نکات مغفول مانده در برنامه ۹۰

این روزها صحبت درباره برنامه «نود» و نقد عملکرد عادل فردوسی پور از گوشه و کنار زیاد شنیده می شود برنامه ای که فوتبالی ها را تا پاسی از نیمه شب پای جعبه جادویی می نشاند تا همگان بدانند و ببینند که در هزار توی فوتبال ایران چه خبر است و حاشیه های جنجالی خارج از مستطیل سبز چگونه رقم خورده است

این روزها صحبت درباره برنامه «نود» و نقد عملکرد عادل فردوسی‌پور از گوشه و کنار زیاد شنیده می‌شود؛ برنامه‌ای که فوتبالی‌ها را تا پاسی از نیمه شب پای جعبه جادویی می‌نشاند تا همگان بدانند و ببینند که در هزار توی فوتبال ایران چه خبر است و حاشیه‌های جنجالی خارج از مستطیل سبز چگونه رقم خورده است. شاید بتوان «نود» را به مثابه آینه‌ای از فوتبال دانست که در وسع و اندازه خود، نمایی از قواره و قامت فوتبال ایران را در معرض دید مخاطبان و بینندگان تلویزیونی قرار می‌دهد.

اصولا کار رسانه از بعد اطلاع‌رسانی، انعکاس واقعیت‌های تلخ و شیرین جامعه است و اگر حجم و مقدار تلخی‌ها، بیش از شیرینی‌هاست، از این بابت اشکالی متوجه رسانه نیست و دیگران باید به رفع اشکالات و کاهش نقص‌ها و تلخی‌های موجود همت گمارند.

آینه چون قامت تو بنمود راست

خودشکن، آیینه شکستن خطاست!

شاید به‌زعم برخی منتقدان، ندیدن برخی واقعیت‌های شیرین فوتبال یا کمرنگ دیدن آن و توجه خاص و ویژه به نقص‌ها و کمبود‌ها و گاه بزرگنمایی آن یا پرداختن افراطی و مبالغه‌آمیز به برخی مسائل جزئی و کم‌تاثیر در جریان فوتبال ایران، نقطه ضعفی باشد که در ارزیابی‌ها می‌توان «نود» را نیز در زمره آن قرار داد.

به نظر می‌رسد برنامه نود در مقطع کنونی که بیش از یک دهه از عمر آن گذشته است، با محوریت عادل فردوسی‌پور و همکاری و همفکری جمعی کارشناس و صاحب‌نظر می‌تواند به سبک و سیاق جامع‌تری تهیه و تدوین شود تا رضایتمندی و تاثیرگذاری بیشتری را با خود به همراه داشته باشد.

«نود» در جایگاهی است که می‌تواند نقش مثبت و موثرتری را در روند رشد و ارتقای فوتبال ایران ایفا کند و در عبور موفق فوتبال کشور از بحران‌ها و گردنه‌های سخت، نه‌فقط به عنوان یک ناظر منتقد، بلکه به عنوان یک راهنما و هدایتگر، به کمک فوتبال بیاید.

دیدن و شنیدن دعوا و مشاجره فوتبالی‌ها و ورود یا دامن زدن به آن، حاشیه‌ای است که گاه کل برنامه نود را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد؛ در صورتی که قرار نیست حاشیه و مسائل حاشیه‌ای و غیرمرتبط جای متن و محتوای اصلی را بگیرد.

شک نیست که در فوتبال باشگاهی و به اصطلاح حرفه‌ای ما، اشکال و ایراد فراوان است که بالاخره روزی باید این اشکالات به حداقل برسد و بدیهی است که همگان و از جمله رسانه‌ها و بویژه رسانه ملی در این مهم باید سهم و نقش خود را ایفا کنند.

چرا فوتبال ایران که در سال‌های نه‌چندان دور در بین کشورهای قاره آسیا، با حداقل برخورداری از امکانات و اعتبار و هزینه، در سطح باشگاهی و ملی حرف اول را می‌زد، امروز دیگر توان گذشته را ندارد؟ آیا قرار است با چندین برابر شدن امکانات و اعتبارات از یکسو و قوی‌تر شدن جریان رسانه‌ای در ورزش و بویژه فوتبال از سوی دیگر، رکود یا پسرفت داشته باشیم؟ و آیا می‌توان پرسید که سهم رسانه‌ها و از جمله برنامه «نود» در این پسرفت چه بوده است؟

در بیشتر اوقات شاهدیم که وقت عمده اختصاص یافته به برنامه نود به گونه‌ای «هرز» می‌رود و با پرداختی طولانی به برخی حاشیه‌ها، شاید به دلیل عدم تسلط یا علاقه عادل فردوسی‌پور به طرح مسائل ریشه‌ای فوتبال، متاسفانه فرصتی برای موضوعات جدی‌تر باقی نمی‌ماند. گفتگوهای مجری این برنامه با بازیکنان و مربیان دعوت شده و طرح سوالاتی سطحی و حاشیه‌ای که برخی از آنها اصلا ربطی به فوتبال ندارد و دعوت از برخی بازیکنان یا مربیانی که حرف جدی و راهگشایی برای گفتن ندارند، نتیجه‌ای جز اتلاف وقت گرانبهای مردم و رسانه ملی دربر ندارد.

