دولت برنامه اقتصادی ندارد پروژه اقتصادی دارد

ـ گفت‌وگو با محمد خوش‌چهره

كمتر از یك ماه زمان نیاز بود تا تئوریسین و مدافع برنامه‌های اقتصادی احمدی‌نژاد در زمان انتخابات ریاست‌جمهوری به منتقد جدی او در مجلس تبدیل شود.

محمد خوش‌چهره نماینده تهران كه در زمان انتخابات ریاست‌جمهوری دوره نهم در تلویزیون حاضر شد و از برنامه‌های اقتصادی احمدی‌نژاد دفاع كرد كمتر از یك ماه بعد در مجلس هفتم همسو با دولت اصولگرا منتقد جدی تصمیمات اقتصادی دولت شد.

این انتقادات نه‌تنها در موضع‌گیری‌های خوش‌چهره بلكه در تهیه و تصویب طرح‌های قانونی خود را نشان داد.

خوش‌چهره چندین طرح در مجلس در مخالفت با تصمیمات شخص احمدی‌نژاد تهیه و به تصویب رساند كه از آن جمله می‌توان به طرح بازگشت ساعت كار بانك‌ها به حالت قبل و طرح تغییر ساعت رسمی كشور در آغاز هر سال اشاره كرد.

نماینده تهران معتقد است در حال حاضر ایده‌ها و باورهای شخصی یك نفر در دولت اساس تصمیم‌گیری‌ها در مورد اقتصاد كلان و عرصه سیاست شده و كشور بدون برنامه منسجم به صورت پروژه‌ای اداره می‌شود.

دولت الان برنامه اقتصادی ندارد. پروژه‌های اقتصادی دارد

اداره كشور با چند پروژه را مگر به بخت و اقبال و شانس حواله كنیم

امام (ره) به شدت زمامداران را از سلایق شخصی منع می‌كردند

الان در ایران بیشتر شاهد هستیم كه پروژه‌ای پیش می‌رویم

دولت متاثر از محبین نادان در حال ضربه خوردن است

من قبول ندارم یك تصمیم جمعی دائما در دولت اتخاذ می‌شود

اصولگرایی یك تابلویی بود كه ما انتخاب نكردیم

گروه‌های رقیب حرف‌های جدی ناشی از ضعف‌های ما در انتخابات آینده دارند

● چگونه مدافع برنامه‌های اقتصادی احمدی‌نژاد در زمان انتخابات ریاست‌جمهوری به یك باره به منتقد جدی وی در مجلس تبدیل شد؟

▪ ببینید صرف اینكه فلان سیاستمدار یا دولتمرد حرف زیبا زده باشد در طول تاریخ حرف‌هایش قابل استناد نیست بلكه عموما میزان تحقق هدف‌هاست كه چقدر توانسته موفق باشد. چه بسا كسانی كه حرف كم زدند ولی در عمل كارشان پربار بوده و نقش‌شان در تاریخ برجسته‌تر از كسانی است كه حرف‌های گسترده زدند. در انتخابات هم یك مساله‌ای كه وجود دارد این است كه عموما حرف‌ها و شعارهای زیبا زده می‌شد.

● یعنی شعارهای آقای احمدی‌نژاد در زمان انتخابات زیبا بود و شما را جذب كرد اما بعد از آن پیگیری نشد؟

▪ مقطعی كه من وارد انتخابات شدم مرحله دوم انتخابات بود، در مرحله اول بنا به دلایلی وارد نشدم بعد از آنكه جهت‌گیری‌ها و هدف‌های تعیین شده رای آورد و مورد استقبال قرار گرفت. در بحث‌ها و صحبت‌های خصوصی و پیگیری‌های بعدی در مورد مكانیسم و روش‌های اجرای هدف‌ها نكات قابل‌تاملی برای بنده مطرح شد.

شعارهای آرمانی، انقلابی و ارزشی كه متاثر از باورها و قانون اساسی و مطالبات مردم است خودش را در یك بسته شعاری نشان داد اما این هدف‌ها متعاقبا باید اولویت‌بندی شود و به صورت اهداف مشخص كمی و مقداری خودش را نشان دهد.

