اسرار وضو

ای كسانیكه ایمان بخدا آوردید, برخیزید از برای نماز و بشویید رویها, و دستها را تا مرفق و مسح كنید سر و پاها را تا دو

● اسرار وضو

ای كسانیكه ایمان بخدا آوردید، برخیزید از برای نماز و بشویید رویها، و دستها را تا مرفق و مسح كنید سر و پاها را تا دو

ای بپندار وجود آلوده، خود را پاك ساز

كاین طهارت سالك ره را، نمازی می كند.

تلخیص وضو، عبارت از دو شستن و دو مسح است.

وضو نیز كه خود در جزو طهارت ظاهر است، دارای آداب ظاهریه و باطنیه می باشد، و در این هر دو نیز اسرار و رموزی نهفته است، كه ما به لحاظ دوری جستن از اطاله كلام و خودداری از ایجاد ملال برای خوانندگان عزیز، بدون تفكیك آن دو، اجمالا بذكر بعضی از آن اسرار و رموز اكتفا می نماییم:

همین وضو، كه عبارت از دو شستن و دو مسح است( و شاید برخی از عوام الناس بنظر ناچیزی بر آن بنگرند) با قطع نظر از ازاله چرك ظاهر و پلیدیهای جسمی كه موجب حفظ بهداشت عمومی بدن است، دارای حكمتها، تذكرات، تنبیهات و بیدار باشهایی است كه هر گاه فرد نمازگزار بدانها پی برده و همانطور كه در اخبار ائمه اطهار علیهم السلام است و بوسیله علماء والامقام و حجج اسلام (كثر الله امثالهم و ایدهم بتاییداته) ترجمه و تلخیص گردیده و راه اجرای آنرا نموده اند معمول گردد، اصلاح باطن را متضمن بوده و بالفطره اصلاح نفس نیز بر آن مرتبت خواهد بود.

با رعایت آن آداب و اسرار، همینكه نمازگزار، دل از غیر خدا پاك ساخت، نیمی از عمل معرفتش كامل گشته و خود را با خدایتعالی مانوس می یابد، تدریجا بسیاری از حقایق را در باطن خود دریافته و در نیمه دیگر از عمل معرفت، نوبت بتابش انوار جلال عظمت الهی میرسد.

اینجاست كه نمازگزار، بعظمت خلقت آگاه و باسرار دین آشنا گردیده و از روی شوق و رغبت، باطاعت و بندگی خدا می پردازد.

آنگاه، انس بخدا را انجام شده، نفس خویش را آباد و منظور از عبادتش را بحصول پیوسته می نگرد(اللهم الرزقنا)

در امر وضو، مستحبات و مندوباتی است كه آداب آن در كتب فقهیه واضح و روشن است، و ما اكنون ببرخی از رموز و حكمتهای آن اشاره نموده و سپس اهم اسرار و آداب آنها را متذكر می شویم.

در شستن مواضع وضو، باید بدانیم، اعضاء و جوارحی كه امر بشستن آنها شده، چون در امور دنیوی بیش از سایر اعضاء بدن دخالت داشته و در كدورات طبیعت فرورفته، در تاریكی حوادث( نسبت بكارهای روزانه) بیشتر مباشرت داشته و در نتیجه از اهلیت در عبادت و مناجات خداوندی خارج شده اند، اكنون شستن آنها واجب گردیده است.

حكمت دیگر امر به وضو اینستكه بنده برای حصول قابلیت در مذاكره و مكالمه با پروردگار خود، آماده و پاكیزه گشته، كسالت از وجودش برطرف و خواب از چشمانش بدر رود.

امر بوجوب شستن صورت و دستها، و مسح سر و پاها، از این رو است كه این اعضاء در نماز بیشتر بكار می آید.

زیرا كه سجده و خضوع بوسیله صورت و عرض حاجات با سر و رو بقبله انجام می گیرد.

پاها نیز، قیام و قعود نماز را بجا می اورند.

از آنجا كه دل و قلب انسان كه رییس و مدبر بزرگ اعضاء و جوارح است، محل نظر و رحمت و مورد عنایت ذات مقدس خداوند یكتا و بیهمتا است، نماز گزار باید، بشروع وضو متذكر باشد كه عزم بازگشت بسوی حضرت پروردگار را دارد،‌ و لذا در نیت خود قصد كند كه دلرا از علایق خسیسه دنیوی و اخلاق ذمیمه پاك سازد، و سپس قبل از هر عمل دیگر خود را از كثافات خالی و از خباثت عاری نماید، تا بدن آرام و راحت شده، برای معراج قابل و آماده گردد.

● كثافات بر سه قسم طبقه بندی شده است.

۱) اول: حدث اكبر، كه غسل را ایجاب می نماید.

۲) دوم: حدث اصغر، كه وضو را لازم می سازد.

