جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

بازی بزرگان


بازی بزرگان

جشنواره فیلم فجر در راه است این جشنواره که امسال بیست وچهارمین دوره برگزاری خود را تجربه خواهد کرد به عنوان مهمترین رویدادسینمای ایران در هر سال تلقی می شود, از همین رو برگزار کنندگان آن در هر دوره تلاش وافری به خرج می دهند تا نسبت به دوره های گذشته جشنواره موفق تری ارائه دهند

سینماگران شاخص در یک دهه جشنواره فیلم فجر

جشنواره فیلم فجر در راه است. این جشنواره که امسال بیست وچهارمین دوره برگزاری خود را تجربه خواهد کرد به عنوان مهمترین رویدادسینمای ایران در هر سال تلقی می شود، از همین رو برگزار کنندگان آن در هر دوره تلاش وافری به خرج می دهند تا نسبت به دوره های گذشته جشنواره موفق تری ارائه دهند.هر جشنواره سینمایی جدا از وظیفه ای که برای کشف استعدادهای جوان برعهده دارد، می کوشد با نمایش آثار شاخص و حضور بزرگان به اعتبار خود بیفزاید. نگاهی به فهرست فیلمهای شرکت کننده و مرور مؤلفان این آثار در بخش اصلی جشنواره فیلم فجر (سینمای ایران) این نکته راآشکار خواهد کرد که حضور چهره های شاخص سینمای ایران در دهه گذشته چه وضعیتی داشته است.

یک پیش فرض

امروز در سینمای ایران بیش از یکصد کارگردان و فیلمساز فعال حضور دارند که نتیجه تلاش آنها را می توان در فهرست فیلمهای جشنواره فیلم فجر، پرده سینماها یا جشنواره های خارجی به تماشا نشست.کارگردانان سینمای ایران را در یک ارزیابی کلی می توان به گروههای مختلفی دسته بندی کرد.گروه اول دسته ای از فیلمسازان هستند که صاحب سبک، صاحب نام و با سابقه اند وگرچه ممکن است به لحاظ وسواس های خاص خود کمتر فیلم ساخته باشند و یا کمتر در جشنواره فجر حضور پیدا کنند، اما نمایش آثارشان برای تماشاگران جشنواره فرصتی ویژه تلقی می شود. این گروه البته مورد وثوق طیف های مختلف تماشاگران سینما همچون منتقدان، کارشناسان و تماشاگران قرار دارند و قطعاً حضورشان به جشنواره رونق و اعتبار خواهد بخشید. فیلمسازانی همچون عباس کیارستمی، داریوش مهرجویی، محسن مخملباف ، مجید مجیدی ، ابراهیم حاتمی کیا، بهرام بیضایی، ناصر تقوایی، رخشان بنی اعتماد، احمدرضا درویش، رسول ملاقلی پور ومسعود کیمیایی که می توان با عنوان «بزرگان سینما» یاد کرد.گروهی دیگر از سینماگران نیز چهره هایی هستند که در آثارشان تجربه گرایی وتوجه به فرمها و گونه های مختلف را مدنظر قرار داده اند و اغلب درمحدوده فعالیت خود کارگردانان موفقی به شمار می آیند.ابوالفضل جلیلی، رسول صدرعاملی، کمال تبریزی، بهمن فرمان آرا، رضا میرکریمی، خسرو سینایی،بهروز افخمی ، کیانوش عیاری، جعفرپناهی، عزیزالله حمیدنژاد و همچنین مجتبی راعی، کامبوزیا پرتوی، محمد بزرگ نیا، علیرضا رئیسیان، مسعود جعفری جوزانی، سیف الله داد، محمدرضا هنرمند، کیومرث پوراحمد، محمدعلی نجفی، تهمینه میلانی، فریدون جیرانی، سیروس الوند و پوران درخشنده را در این گروه می توان درنظرگرفت.گروه سومی از سینماگران را نیز می توان در این رویکرد مورد توجه قرار داد که این دسته همانا فیلمسازان جوانتر و به تعبیر دیگر نو چهره ها هستند، این کارگردانان پس از ساخت نخستین اثر خود مورد وثوق قرار گرفته اند ودر آثار بعدی خود نیز جای پایشان را درمحافل داخلی و خارجی محکم کرده اند. در این حوزه می توان به فیلمسازانی همچون بهمن قبادی، سمیرامخملباف، اصغر فرهادی، پرویز شهبازی، حسن یکتاپناه، حمیدجبلی، ایرج کریمی و.... اشاره کرد. تعداددیگری از کارگردانان نیز به سینمای تجاری ، عامه پسند و تکرار مؤلفه های امتحان پس داده توجه نشان می دهند که در اینجا مورد بررسی قرار نمی گیرند.