مثلا اگر یك دولتی اولویتش رفع بیكاری، توزیع عادلانه درآمد و عدالت اقتصادی است باید خودش را با شعارهایی مثل تامین نیازهای اساسی و در درجه اول فرصت‌های برابر و مناسب نشان دهد. شعارها داده شد اما عمقش دیده نشد بنابراین ما می‌بینیم كه فقط بحث‌های كلی مطرح شد.

● پس معتقدید از ابتدا در انتخابات‌ شعارهایی داده شد كه به آن عمل نمی‌شود؟

▪ بله. حرف‌های زده شده با دیدگاه‌های عنوان شده و روش‌های اتخاذ شده در تعارض است به طوری كه در یك تحلیل نمی‌توان گفت بالاخره مبانی نظری اقتصاد آزاد است، مكانیسم قیمت‌هاست، اقتصاد دولتی و دستوری یا اقتصاد مختلط است. این آشفتگی‌ها برمی‌گردد به اینكه مدل انتخابات ما كماكان بر مبنای جهت‌گیری‌ها و تغییر نگرش‌ها مطرح می‌شود اما از دلش یك برنامه منسجم به‌خصوص در زمینه اقتصاد بیرون نمی‌آید.

● به‌طور مصداقی بفرمایید كه چقدر شعارهای آقای احمدی‌نژاد تحقق‌یافته است؟

▪ ببینید اگر ما شعار عدالت اقتصادی را می‌دهیم شعاری است كه در هر نظامی حتی سوسیالیستی و نئولیبرالیستی بحث‌های عدالت و برابری اقتصادی مطرح می‌شود ولی با شیوه‌ها، نگرش‌ها و مكانیسم خاص خودش. اینكه صرفا گفتیم عدالت قابل قبول نیست در عمل شاخص‌ها و معیارهای مشخص آن چیست؟

اما ما شاهد هستیم این هدف‌های آرمانی كلی مطرح می‌شود و هدف كمی از دل آن بیرون نمی‌آید. نكته برجسته این است كه بالاخره اگر مجموعه هدف‌ها را بستیم، تیم اجرایی آن كیست؟ مبانی نظری و چارچوب تئوریك آن چیست؟ می‌خواهیم سیاست درهای باز را دنبال كنیم یا نقطه مقابلش كنترل را اجرا می‌كنیم. در واقع باید دیدگاه و چارچوب نظری آن مشخص شود كه این هم باز شفافیت نداشته است.

● اشاره كردید به برنامه اقتصادی، آیا برنامه‌های اقتصادی دولت آقای احمدی‌نژاد كه اكنون اجرا می‌شود، در عمل با آنچه در زمان انتخابات مطرح شد یكی است؟

▪ در زمان انتخابات چون در مرحله اول محدود بودیم به شعارها از آن شعارها دفاع كردیم هنوز هم دفاع می‌كنیم. شعارها و جهت‌گیری‌ها مبارزه با فقر، تبعیض، فساد، رونق اقتصادی، عدالت اقتصادی و شایسته سالاری اهدافی است كه هر صاحبنظر منصفی از آن استقبال می‌كند. اما یك برنامه به آن مفهوم تدوین نشده بود.

در چنین شرایطی اداره كشور با چند پروژه را مگر به بخت و اقبال و شانس حواله كنیم وگرنه مبنای تئوریك و علمی آن ضعیف است. اگر ما صرفا هدف را برجسته كنیم اما به شیوه‌های تحقق آن توجه نداشته باشیم این خودش می‌تواند اختلال‌زا باشد.

