غفلت از معضلی که فوتبال را به شدت تهدید می کند

آرزوی داشتن مجموعه ورزشی بدون دوپینگ, آرزوی دوری نیست پیشرفت تکنولوژیک و قوانین سفت و سختی که در این رابطه وجود دارد, می تواند در پیشگیری از گسترش و حتی ریشه کن کردن این موضوع موثر باشد

۱) می توان ادعا کرد که دوپینگ عمری برابر با عمر ورزش قهرمانی دارد. بعضی معتقدند که مصرف مواد انرژی زا برای کسب برتری در مسابقه ای ورزشی به ۲۰۰۰ سال قبل از میلا د مسیح برمی گردد، زمانی که ورزشکاران یونان باستان دسته ای از قارچ ها را به عنوان منبعی غنی از پروتئین مصرف می کردند.

در نوشته های دانشمندان یونانی نظیر جانیوس و فیلوستراتوس نظریه هایی درخصوص رعایت اصول اخلا قی توسط رقابت کننده های بازی های المپیک آنزمان به چشم می خورد. در همان زمان گلا دیاتورهای رومی را مجبور به خوردن داروهای خاصی می کردند تا نبرد میان آنها سنگین تر، طولا نی تر و خونین تر ادامه یابد و تماشاگران لذت بیشتری ببرند!

لغت دوپینگ کمتر از ۱۰۰ سال است که در دنیای ورزش مرسوم شده است، با این حال در سال ۱۸۶۵ میلا دی گزارش هایی از شناگران کانال ها در آمستردام هلند مبنی بر استفاده از مواد نیروزا وجود دارد. نخستین مورد مرگ ناشی از دوپینگ نیز در سال ۱۸۸۶ در یک مسابقه محلی دوچرخه سواری دیده شد که دلیل آن مصرف بیش از حد یک ماده شیمیایی نیروزا گزارش شد.

دوپینگ، اما برای اولین بار در سال ۱۹۱۰ به طور رسمی جنبه آزمایشی و قانونی پیدا کرد و ممنوع شد. در آن زمان طی آزمایش هایی، وجود دسته ای از مواد شیمیایی انرژی زا در بزاق یک اسب مسابقه ثابت شد. براساس تعریف جدید کمیته بین المللی المپیک، دوپینگ عبارت است از تجویز یا استفاده از هر ماده خارجی یا هر ماده فیزیولوژیک خود بدن با مقادیر غیرعادی یا راه های استعمال غیرطبیعی توسط ورزشکار مسابقه دهنده با هدف انحصاری افزایش کارآیی در مسابقه به طور مصنوعی.

۲) دوپینگ در ایران وارد چهارمین دهه عمر خود شده است اما انگار همه دوست دارند این موضوع را پدیده جدیدی بدانند! در تابستان سال ۱۳۵۱ و در دوره ریاست تیمسار حجت کاشانی بر ورزش ایران، مشخص شد یکی از وزنه برداران تیم ملی ایران که به مقام نهم وزن خود در المپیک ۱۹۷۲ مونیخ رسیده بود از داروهای محرک انرژی استفاده کرده است. دوپینگ آن ورزشکار با مخفی کاری مسوولا ن کاروان ورزشی ایران، بازتاب جدی و قابل توجهی نداشت، ضمن اینکه مقام وزنه بردار مزبور، مقامی نبود که دوپینگش سر و صدای زیادی برپا کند.

دو سال بعد در بازی های آسیایی ۱۹۷۴ تهران که کسب مدال طلا به هر طریق ممکن، هدف بود، فضاحت دوپینگ به صورت آشکاری بر پیکر ورزش ایران و به خصوص وزنه برداری ریشه دواند و در نبود نظارت دقیق، این وضعیت ادامه پیدا کرد تا اینکه در سال ۱۳۶۵ دوپینگ باعث مرگ یک وزنه بردار ایرانی شد. در همان سال معروف ترین وزنه بردار آن روزها دوپینگی از آب درآمد و مدال طلا ی مسابقات بین المللی بلغارستان از او پس گرفته شد. البته او تنها نبود و همین موضوع باعث شد که جوسازی های بسیاری علیه افشاکنندگان این موضوع در معدود نشریات ورزشی آن زمان کشور پدیدار شود. این موضوع تا آنجا پیش رفت که شایع شد خانه نویسنده مطلبی در کیهان ورزشی علیه قهرمان دوپینگی را آتش زده اند!

