جوانان; بنیان های اقتصاد دانش محور اروپا

سرنوشت اروپا به توانایی دولت‌های این قاره در استفاده از پتانسیل جوانان و ایجاد جوامعی مناسب برای رشد کودکان و جوانان بستگی دارد. تصویب قطعنامهء اروپایی برای جوانان در بهار سال ۲۰۰۵ در حقیقت به رسمیت شناختن اهمیت ارتقای سطح زندگی جوانان و ایجاد زمینه‌های مناسب برای حضور موثر آن‌ها در اقتصاد کشورهای اروپایی است. دولت‌های اروپایی به این نتیجه رسیده‌‌اند که ارتقای سطح دانش جوانان و ایجاد شغل برای آن‌ها مهم‌ترین عوامل توسعهء جوامع اروپایی هستند.

دولت‌های فرانسه، آلمان، اسپانیا و سوئد هنگام پیشنهاد تصویب قطعنامهء اروپایی برای جوانان به چهار واقعیت اعتقاد داشتند:

۱) آسیب‌پذیری جوانان،

۲) ضرورت برقراری ارتباط بین جوانان و نسل‌های پیش به هدف ایجاد استحکام اجتماعی،

۳) ضرورت ارتقای توانایی‌های جوانان از طریق آموزش

۴) ضرورت سازگاری بین تمام سیاست‌هایی که در زمینهء جوانان اتخاذ می‌شود.

واقعیت این است که تحت فشارهای اقتصادی - اجتماعی، ماهیت محیط پیرامون جوانان در حال دگرگونی است. برای مثال جوانان دیرتر از نسل‌های پیش وارد عرصهء اجتماعی و نیروی کار می‌شوند زیرا دوران تحصیل افزایش یافته است، همچنین ابزارهای جدید تکنولوژیک نظیر اینترنت بافت اجتماعی را به شکلی عمیق دگرگون کرده است. اگر دولت‌های اروپایی بتوانند جوانان را در مسیر رشد و توسعهء این قاره قرار دهند آیندهء اروپا تضمین شده است و برای تحقق این امر به برنامه‌هایی فراگیر نیاز است. نکتهء نگران‌کنندهء دیگر این است که بافت جمعیتی اروپا به شکل نگران‌کننده‌ای تغییر کرده است. برای مثال جمعیت این قاره در حال پیر شدن است و در تعدادی از کشورها رشد جمعیت متوقف شده است. بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۵۰ تعداد جوانان بین ۱۵ تا ۲۵ سال، ۲۵ درصد کاهش می‌یابد و از ۶/۱۲ درصد کل جمعیت به ۷/۹ درصد کاهش خواهد یافت. همزمان در این مدت جمعیت افراد ۶۵ ساله و بالاتر از ۴/۱۶ درصد کل جمعیت به ۹/۲۹ درصد افزایش پیدا می‌کند. از طرف دیگر تحولات علمی و تکنولوژیک باعث شده ورود جوانان به نیروی کار مفید دشوارتر شود زیرا مستلزم داشتن دانش و مهارت‌های فراگیرتر است. در حال حاضر نرخ بیکاری جوانان اروپایی دو برابر نرخ کلی است یعنی ۹/۱۷ درصد برای افراد زیر ۲۵ سال در برابر ۷/۷ درصد برای ۲۵ ساله‌ها و افراد در سنین بالاتر. همچنین جوانان بیش‌تر از دیگر اقشار جامعه در خطر فقر هستند. در اروپا ۱۹ درصد افراد ۱۶ تا ۲۴ ساله در فقر به سر می‌برند در حالی که رقم مربوط به افراد ۲۵ تا ۶۴ ساله، ۱۲ درصد است.

از آن‌جا که جوانان نیروی کار آینده را تشکیل می‌دهند، مجهز کردن آن‌ها به علم و مهارت‌های ضروری برای دستیابی به توسعهء پایدار ضروری است. در صورتی که جوانان اروپایی توانایی لازم را جهت کارآفرینی، نوآوری و تحقیقات به دست نیاورند، در آینده این قاره در زمینه‌های یاد شده از دیگر مناطق جهان عقب خواهد افتاد. این اهداف تنها از طریق افزایش کیفیت آموزش در تمام حوزه‌ها، محو فقر و تبعیض و برنامه‌ریزی بلندمدت دولت‌ها قابل تحقق و دستیابی است. همچنین تبعیض جنسیتی باید از میان برود زیرا در حال حاضر در بین دختران جوان در مقایسه با پسران نرخ بیکاری بیش‌تر است. با توجه به این واقعیت‌ها و ضرورت‌ها و در راستای اهداف استراتژیک کمیسیون اروپا برای سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۹، این کمیسیون به این نتیجه رسیده است که جوانان اروپایی باید از مجموعه‌ای از سیاست‌ها و تدابیر بهره‌مند شوند و دربارهء آن‌ها اقداماتی انجام شود. در قطعنامهء اروپا برای جوانان سه مورد از اهمیت خاصی برخوردار است:

۱) اشتغال و بهره‌مندی از توسعهء اجتماعی

۲) تحصیل، آموزش

۳) آشتی بین خانواده‌و کار.