با این پیش فرض حضور یا عدم حضور این سه گروه از فیلمسازان می تواند در کیفیت، اعتبار و ارزشمندی جشنواره ای همچون جشنواره فیلم فجر مؤثر به شمار آید.

اهمیت حضور در جشنواره فجر

سالها بود که جشنواره فیلم فجر با جبرهایی همچون«ضرورت حضور در جشنواره برای قرار گرفتن در جدول اکران سالانه» آثار سینمایی را در این رویداد سالانه گردهم می آورد. این سیاست - هر دلیلی که داشت - از سال ۷۶ کنار گذاشته شد و از آن پس بسیاری از آثار سینمایی قابل توجه و تعمق به واسطه نمایش عمومی قبل از جشنواره در این رویداد حضور نیافتند و گروهی دیگر از فیلم ها نیز حضور در جشنواره های خارجی را ترجیح دادند.در این رویکرد صاحبان مادی آثار سینمایی به دلایل مختلفی همچون حضور فیلمشان در یک فصل مناسب اکران، بازگشت سریعتر سرمایه خود، پیش داوری در اعلام آرا و... اشاره می کنند وصاحبان معنوی فیلمها نیز به دلایلی همچون بازتاب جهانی اثرشان، بازاریابی بین المللی، عدم توجه داوران داخلی به نوگرایی، گریز ازمسأله ممیزی و... بنابراین اگر فرض را بر این بگیریم که نظرات هر دو گروه درست باشد پس طبیعی است که سال به سال از حضور آثار شاخص و با ارزش در جشنواره فیلم فجر محروم خواهیم بود. به این مسأله موضوع عدم رغبت فیلمسازانی را هم باید افزود که شرایط و امکانات لازم برای خلق آثار تازه آنها به وجود نمی آید.