برخی گفتگوها و مصاحبه‌های ضبط شده نیز به گونه‌ای تدوین می‌شوند که امانت در آن رعایت نمی‌شود و به سلیقه برنامه‌نویسان نود، نکات دلخواه از آن بیرون کشیده و پخش می‌شود که به لحاظ حرفه‌ای، این گونه عمل کردن مقبول نیست.

شاید نیاز باشد تا دست‌اندرکاران شبکه ۳ و برنامه «نود» یکبار دیگر اهداف این برنامه را مرور و بازنگری و روزآمد کنند تا حاصل و دستاورد برنامه، هم مخاطبان عام و خاص فوتبال و هم برنامه‌سازان را بیشتر اقناع و راضی کند. بدیهی است گستره وسیع فوتبال و حواشی ریز و درشت آن به گونه‌ای است که امکان دیدن و پرداختن حتی کوتاه و گذرا به آن در یک برنامه هفتگی تلویزیونی فراهم نیست که اگر بخواهیم به آن اصرار بورزیم، خود را در بیراهه‌ای انداخته‌ایم که ما را از هدف اصلی برنامه دور خواهد ساخت.

طرح مسائل و معضلات جدی فوتبال و ارائه راهکارها و نظرات کارشناسی، از جمله موضوعات مغفول مانده برنامه «نود» است که لازم است با طراحی مناسب و اختصاص وقت کافی به آن توجه شود. بدیهی است که در اوقات شلوغ مسابقات فوتبال و تعدد بازی‌ها، می‌توان با مدیریت زمان، بیشتر به انعکاس گزارش مسابقات پرداخت؛ اما عجب آن که حتی در فرصت‌هایی که مسابقات فوتبال تعطیل است، از بحث‌های جدی کارشناسی در «نود» کمتر نشانی می‌بینیم.

نکته دیگری که لازم است به آن توجه شود، متانت و سنجیده سخن گفتن در حین اجرای برنامه است که گاهی به نظر می‌رسد همان سخن و کلامی که در گزارش‌های فوتبال می‌شنویم، در حین اجرای برنامه نیز به کار می‌رود. به طور طبیعی گزارش فوتبال با هیجان همراه است و مخاطب نیز آن را دوست دارد؛ لیکن قرار نیست که همان هیجان حاکم در گزارش فوتبال و حاشیه‌روی‌ها و به‌کارگیری برخی الفاظ و کلمات خاص، در حین اجرای برنامه زنده نود، با اضافه شدن حالات خاص چهره و حرکات بدن نیز تکرار شود.

طرح سوالات پیامکی نیز از جمله مواردی است که می‌توان فکر بهتری درباره آن داشت. متاسفانه برخی اوقات جهت‌دار بودن سوالات، ذهینت خاصی را به مخاطب القا می‌کند که به لحاظ حرفه‌ای پسندیده نیست. از سوی دیگر اجبار مخاطب به انتخاب فقط یک گزینه از پاسخ‌ها، در صورتی که سایر پاسخ‌ها نیز می‌توانند به عنوان گزینه صحیح انتخاب شوند، نشان از ضعف طراحی سوالات دارد.

نکته آخر آن که نود می‌تواند همچنان یک برنامه موفق فوتبالی و پرمخاطب باشد، به شرط آن که به جنبه‌های راهبری و هدایت فوتبال که از وظایف اصلی و ذاتی رسانه است نیز توجه کافی و لازم مبذول شود.

بدیهی است که انجام وظیفه دشوار هدایت و راهبری، نیاز به ابزار و لوازم خاصی دارد، لذا تیم کاری و فکری نود، نیاز به تقویت دارد. گاهی اوقات دست تنها بودن عادل فردوسی‌پور را با این همه مساله و سوژه ریز و درشت در فوتبال می‌توان از چشم‌هایش در حین اجرای برنامه خواند و زیبنده نیست که در برنامه موفق و پرمخاطبی مثل نود، با عدم بهره‌گیری یا چشم بستن به امکانات و ظرفیت‌های موجود، پسرفت یا رکود داشته باشیم.

در پایان ذکر این نکته مهم نیز ضروری است که سلامت، صداقت و صراحت ۳ عنصر ارزشمندی است که برنامه نود و بویژه عادل فردوسی‌پور از آن برخوردارند و به یقین همین ویژگی برجسته است که این برنامه فوتبالی را در بین سایر برنامه‌های ورزشی تلویزیون در صدر نشانده است. خوب است که با تکیه بر این عناصر بسیار مهم و ضروری برای یک کار موفق رسانه‌ای، بخش‌های فنی و کارشناسی این برنامه نیز تقویت شود تا محصول کامل و جامع‌تری در اختیار مخاطب قرار گیرد.

امید آن که نکات گفته شده که از روی صداقت و با هدف بهبود و ارتقای برنامه نود تقدیم شده، مورد عنایت و پذیرش همکاران عزیز قرار گیرد.

سیدعبدالحمید احمدی

رئیس انجمن نویسندگان و عکاسان ورزشی ایران