این كلاف دوپینگ و مبارزه با آن بسیار روشن و مثبت بوده است.همین كافی است كه بدانید دكتر شریف طبیب حاذق كشورمان در حال حاضر یكی از ۱۵ پزشك معتمد و مورداعتماد «وادا» در دنیا برای كنترل و مبارزه با دوپینگ است.