جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

آیت الله طالقانی حقوق مخالفان و دگراندیشان


آیت الله طالقانی حقوق مخالفان و دگراندیشان

افکار و اندیشه های مرحوم آیت الله طالقانی و نیز رویکرد عملی ایشان در زندگی اجتماعی و سیاسی جایگاه خاصی دارد که باید از هر جهت مورد توجه صاحب نظران قرار بگیرد

افکار و اندیشه های مرحوم آیت الله طالقانی و نیز رویکرد عملی ایشان در زندگی اجتماعی و سیاسی جایگاه خاصی دارد که باید از هر جهت مورد توجه صاحب نظران قرار بگیرد. آرا و نظرات آیت الله طالقانی هم به عنوان یک عالم نواندیش دینی، هم به عنوان یک مصلح اجتماعی و هم روشنفکر دینی می تواند راهنما و الگو و معیاری باشد برای متفکران و نواندیشان و روشنفکران و به خصوص در جامعه یی که اساس حاکمیت مردم پذیرفته شده باشد، گروه ها و احزاب و دیگر شخصیت های سیاسی و اجتماعی. در ذیل برخی از آرا و نظرات و همچنین برخورد عملی آیت الله طالقانی را با دگراندیشان بیان می کنیم.

۱) قیام به قسط و عدالت توسط همه مردم بدون در نظر گرفتن تمایزات عقیدتی و سیاسی و نژادی

آیت الله طالقانی در تفسیر آیه «لقد ارسلنا رسلنا بالبینات و انزلنا معهم الکتاب و المیزان لیقوم الناس بالقسط» (سوره حدید آیه ۲۵) در توضیح لیقوم الناس بالقسط می گوید این قیام به قسط و عدالت باید توسط همه مردم صورت بگیرد و این مختص فقط قشر، طبقه یا پیروان انبیا نیست. عین جمله طالقانی چنین است؛ «مردم خودشان قیام کنند... ناس یعنی همه مردمی که این مسائل برایشان تبیین شده، نه یک قشر معین، نه یک طبقه معین، نه یک دسته معین، بلکه مردم.»۱ بنابراین می گوید؛ «لیقوم الناس. نمی گوید یک طبقه مردم، یک قشر مردم، یک گروه مردم یا پیروان انبیا. می گوید ناس. این هدف انبیا است که همه مردم از جا بلند شوند.»۲

۲) آیت الله طالقانی انقلاب اسلامی را متعلق به همه مردم می داند.

در دوران پیش از پیروزی انقلاب وقتی خبرنگار روزنامه کیهان نظر ایشان را در مورد حکومت اسلامی می پرسد، این جواب را می دهد؛ «هر جمهوریتی در دنیا معیارهایی دارد. در نظام اسلامی که من اسمش را حکومت نمی گذارم، چون حکومت معنای حاکمیت عده یی بر عده دیگر دارد. اما در اسلام حاکمیت جز برای خدا که خالق همه مردم است نمی باشد و همه مردم بنده خدا هستند... چون همیشه قرآن خطابش به «ناس» است و «ناس» یعنی همه مردم نه «مسلم» یا «مومن به تنهایی».»۳

۳) تایید عملی انتخابات شورای شهر سنندج با وجود انتخاب دگراندیشان

هنگامی که بعد از انقلاب، آشوب هایی در کردستان روی می دهد، در نوروز ۵۸ مرحوم آیت الله طالقانی به اتفاق هیاتی به کردستان سفر می کند. از اقدامات مهم ایشان برای آرام کردن منطقه تشکیل شورای شهر در سنندج جهت اداره شهر توسط خود اهالی است. در این انتخابات چند تن از دگراندیشان و مارکسیست ها انتخاب می شوند. مرحوم طالقانی بر این انتخابات با وجود ورود افراد غیرمسلمان به شورای شهر صحه می گذارد و باعث می شود در شرایطی که اغلب مناطق کردستان ناامن و در حال آشوب بودند، سنندج یکی از مناطق آرام کردستان به شمار برود. مرحوم طالقانی در دوران عمر کوتاه چند ماهه خود از این اقدام و حضور غیرمسلمانان در اداره شهر خود دفاع می کرد از جمله در آخرین نماز جمعه خود در بهشت زهرا به این موضوع اشاره می کند؛ «مگر در سنندج که این شورای نیم بند تشکیل شد ضرری به جایی رسید و می بینیم آنجا نسبتاً از همه منطقه کردستان آرام تر است.»۴

۴) دفاع از ورود دگراندیشان به مجلس بررسی قانون اساسی (خبرگان)

وقتی که انتخابات مجلس بررسی قانون اساسی (خبرگان) در پیش بود، نظر آیت الله طالقانی این بود که همه صاحبان افکار و اندیشه های سیاسی و فکری حضور داشته باشند و نگرانی خود را از عدم حضور آنان پنهان نمی داشت. علاوه بر اینکه در جلسات مختلف این نگرانی را ابراز می داشت که چرا از اندیشه دیگران استفاده نمی کنیم. در اولین خطبه از اولین نماز جمعه خود نگرانی خود را چنین بیان می کند؛ «من معتقدم که باید در این مجلس همه گروه ها راه پیدا کنند... ما تابع قرآنیم؛ «فبشر عبادی الذین یستمعون القول فیتبعون احسنه اولئک الذین هدا هم الله و اولئک اولوالالباب» این درس ماست، این مکتب ماست که حرف حسابی را بشنود... بنابراین ما هیچ نباید وحشت کنیم که گروه های دیگر راه پیدا کنند حرف شان را بزنند... مجلس اصیل این است که همه آرا گفته شود. همه ابعاد مسائل روشن بشود. از این جهت باید راه پیدا کنند.»۵

محمد بسته نگار

پی نوشت ها؛

۱- آیت الله طالقانی تبیین رسالت برای قیام به قسط، ص ۳۵

۲- همان، ص ۲۳

۳- کیهان سه شنبه ۱۷ بهمن ۱۳۵۷

۴- از آزادی تا شهادت (مجموعه اعلامیه ها، سخنرانی ها و مقالات و پیام های آیت الله طالقانی از آزادی تا هنگام رحلت ایشان)، ص ۳۱۱

۵- از آزادی تا شهادت، همان، ص ۲۵۲



همچنین مشاهده کنید