توصیه های ایمنی در هنگام گودبرداری

همه ساله در شهرها چندین دیواره در اثر گودبرداری غیر اصولی که به منظور احداث ساختمان ایجاد شده اند ریزش کرده و در اکثر این ریزش ها زیان های وارده محدود به بار مالی می شود ولی در …

همه ساله در شهرها چندین دیواره در اثر گودبرداری غیر اصولی که به منظور احداث ساختمان ایجاد شده اند ریزش کرده و در اکثر این ریزش ها زیان های وارده محدود به بار مالی می شود ولی در تعدادی از همین ریزش ها نیز آسیب ها و صدمات عمده ای به املاک و ساختمان های مجاور وارد می شود، متاسفانه در مواردی نیز منجر به صدمات، جراحات و تلفات انسانی می گردد. این مساله نشانگر ضرورت وجود یک آیین نامه اجباری در جامعه فنی و اجرایی صنعت ساختمان، برای پیشگیری از چنین سوانحی در کشور است. در غیاب چنین آئین نامه ملی، در راستای تامین ایمنی لازم برای ساختمان های مجاور و به عنوان قدم اول در مقابله با این قبیل سوانح، می توان طراحی سازه های نگهبان موقت را مطرح کرد. چنانکه از نام آن برمی آید سازه نگهبان موقت، سازه درون خاکی است که برای جلوگیری از ریزش دیواره های گود، ممانعت از رانش خاک و ایجاد ایستادگی و پایداری لازم در مقابل هر گونه حرکت افقی دیواره های گود و مهار این گونه حرکات، قبل از اقدام به هر گونه عملیات ساختمانی احداث می شود. سازه نگهبان از یک طرف با خاک و مسائل گوناگون خاک مرتبط است که باید شناخت جامع و کافی نسبت به آن کسب کرد و به مشکلات و خصوصیات آن اشراف کامل داشت و از طرف دیگر سازه ای است که باید بر اساس اصول شناخته شده مهندسی طراحی و ساخته شود تا قادر باشد با توانمندی، پایداری و ایستادگی لازم، هر گونه رانش و ریزش و حرکات افقی خاک را مهار کند. به همین جهت بخشی از مجموعه حاضر به خاک و مطالب و مسائلی از خاک که به سازه نگهبان موقت مربوط است تخصیص داده شده و بخش دیگر آن طراحی سازه های مختلف را شامل می شود. از مشکلات گودبرداری های فعلی یکی رها کردن گود به مدت طولانی و نامعلوم به حال خود است که این شیوه عامل بالقوه ای برای از دست دادن پایداری و ایستادگی خاک است و در نهایت با به وجود آمدن شرایط مناسب، منشا حرکت افقی دیواره گود می شود. سازه نگهبان برای دیواره های گود، موضوعی است ضروری که رعایت آن الزامی است، مگر آنکه توجیه فنی و مستند بر عدم نیاز به آن از طرف کارشناسان حرفه ای ارائه شود. تا سال ها قبل که گسترش شهرها محدود بود و هجوم جمعیت به شکل فعلی درنیامده بود، ساختمان ها اکثراً یک یا دو طبقه بوده، درصد کمی از آنها به چهار و تا شش طبقه می رسید، تعداد معدودی نیز بیش از ۱۰ طبقه بود، امروزه به دلایلی نظیر گسترش فوق العاده شهر و افزایش جمعیت و نیاز به فضاهای مسکونی، تجاری و اداری و نیز به علت افزایش شدید قیمت زمین و محدودیت آن در نواحی مورد نظر و همچنین وجود اتومبیل که عملاً از صورت تجملی خارج شده، جزو نیازهای روزمره درآمده است و تامین پارکینگ در ساختمان های مرتفع جز از طریق افزایش طبقات زیر زمین مقدور نیست، همگی سبب افزایش طبقات ساختمان و الزاماً افزایش طبقات زیر زمین شده است، در نتیجه نیاز به گودبرداری های عمیق تر و گسترده تر حاصل شده و به تبع آن، مخاطرات، لطمات و صدمات وارد از آنها به دلیل عدم رعایت اصول مسلم مهندسی به مراتب بیشتر شده است. امروزه تحت هیچ شرایطی نمی توان همان رویه ای را که برای احداث یک طبقه در زیر زمین ساختمان مرسوم بوده، برای ساختمان های مرتفع با چندین طبقه زیر زمین به کاربرد، هر چند که گودهای بزرگی بدون رعایت هیچ گونه شرایط فنی، به مدت طولانی به حال خود رها می شوند، تعداد اندکی از گودبرداری های ساختمانی دارای سازه نگهبان هستند که اکثراً برای وظیفه ای که به عهده آن ها واگذار شده کافی نبوده، از شرایط ایمنی و ایستادگی لازم برخوردار نیستند، البته برخی از آنها نیز دارای مزایا و محاسن شناخته شده ای هستند.

عواملی که در ریزش ساختمان در حال احداث مؤثر است

با توجه به بررسی به عمل آمده، آمار حوادث رخ داده در سال ۸۲ در سطح تهران بزرگ به علت عدم استفاده از سازه نگهبان و اصول ایمنی در هنگام گودبرداری و یا تخریب ساختمان قدیمی تعداد ۱۳۶ مورد آوار و ریزش ساختمان است که متاسفانه در سال ۸۳ فقط در یک ماه آخر پاییز ۲۹ مورد حادثه آوار ثبت شده که تعداد ۶۲ نفر مصدوم و ۲۴ نفر فوت در برداشته است و از عوامل مؤثر حادثه آوار را می توان:

ـ نامناسب بودن فونداسیون

ـ وجود قنوات قدیمی

ـ ریزش دیوارهای جانبی ملک مجاور

ـ هنگام تخریب ساختمان های فرسوده

ـ ریزش چاه منزل

ـ برداشتن دیوار حمال

ـ ریزش باران بر روی سام ساختمان های متروکه و قدیمی

- فرسودگی ساختمان و عدم ایستایی لازم در برابر بارهای مرده و زنده محل

- گودبرداری غیر اصولی و بدون توجه به ضوابط و عدم نظارت کافی مهندسین ناظر

ـ فرسودگی سقف های چوبی

ـ ریزش طوقه چاه فاضلاب

ـ نشت آب از ناحیه فاضلاب ساختمان و یا نفوذ آب از شبکه آب شهری و ریزش پی ساختمان

ـ ترکیدن لوله آب و یا فاضلاب ملک مجاور و شستن پی ساختمان

ـ عدم شمع بندی مناسب در زمان گودبرداری

ـ عدم ایجاد سازه نگهبان در زمان گودبرداری با عمق بیش از سه متر نام برد.