سالهاست که در سالن های بدنسازی کشور، استفاده بدون هیچ محدودیتی از مواد انرژی زا رسم است و هیچ کس بر این رفتار اعتراض نمی کند اما این موضوع در دهه اخیر از بدنسازی و وزنه برداری فراتر رفته و به همه رشته های ورزشی رسیده است. یکی از گروه هایی که همواره متهم ومشکوک به استفاده از مواد نیروزای غیرمجاز بوده اند ولی تا یکی دو سال قبل نظارت دقیقی بر روی آنها نبود، فوتبالیست ها بودند.

براساس یک گزارش در سال ۷۹ و طی جام گفت وگوی تمدن ها که در تهران برگزار شد، یکی از اعضای تیم پزشکی همراه تیم ملی، در سطل زباله اتاقی در هتل محل اقامت بازیکنان، پوکه خالی یک آمپول نیروزا پیدا می کند اما ملی پوش ساکن در آن اتاق در پاسخ به این پزشک عنوان می کند تنها برای بالا بردن توان شیرجه خود به سمت چپ و راست و برای قوی کردن عضله سرشانه اقدام به این عمل کرده است... اما واقعیت این است که این یک نمونه بسیار ابتدایی و کوچک از حضور همه جانبه دوپینگ در ورزش ایران بود.

۳) اگرچه در سال های اخیر ورزش وزنه برداری از وضعیت سابق خارج شده بود ولی اشتباه سرمربی سابق تیم ملی باعث شد که سال گذشته آزمایش دوپینگ وزنه برداران ملی پوش ایرانی مثبت باشد و با دوپینگی بودن ۹ نفر از ۱۱ ملی پوش تیم ایران از حضور یکساله در مسابقات بین المللی محروم شد. این هم یک جنبه از مساله دوپینگ است. در سال های قبل یک بار هم عباس جدیدی کشتی گیر پرتوان ایرانی متهم به دوپینگ شد که او هم به اشتباه پزشکان اشاره می کرد. ولی این موارد - بر فرض صحت - استثناهایی است که رخ می دهد. واقعیت دوپینگ در ورزش ایران، واقعیت تلخ و خطرناکی است که در نبود نظارت ریشه دار شده است، به طوری که چندی پیش یکی از مدیران کشور اعتراف کرد که بسیاری از ورزشکاران در معرض دوپینگ هستند.

با همه این احوال طی این سال ها در هیاهوی دوپینگ که ورزشکاران رشته های وزنه برداری، پرورش اندام، دو و میدانی، کشتی گیران و... را موظف به آزمایش دادن و کنترل کرد، کمتر صحبتی از فوتبالیست ها شد. البته این مساله به دلیل آن بود که ستاد ملی مبارزه با دوپینگ مسوولیتی در قبال فدراسیون فوتبال نداشت و این فدراسیون ترجیح می داد با کمیته مستقلی که در اختیار دارد، پیگیر این مساله باشد.

با این حال در شرایطی که کمیته ضد دوپینگ فدراسیون فوتبال فعالیت چندانی ندارد و جز در موارد خاص حرکتی از خود نشان نمی دهد، با گذشت چند ماه از اعزام تیم ملی به جام جهانی فوتبال، روزنامه ها خبر دادند که دلیل خط خوردن برخی از ملی پوشان از جمع نفرات اعزامی نه مشکل فنی بلکه مثبت بودن آزمایش دوپینگ بوده است. البته در آن زمان فقط نام مهدی واعظی به عنوان بازیکن دوپینگی اعلا م شد، آن هم زمانی که شش ماه از زمان انجام تست می گذشت و او طبق قانون عملا نیمی از محرومیتش را پشت سر گذاشته بود.