● انتقادات شما به دولت از چه زمانی آغاز شد؟

▪ از همان ابتدای انتخابات در یك فضای دوستانه ما حرف‌هایمان را می‌زدیم. مثلا من تاكیدم این بود كه كشور خرابی‌های زیادی دارد، اختلالات گسترده‌ای داریم و اگر ما از همه ظرفیت‌های موجود استفاده كنیم و عناصر دلسوز و فعال و فهیمی كه در جناح‌های مختلفی هستند و وجه مشتركشان منافع ملی و اصول شناخته شده انقلاب است را دعوت به همكاری كنیم بازهم نیرو كم داریم بنابراین من مخالف بستن رینگ و تنگ كردن دایره استفاده از نیروهای فعال بودم.

از همین‌رو از همان ابتدا موضع‌گیری كردم. متعاقبا اقدام پروژه‌ای را برای كشور به صلاح نمی‌دانستم، واكنش نشان دادم. این نوع واكنش‌ها ثقیل بود چون در ادبیات سیاسی معمولا یك نوع كرنش مصلحت‌طلبی می‌طلبد. استقلال رای و موضع‌گیری مستقل شاید برای برخی ثقیل باشد.

آقای باهنر در گفت‌وگو با هم‌میهن عنوان كردند كه بعد از دو سال برنامه‌های اقتصادی احمدی‌نژاد را فهمیدیم.

باز هم می‌پرسیدید منظور از برنامه‌های اقتصادی چیست؟ قطعا فكر می‌كنم ایشان هم اشتباه می‌كند. دولت الان برنامه اقتصادی ندارد. پروژه‌های اقتصادی دارد. این موضوع نكته‌ای است كه باید روی آن كار شود. من قائل نیستم كه الان یك برنامه منسجم داشته باشیم اگرچه برنامه چهارم توسعه و چشم‌انداز را داریم ولی شاهد هستیم خیلی از اقدامات كه صورت می‌گیرد در چارچوب چشم‌انداز نیست در راستای برنامه چهارم و حتی بودجه سالانه هم نیست.

بنابراین من آن واژه را قبول ندارم كه بگویند برنامه دولت را فهمیدیم اما ممكن است بگویند طرح‌ها و ایده‌های دولت را فهمیدیم. بله این حرف قابل قبول است، البته آن وقت ایده‌های دولت را بعد از دو سال فهمیدن خود نكته‌ای است كه باید دید این هزینه زمان را چطور می‌توان جبران كرد.

در مجلس برخی از نمایندگان معتقدند رئیس‌جمهور تصمیمات خلق الساعه می‌گیرند و دوست دارند متفاوت به نظر برسند.

اگر ما از تجربیات تاریخی استفاده نكنیم محكوم به تجربه مجدد هستیم. خیلی جاها دیده شده كه افرادی كه عموما باورها، سلایق و ایده‌شان اساس كار تصمیم‌گیری قرار گرفته به ضرر منافع ملی آن كشورها بوده است البته این به معنای آن نیست كه ایده‌های خوب را زمامدار نداشته باشد ولی اشاره كردم ایده باور و سلایق حتما باید در یك فرآیند كارشناسی قرار گیرد یعنی عقبه علمی منطقی خود را پیدا كند، یك پشتیبانی كارشناسی بشود حتی در تقابل با نظرات رقیب و سایر آرا برجستگی خود را نشان دهد.

از این‌رو تجربه تاریخی‌ جهانی نشان می‌دهد شعارهای برجسته‌ای كه در طول تاریخ به اسم ناسیونالیسم یا مكاتب مختلف در اروپای قرن بیستم كه عقبه آنها بیشتر به یك شخص برمی‌گشته نه‌تنها در بسیاری موارد نتوانست اهداف استراتژیك و آرمانی را برآورده كند بلكه مسیر حركت را عوض كرد و خیلی از هدف‌های ارزشی و آرمانی وقتی لابه‌لای تمنیات شخصی آن زمامدار مطرح شد تا مدت‌ها مسكوت گذاشته شد و جرات طرح مجدد پیدا نكرد.