به اعتقاد کارشناسان کمیسیون‌اروپا اقدامات برای تحقق این اهداف باید در سه حوزه یعنی استراتژی اشتغال اروپا، استراتژی توسعهء اجتماعی و برنامهء فراگیر تحصیل و آموزش تا سال ۲۰۱۰ انجام شود. از سال ۲۰۰۵ کشورهای عضو کمیسیون اروپا مشغول تدوین سیاست‌های یکپارچه برای توسعهء پایدار و ایجاد شغل هستند. به سبب همکاری عمیق این کشورها در تدوین سیاست‌های مربوط به جوانان، راهکارهای پیشنهاد شده در آن مسلما به ارتقای توانمندی این نسل در ایفای نقش خود در آیندهء اروپا کمک خواهد کرد. در «راهکار اشتغال» که از سوی این کمیسیون برای دو سال آینده تدوین شده و استراتژی اشتغال اروپا را تشکیل می‌دهد بر تدوین سیاست‌های اشتغال‌زایی تاکید شده و سه محور به طور روشن بیان شده است:

۱) جذب و حفظ تعداد بیش‌تری از نیروی کار و ارتقای نظام‌های حمایت اجتماعی،

۲) ایجاد انعطاف در نیروی کار و شرکت‌ها برای سازگار شدن آن‌ها با محیط در حال دگرگونی اقتصاد و تجارت

۳) افزایش سرمایه‌گذاری در سرمایهء انسانی از طریق ارایهء آموزش با کیفیت بالاتر.

به اعتقاد کارشناسان اقتصادی در اروپا، توجه به جوانان برای حفظ رشد اقتصادی کنونی بسیار مهم است. برای تحقق این هدف، بودجه‌هایی از صندوق توسعهء ساختاری اروپا برای رسیدن به اهداف بالا در نظر گرفته شده است. بانک سرمایه‌گذاری اروپایی نیز در این زمینه نقش مهمی بر عهده خواهد داشت. از طرف دیگر اعضای کمیسیون اروپا در چارچوب استراتژی توسعهء اجتماعی، بندهایی را برای جوانان در نظر گرفته‌اند که در آن‌ها تاکیدی خاص بر آماده‌سازی جوانان برای حضور موثر در اقتصاد تدوین شده است. مهم‌ترین تغییر در دیدگاه دولت‌های اروپایی این بوده که آن‌ها با توجه به ضرورت‌های جدید، اولویت بالایی برای توسعهء همه‌جانبهء نسل جوان قایل شده‌‌اند.

به این ترتیب می‌توان انتظار داشت با اجرای این برنامه‌ها طی یک دههء آینده شاهد کاهش آسیب‌پذیری اجتماعی و اقتصادی جوانان، کاهش فقر بین کودکان و زمینه‌سازی برای موفقیت بالای تحصیلی جوانان در قارهء اروپا باشیم. این تحولات به کاهش آسیب‌های اجتماعی بین جوانان اروپایی منجر خواهد شد. دولت‌های اروپایی به این نتیجه رسیده‌اند که برای رسیدن به اهداف اقتصادی و اجتماعی خود باید ارتقای سطح زندگی جوانان را در اولویت سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی خود قرار دهند و راه ورود این قشر را به جامعه هموار کنند. در همین زمینه کمیسیون اروپا برای کاهش بیکاری جوانان، تسهیل ورود آن‌ها به بازار کار و نیز راهنمایی‌های شغلی برنامه‌هایی تدوین کرده است. هر یک از این سه بخش به زیرمجموعه‌هایی تقسیم می‌شود. تا سال ۲۰۱۰ دولت‌های اروپایی موظف هستند به سطحی خاص در ارتقای کیفیت آموزش ابتدایی و متوسطه دست پیدا کنند و با طرح‌ریزی الگوی رشد علمی، زمینهء گرایش جوانان را به رشته‌های تحصیلی مختلف و مورد نیاز اروپا فراهم کنند تا در آینده با مازاد نیروی متخصص در برخی زمینه‌ها و کمبود در برخی دیگر روبه‌رو نشوند. از سوی دیگر رسیدگی به مشکلات جوانان پس از اشتغال به کار از جمله برقراری توازن بین زندگی خانوادگی و شغل، نگهداری از فرزندان، ارتقای شغلی و آموزش حین کار از اولویت‌های اقتصادی دولت‌های اروپایی است.

برای تحقق این اهداف از منابع مالی صندوق اجتماعی اروپا، صندوق توسعهء منطقه‌ای اروپا، صندوق توسعهء روستایی، صندوق حمایت از جوانان، صندوق کمک به آموزش شهروندان اروپا و .... استفاده خواهد شد. هدف اصلی در یک جمله، افزایش مشارکت فعال جوانان در اقتصاد و جامعهء اروپاست. تحقق این هدف مستلزم تدوین سیاست‌هایی در تمام جنبه‌های مرتبط با جوانان به شکلی سازگار با سیاست‌های دیگر کشورهای اروپایی است. اروپا به سوی جامعه‌ای دانش‌محور و رقابتی در تمام حوزه‌ها پیش می‌رود. حرکت در این مسیر به دو عامل یعنی جوانان و آموزش بستگی دارد. دولت‌ها برای ایفای درست نقش خود باید از این دو عامل به بهترین وجه استفاده کنند در غیر این صورت آینده به آن‌ها تعلق نخواهد داشت.

ترجمه: محمدعلی آذری‌نیا