تاریخچه تهیه بذر گندم در ایران

در اواخر سال ۱۳۱۱ آزمایشگاهای خدماتی غلات و ازدیاد بذر در مزارع آزمایشی باغ فردوس دانشكده كشاورزی كرج شروع شد

در اواخر سال ۱۳۱۱ آزمایشگاهای خدماتی غلات و ازدیاد بذر در مزارع آزمایشی باغ فردوس دانشكده كشاورزی كرج شروع شد.ودر سال ۱۳۱۴ بنگاه اصلاح و تهیه بذر در ایران در كرج تاسیس گردید و مسئولیت آنرا دكتر شنیدر آلمانی عهده دار بود و نسبت به تهیه واریته های گندم شاهپسند، امید،روشن و واریته جو كالیفرنیا برای منطقه كرج و واریته های گندم ریحانی،ایتالیائی،طبسی برای منطقه ورامین ازدیاد و در بین كشاورزان توزیع شد. در سال ۱۳۳۰ وزارت كشاورزی با كمك اداره همكاریهای فنی ایران و آمریكا نسبت به تهیه و توزیع واریته های اصلاح شده گندم شاهپسند ،ایتالیائی ،ریحانی وجو اقدام كرد. بذرهای ما در واریته های مذبور در موسسات اصلاح بذر كرج و ورامین تهیه شد و مراحل اولیه ازدیاد نیز در املاك استیجاری كرج و ورامین انجام گرفت پس از ازدیاد اولیه ،بذرهای نامبرده را با گندمهای نامرغوب محلی در شهرستانها و بخشهای كشاورزی تعویض می كردند و گندم محلی را به اداره غله محل می فروختند.

ضرر و زیان حاصل از این كار از محل اعتبارات اداره همكاریهای فنی ایران و آمریكا تامین می شد.از سال ۱۳۳۱ تا سال ۱۳۳۳ یك فرد آلمانی مسئول آزمایشهای به نژادی غلات در ایران شد در سال ۱۳۳۵ كمیته غله وزارت كشاورزی كه با عضویت كارشناسان سازمان ملل متحد و اصل ۴ تشكیل شده بود تصمیم گرفت توزیع بذر مرغوب را توسعه دهد در نتیجه كارشناسی از این طریق مسئول بررسیهای به نژادی غلات در ایران مشغول انجام وظیفه شد. واریته های گندم شاهپسند ، ریحانی ، ایتالیائی و طبسی در سالهای ۱۳۳۶ و ۱۳۳۷ و شاه پسند ، امید طبسی،ریحانی، ایتالیائی و ۴۸۲۰ در سالهای ۱۳۳۶ و ۱۳۳۷ به صورت بذر مادری و گواهی شده در بین كشاورزان توزیع شد . واریته های سفله و تركی در سالهای ۱۳۳۷ و ۱۳۳۸ به صورت بذر مادری وگواهی شده ، واریته آذر ۱۳۳۸ و ۱۳۳۹ و واریته روشن در سالهای ۱۳۴۰ و۱۳۴۱ به صورت بذر مادری و گواهی شده شناخته شدند.

اولین فرد ایرانی كه شروع به اصلاح بذر و غلات نمود مرحوم احمد حسین عدل وزیر اسبق كشاورزی وپس از آن مهندس منصور عطائی بیش از سی سال روی گندمهای بومی نقاط مختلف كشور تحقیق و بررسی كرد اولین واریته گندمی كه در ایران اصلاح و در دسترس كشاورزان گذاشته شده شاهپسند بود و در دانشكده كشاورزی كرج انجام پذیرفت . در اینجا نام واریته های مهم اصلاح شده گندمهای ایرانی را به اطلاع میرسانیم . گندم طبسی ، گندم ریحانی ، گندم ۴۸۲۰ گندم الوا ، گندم امید ،گندم شعله ،گندم آذر ، گندم روشن ،گندم دهقان ، گندم عدل ، گندم شاهی ، كرج ۱ ، كرج ۲ ، گندم اروند ، گندم رشید ، گندم خزر ۱- گندم اینیا ، گندم بزوستایا، گندم بیات ، گندم آزادی، گندم ناز، گندم البرز، گندم مغان۱، گندم مغان ۲، گندم رشید مناطق غله خیز كشور عبارتند از شمال غربی مشهد ، دشت گرگان نواحی مازندران، گیلان و بطور كلی استان آذربایجان مخصوصاً دشت مغان آستارا، اردبیل و میان دو آب همچنین استانهای كردستان ، باختران، همدان، لرستان،ایلام،چهار محال بختیاری،كهكیلویه وبویر احمد،شمال غربی كشور و بخش شمالی استان خوزستان. در استان آذربایجان واریته امید به علت پائیزه و آبی بودن آن بیشترین عملكرد را داراست رقم آذر به عنوان گندم پائیزه بهتر از هر رقم دیگر در مناطق دیم استان آذربایجان سازگاری داشته و عملكرد خوبی به دست داده از واریته های بهاره دیم برای استان آذربایجان شعله بهترین است. واریته های امید و روشن و حتی واریته های شاهی به عنوان بهترین واریته های پائیزه و آبی برای منطقه كرج و قزوین شناخته شده اند . نواحی گرگان و مازندران بیش از هر منطقه مستعد كشت گندم تركی،واریته آلوا است.از بین واریته های متناسب برای استان خراسان به عنوان گندم ، پائیزه آبی ، امید میباشد. ولی گندم آذر را نیز می توان به عنوان گندم پائیزه دیم به شمار آورد. گندم دهقان به عنوان گندم سیاه آبی نتیجه خوبی داشته است.

منبع : (پژوهشكده غله و نان ایران)