حالا طی چند روز اخیر نام بازیکن دیگری هم به عنوان بازیکن دوپینگی اعلا م شده است. سرلک بازیکن تیم فولا د خوزستان در حالی متهم به چنین امری می شود که دو ماه پیش کیومرث هاشمی به عنوان رئیس ستاد ملی مبارزه با دوپینگ از منفی بودن تمام آزمایشات فوتبالیست ها خبر داده بود. هاشمی به ایسنا گفته بود: «۲۹ نمونه کنترل دوپینگ از فوتبالیست ها گرفته و به آزمایشگاه سوئیس ارسال شده بود. از این میان ۲۳ نمونه مربوط به ملی پوشان و ۶ نمونه مربوط به دیدار پلی آف لیگ برتر - ۳ نمونه از تیم راه آهن و ۳ نمونه از تیم فولا د - بود که نتیجه همه منفی اعلا م شده است.» ولی حالا بعد از گذشت ۲ ماه اعلا م شده یکی از این نمونه ها مثبت بوده است.

۴) یکی از مشکلا ت دوپینگ در ورزش ایران، مصلحت سنجی ها و مخفی کاری هایی است که به نظر می رسد مانع از افشای همه واقعیت و مبارزه با آن باشد اما ناگفته پیداست که تنها راه مبارزه با این معضل بزرگ و گسترش بیش از پیش آن، مبارزه علنی، همه جانبه و مجازات بدون تخفیف در این زمینه باشد.

در غیر این صورت وضعیتی که روزگاری وزنه برداری ایران را به افول کامل کشاند و باعث شد که نزدیک یک دهه این ورزش در کشور عملا بدون خاصیت و افتخارآفرینی باشد، به فوتبال هم کشیده شود و نتیجه آن پایان همه دلبستگی ها و امیدهایی باشد که به فوتبال بسته شده است.

این روزها همه در تدارک انتخاب رئیس جدید فدراسیون فوتبال هستند. یکی از مواردی که باید از هم اکنون از رئیس آینده این فدراسیون خواست، توجه ویژه به این معضل بزرگ است، ضمن اینکه باید از متولیان رسمی ورزش کشور هم پرسید که چرا این قدر از وضعیت دوپینگ در فوتبال غافل شده اند؟!

اعلا م دوپینگ یک بازیکن دیگر فوتبال فقط به معنی دوپینگی بودن یک نفر نیست. باید توجه کرد که این نتیجه از آزمایش انجام شده از ۶ نفر به دست آمده است. با توجه به شواهد و گزارشات غیررسمی می توان ادعا کرد که دوپینگی بودن یک نفر از ۶ نفر اتفاقی نبوده است و شاید همین نسبت را بتوان به کل فوتبال مملکت تعمیم داد.

۵) آرزوی داشتن مجموعه ورزشی بدون دوپینگ، آرزوی دوری نیست. پیشرفت تکنولوژیک و قوانین سفت و سختی که در این رابطه وجود دارد، می تواند در پیشگیری از گسترش و حتی ریشه کن کردن این موضوع موثر باشد.

واقعیت این است که بدون تکیه بر نظارت ها و مجازات ها نمی توان انتظار داشت که ورزش قهرمانی، عاری از چنین مسائلی باشد. وقتی در فوتبال نسبتا حرفه ای ما، قراردادهای چندصد میلیونی برای حضور یک بازیکن در تیم ها منعقد می شود، توقع رعایت اخلاقی و عدم دوپینگ، توقع زیادی است! مگر یک بازیکن چقدر می تواند در برابر وسوسه ها مقاومت کند وچشم خود را بر پیشرفت های ورزشی و مالی رقیبانش که به برکت دوپینگ به دست آمده، ببندد؟!

سخن آخر اینکه اگر کسی فکر می کند بدون نظارت دقیق و همه جانبه و همچنین اعلا م بدون ملا حظه اسامی دوپینگی ها و اعمال مجازات ها، می تواند ورزش - و بالا خص فوتبال - را از این ورطه نجات دهد، در اوهام به سر می برد.

نویسنده : حسین رهنورد