۱۰ سال حضور چهره ها در جشنواره فجر

نگاهی به جدول فیلمهای بخش مسابقه، خارج ازمسابقه و میهمان (این بخش در برخی دوره ها حذف شده است) به عنوان مهمترین بخش های سینمای ایران از دوره چهاردهم تا امروز نشان می دهد که در هیچ سالی حضور همه یا بخش اکثری از کارگردانان صاحب نام در جشنواره اتفاق نیفتاده است و تنها در دوره چهاردهم (به دلیل ضرورت حضور آثار داخلی برای قرار گرفتن درنوبت اکران) جشنواره از رونق خاصی برخوردار بوده است.در این دوره ابراهیم حاتمی کیا (با فیلمهای برج مینو و بوی پیراهن یوسف)، محسن مخملباف (گبه و نون و گلدون) ، رسول ملاقلی پور (سفر به چزابه و نجات یافتگان) ، مسعود کیمیایی (ضیافت) ، مجید مجیدی (پدر) ، کمال تبریزی (لیلی با من است) ، کیانوش عیاری (شاخ گاو)، ابوالفضل جلیلی (یک داستان واقعی ) ، سیف الله داد(بازمانده)، کیومرث پور احمد (خواهران غریب) و سیروس الوند (چهره) حضور داشتند. از دور پانزدهم به بعدنیز حضور حداکثر ۱۰ کارگردان شاخص و صاحبنام را می توان در جشنواره فجر شناسایی کرد. بدین ترتیب که در دور پانزدهم مجیدی (با فیلم بچه های آسمان) ،احمدرضا درویش(سرزمین خورشید) ، کیمیایی (سلطان) ، داریوش مهرجویی(لیلا) ، محمدبزرگ نیا(طوفان) ، کامبوزیا پرتوی(ننه لالا و فرزندانش) و الوند (هتل کارتن) به جشنواره آمدند. در دوره شانزدهم(سال ۱۳۷۶) نیز حاتمی کیا با فیلم (آژانس شیشه ای) ، رخشان بنی اعتماد (بانوی اردیبهشت) ، مهرجویی (درخت گلابی) ، مجتبی راعی(تولید یک پروانه) ، بهروز افخمی(تختی)، جلیلی (دان) ، الوند(ساغر) و تبریزی (مهرمادری) در جشنواره شرکت کردند. در دوره هفدهم نیز وضع چندان متفاوتی با دوره قبل - که شرط حضور حذف شد - دیده نمی شود.دراین دوره حاتمی کیا با روبان قرمز ، مجیدی (رنگ خدا) ، کیمیایی (فریاد) ، ملاقلی پور(هیوا) ، راعی (تولد یک پروانه) ، رسول صدرعاملی (دختری با کفش های کتانی) ، تهمینه میلانی(دو زن) وتبریزی(شیدا) به جشنواره رونق بخشیدند. در دوره هجدهم کارگردانان شاخص و نمایش آثار بدین ترتیب در جدول فیلمها دیده می شد: کیمیایی(اعتراض) ،درویش (متولدماه مهر) ، مهرجویی(میکس) ، بهمن فرمان آرا(بوی کافور عطریاس) ، الوند (دستهای آلوده) ، خسرو سینایی (عروس آتش) ،مسعود جعفری جوزانی(بلوغ) و محمدرضا هنرمند (مومیایی۳). در دوره نوزدهم این فیلمها دیده می شوند، باران (مجیدی) ، سگ کشی (بهرام بیضایی) ، موج مرده(حاتمی کیا‎/ نمایش داده نشد) ،آب و آتش (فریدون جیرانی) ،زیرنورماه (رضا میرکریمی ) ،سفره ایرانی(عیاری) ، نیمه پنهان(میلانی) و دلبران (جلیلی). دوره بیستم که با جشن ها و برنامه های ویژه ای همراه بود تنها با هفت تا هشت فیلم قابل اعتنا مواجه بودیم. در این دوره حاتمی کیا با (ارتفاع پست)، مهرجویی(بمانی) ،ملاقلی پور(قارچ سمی) ، ناصرتقوایی(کاغذ بی خط)، علیرضا رئیسیان(ایستگاه متروک) ، فرمان آرا(خانه ای روی آب) ،عیاری(سفره ایرانی)، الوند (مزاحم) ،صدرعاملی(من ترانه ۱۵ سال دارم)، جیرانی(شام آخر) و حمید جبلی (خواب سفید) در جشنواره حضور داشتند. در دوره بیست و یکم حضور فیلمهای مطرح و کارگردانان شاخص به فیلمهایی همچون اینجا چراغی روشن است(رضا میرکریمی) ،فرش باد و گاهی به آسمان نگاه کن(تبریزی)، واکنش پنجم(میلانی) و صنوبر (راعی) خلاصه شد. در دوره بیست ودوم شاهد ۱۰ فیلم از چهره های شاخص و دو فیلم از نو چهره ها بودیم.در این دوره (سال ۱۳۸۲ ) درویش با (دوئل) ،رخشان بنی اعتماد (اپیزود ننه گیلانه) ،کیمیایی (سربازهای جمعه) ، ملاقلی پور (مزرعه پدری) ،مهرجویی(مهمان مامان) ، عزیزالله حمیدنژاد (اشک سرما) ،سیروس الوند(برگ برنده) ، تبریزی (مارمولک) ، بهروز افخمی (گاوخونی)، ایرج کریمی(چندتار مو) ، حسن یکتاپناه (داستان ناتمام) و کیارستمی (پنج) به جشنواره آمدند. و در آخرین جشنواره برگزار شده (سال پیش) حضوراین فیلمسازان را شاهد بودیم: مجیدی(بیدمجنون) ،میرکریمی(خیلی دور خیلی نزدیک) ،بنی اعتماد (گیلانه) ،عیاری(بیدار شو آرزو) ، بزرگ نیا (جایی برای زندگی) ،صدرعاملی (دیشب باباتو دیدم آیدا) ، الوند(رستگاری در ۸‎/۲۰ دقیقه) ، میلانی(زن زیادی) ،پرتوی (کافه ترانزیت) ، پوراحمد(گل یخ) ، تبریزی (یک تکه نان) و حمیدنژاد(شکوفه های سنگی) .

وضعیت امسال

جشنواره بیست وچهارم در راه است. به فرض رسیدن همه فیلمهای اعلام شده به جشنواره، ابراهیمی حاتمی کیا با فیلم (به نام پدر) جعفر پناهی با (آفساید) ، سینایی با (گفت وگو با سایه) ، مجتبی راعی با (سفر به هیدالو)، تهمینه میلانی با (آتش بس) ، علیرضا رئیسیان با (پرونده هاوانا) ، محمدعلی نجفی با (دره زاگرس) ، فریدون جبرانی با (ستاره ها) و اصغر فرهادی با (چهارشنبه سوری) در جشنواره حضور خواهند داشت. (ته دنیا) ساخته آخر بهروز افخمی نیز همچنان نیمه کاره مانده است وفرمان آرا نیز به همراه کیومرث پوراحمد و مسعود کیمیایی آثار خود را در روزها وهفته های گذشته روی پرده سینماها فرستادند.

طرحی نو در اندازیم

جشنواره فیلم فجر جدا از آنکه مهمترین رویداد سینمایی کشور ماست، می تواند به رویدادی مهم در منطقه وحتی آسیا تبدیل شود. ارزان بودن تولید آثار سینمایی درمقایسه با سایر کشورها در ایران، وجود بسترهای مناسب فرهنگی، رشد کیفی و کمی سینمای ایران در سالهای گذشته و دلایلی دیگر از این دست می تواند ما را به این نقطه برساند. در کنار این مسائل «تشویق و ترغیب» فیلمسازان صاحبنام و کارگردانان تجربه گرا و سینماگران جوان می تواند در این رویکرد مؤثر باشد.

بهمن عبداللهی



همچنین مشاهده کنید