بودجه ۱۳۸۶

اگر دولت ایران به جای درآمد ۵۰میلیارد دلاری از فروش نفت، این خوشبختی را داشت كه برای سال ۱۳۸۶، ۵۰۰میلیارد دلار نفت می‌فروخت، دردسرهایش برای تصویب لایحه بودجه كمتر می‌شد. …

اگر دولت ایران به جای درآمد ۵۰میلیارد دلاری از فروش نفت، این خوشبختی را داشت كه برای سال ۱۳۸۶، ۵۰۰میلیارد دلار نفت می‌فروخت، دردسرهایش برای تصویب لایحه بودجه كمتر می‌شد.

چرا نمی‌گوییم دردسرهایش تمام می‌شد، چون میزان آرزوها و درخواست‌های مردم و سازمان‌ها و نهادی گوناگون مثل دولت، قوه قضاییه، نیروهای نظامی و انتظامی و ... احتمالا بیش از این رقم است.

این چیزی نیست كه منحصر به ایران باشد و در هر جامعه‌ای با هر نظام سیاسی و در هر سرزمین و در هر مكانی مصداق دارد. چرا، چون خواست‌های انسان‌ها بی‌نهایت است. اما هیچ دولتی شانس ندارد كه بتواند در یك دوره معین یك ساله آرزوی نهادها و شهروندان را برآورده كند.

بودجه‌ریزی سالانه پاسخی به این ناسازگاری است كه در دولت‌های مدرن یك وظیفه اصلی شده است. دولت برای كل كشور بودجه می‌نویسد و سعی می‌كند تا جایی كه ممكن است، آرزوهای شهروندان و گروه‌های گوناگون اجتماعی و اقتصادی را برآورده كند.

سازمان یا نهادی كه مسوولیت تنظیم بودجه سالانه را بر عهده می‌گیرد، معمولا یك سازمان سخت‌گیر است و سعی می‌كند با چانه‌زنی و تعامل، كل هزینه‌ها را كاهش داده و در نهایت هزینه‌های برخی از سازمان‌های خرج را كنترل كند.

در ایران این وظیفه بر دوش سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی است. این سازمان چندین دهه است مسوولیت تدوین لایحه بودجه كل كشور را بر دوش كشیده و هنوز نیز مسوولیت برعهده آن است و از آن گرفته نشده است.

سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی كشور اكنون در آستانه آذرماه با تغییر بالاترین مقام خود مواجه شده و رییس جدید این سازمان فردی بیرون از كادر‌ها و اعضا و مسوولان فعلی است كه خود تاكید دارد برای یاد گرفتن به این سازمان آمده است كه البته می‌تواند تواضع و فروتنی تلقی شود.

در روز گذشته رییس كمیسیون اقتصادی مجلس قانونگذاری كشور و رییس اسبق سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در گفت‌وگو‌های جداگانه نگرانی خود را از اینكه احتمال تاخیر در ارائه لایحه بودجه ۱۳۸۶ كل كشور وجود دارد بیان كردند. با توجه به تحولات چند ماه گذشته سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی این نگرانی باید جدی گرفته شود.

اما كارشناسان اقتصادی یك نگرانی مهم‌تر دارند و آن تغییر دیدگاه سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی از یك سازمان مانع خرج به یك سازمان همراه خرج است.به این معنی كه شاید مدیریت جدید سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی به دلیل سابقه اندك در عرصه بودجه‌بندی سالانه كه یك فعالیت پیچیده اقتصادی و سیاسی است نتواند در برابر وسوسه خرج ده‌ها سازمان، موسسه و شركت دولتی مقاومت نشان داده و تسلیم جریان عمومی «خرج بیشتر» شود.

این نگرانی شاید از اینكه تدوین لایحه بودجه ۱۳۸۶ كل كشور با تاخیر انجام شود، بیشتر جای تامل دارد. به نظر می‌رسد ریاست محترم سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی كشور می‌تواند دست‌كم برای یك دوره كوتاه‌مدت از مشاوران نیرومندی كه‌سابقه فعالیت در این سازمان داشته‌اند و اكنون در سازمان شاغل‌اند یا بیرون از این نهاد قرار دارند كمك بگیرد.

اگر سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی به جای ایستادگی در برابر جریان خرج با آن همراه شود، روزگار دشواری خواهد داشت.

محمدصادق جنان‌صفت