بنابراین در فضای كنونی در كشور ما اول باید ببینیم چقدر از پروسه تصمیم‌گیری‌ها مبتنی بر كار كارشناسی و چقدر مبتنی بر سلایق و باورهای شخصی است. امام (ره) به شدت زمامداران را از سلایق شخصی منع می‌كردند و از ابتدای تشكیل نظام جمهوری اسلامی به مرحوم بازرگان، دولت مهندس موسوی، شهید رجایی و متعاقبا به دولتمردان مختلف بر جلوگیری از حب نفس توصیه می‌كردند.

به تعبیر برخی از بزرگان در روی كره زمین دو موجود هستند كه به زوایای وجود ما آگاه هستند؛ یكی امام زمان (عج) و یكی شیطان است كه از ما بر ما مسلط‌تر هستند. خیلی از حرف‌ها و مطالب را زیبا جلوه می‌دهند و ممكن است به یك باور و توهم سوق بدهند یعنی بزرگنمایی‌هایی ایجاد كنند كه از همان زاویه باعث انحطاط افراد شود.

فرمایشات رهبری به دولتمردان جدید مبین این است كه ایشان با ظرافت اشاره كردند باید دقت كرد دچار خودشیفتگی نشویم، به هر حال خودشیفتگی یك قلمرو و زاویه‌ای است كه می‌تواند به انحطاط بینجامد.

● در یك زمانی عنوان كرده‌اید كه ریاست‌جمهوری، شهرداری نیست و آقای احمدی‌نژاد نباید این دو نهاد را با یكدیگر اشتباه بگیرد. به نظر شما این اتفاق در دو سال گذشته رخ داده است؟

▪ تصدی مقام ریاست‌جمهوری آنچنان پیچیدگی‌هایی دارد كه حتی مدیران موفق در یك سطح شهری نمی‌توانند جوابگوی اداره كشور باشند. این یك واقعیت شناخته شده است. بنابراین اگر كسی رویه‌اش كماكان بر مبنای یك مدل باشد قطعا اولین خروجی و انتظار این است كه بسیاری از اهداف به صورت مطلوب تحقق نیابد و هدف‌ها ناموفق شود.

مثلا اداره یك كشور اگر صرفا بر مبنای پروژه باشد كه چند طرح و پروژه بخواهد اساس كار قرار گیرد قطعا الگوی مناسبی نیست. ما الان در ایران بیشتر شاهد هستیم كه پروژه‌ای پیش می‌رویم، پروژه‌ای هم وضعیت غالب را آزمون و خطا می‌كنیم. لذا حتما این روش باید تغییر كند.

یعنی كسی كه دلسوزانه برای نظام، دولت و مجلس فكر می‌كند باید یك بازبینی در شیوه‌ها و روش را در دستور كار قرار دهد. از همین‌رو در مجلس جریانی تحت عنوان اصولگرایان مستقل نقد را در دستور كار خود قرار داد.برخی از اصولگرایان در مجلس معتقدند نباید از دولت اصولگرای همسو، با صراحت نقد و انتقاد كرد. اتفاقی كه در جریان اصولگرایان مستقل رخ داد و عامل جدایی آن از اكثریت مجلس شد.

اگر به معیارهای حضرت امام رجوع كنیم برخی از كاركردها و عملكردهای جاری كه تحت عنوان حمایت از دولت صورت می‌گیرد زیرسوال است. فضایی كه الان وجود دارد فضای حب و بغض است. دولت متاثر از دو جریان در حال ضربه خوردن است؛ یكی از طیف موافقان خود، آن دسته از موافقان افراطی كه می‌توان از آنها به محبین نادان یاد كرد.

این محبین نادان آنچنان اغماض می‌كنند و حاضر نیستند خطا را ببینند كه یك جنبه تقدس به دولت می‌دهند، این برای خود دولت هم بد است. این طرفداران، دولت را عاری از هر خطایی می‌دانند یا هر خطایی را موجه می‌دانند. متعاقبا یك جریان هم در مخالفان است؛ مغرضان آگاه، معمولا مخالف در هر ادبیات سیاسی هدفش این است كه رقیبش را ناكارآمد نشان دهد.

اعظم ویسمه