۳) سوم: سایر كثافات و نجاسات و پلیدیهای بدن (كه ازاله آنها لازم است.)

زیرا هر چیزی جا و محل معینی دارد( همچنانكه جای درندگان در خلل و جبال جنگل، و جای ماهیان در آب، و محل پرندگان در فضای پهناور، و جولانگه خزندگان در زمین خاكی است.) ادمی را با همراه داشتن جزیی از اواع كثافات، در ملكوت و مجلس قرب الهی راه نیست تا بتواند، با آن حال ناشایست، بنماز قیام و در این معراج قدم نهاده، با ارواح مقدسه و نفوس قدسیه هم افق گردد، و این مسلم است كه ناپاكانرا با مجالس پاكان، و اسیران را با منازی ازادگان نسبتی نیست.

عنایت الهی را بنگرید كه چگونه خیر و صلاح بندگان در تمام حركات و اطوار و رفتار مطمح نظر قرار گرفته است.

و از سویی نماز گزار باید توجه داشته باشد حال كه قصد شروع معراج را دارد، تنها با شستشوی ظاهری پلیدیهای بدن، وی را باین عوالم راه نیست، مگر اینكه دلرا نیز از صفات رذیله و شهوات خبیثه پاك ساخته، عزم خویش را جزم نماید، تا اعضاء خود را كه جزء الات شهویه بوده اند از شهوات دنیا باز گیرد، بنحویكه صفا و نورانیت در تطهیر همه اعضایش اثر بخشد.

فرد نماز گزار علاوه بر پاك نمودن ظاهر بدن باید در ستردن فضولات غیر ظاهر نیز كوشا بوده و فضولات غیر نجس را زدوده و مندوبات وضو را از ناخن گرفتن، و پیش از وضو هر دو دست را تا مچ شستن، دندان مسواك كردن را رعایت نماید و بالاخره بهنگام شروع بكار وضو در دل بگذراند كه اجرای این امور و رعایت جزییات آنها همه برای عبادت و راز و نیاز بدرگاه معبود چاره ساز است.

در تایید اهمیت وضو، ضمن روایات می خوانیم كه رخسار مبارك رسول اكرم ص بوقت وضو دگرگون می شد.

وقتی از حضرتش علت دگرگونی و تغییر رخسار مبارك را كه بهنگام وضو دست میداد پرسیدند، فرمود:

هنگام ادای امانتی رسیده است كه خدایتعالی آنرا باسمانها و زمین عرضه كرد و همه از تحمل آن ابا كردند.

نه فلك راست مسلم، نه ملك را حاصل

آنچه در سر سوید ای بنی ادم از اوست

● اكنون اداب و اسرار اعمال وضو را با رعایت ترتیب آن در یابیم:

۱) اول: سه مرتیه مضمضه و استنشاق( در صورت پاكی آب و رغبت بدان)

كه این عمل از نظر باطن، قلب را از حرام، پاك و نورانی ساخته و زبان را بحكمت می اراید، و از نظر ظاهر باید گفته شود كه فلسفه استنشاق در گذشته از لحاظ بهداشت نیز ناپیدا بود و بظاهر چنین استنباط می شد كه تشریع وضو تنها برای نظافت و بهداشت است.

دیگر رساندن اب بر بینی( بویژه آنگاه كه باطن بینی خالی از ماده لزجه باشد) چه لزومی دارد و هرگاه خالی نباشد با رساندن آب، آنهم اب سرد و بدون كمك دست بپاكیزگی آن چه اطمینانی حاصل است، تا اینكه حكمت طبی استنشاق را دریافتند، كه چون بینی یكی از دروازه های كشور بدن است و بعلت لزوم تنفس و احتیاج با استنشاق هوا، چه در خواب و چه در بیداری راه ورود میكربها بر آن باز است، در حین انجام تنفس گرد و غبار و كثافات مخلوط با هوا را در خود نگاهداشته و با پیشروی آنها به قصبه الریه( بلكه گاها با ورد آنها به ریتین) سلامت انسان را تهدید است.

پس منخرین، در عین حال عهده داری عمل مهم وارد ساختن هوای صاف به ریتین، مخزن كثافات و میكربها نیز قرار می گیرد كه بالنتیجه در غضروفهای بینی گاهی كرمی تولید می شود كه هم درد بسیار شدیدی ایجاد، و هم موجب كاهش بینایی چشم می گردد، و اینكه خداوند متعال، موهای ریزی در مجری منخرین و رطوبت مخاطی در بینی مقرر فرموده از همین رو است كه این میكربها مجذوب و بازداشت گردند.

عمل استنشاق و شستن بینی، با اب سرد، برای سهولت تنفس و برطرف شدن میكربها و دفع اینگونه كرم، بهترین وسیله تشخیص داده شده كه:

---