سرگیجه

فوتبال حرفه ای و یک دنیا اتفاق غیرمنتظره

۱) آیا فوتبال ایران حرفه ای شده است؟ این پرسش دقیقاً از هفته اول لیگ نخست حرفه ای در ایران بین اهالی ورزش در کشورمان مطرح بوده است و می توان تخمین زد برای سالهای متمادی آتی نیز چنین شبهه ای همچنان روی پیشخوان بحثها، جدلها و مناقشه ها باقی بماند. با این همه پاسخ گفتن به چنین پرسشی واقعاً کار دشواری است. زیرا اگر یکی از ابعاد حرفه ای شدن را امکانات مادی و سخت افزاری نظیر زمینهای بازی و تمرین، پوشاک مدرن، تغذیه مناسب و دارایی های فیزیکی دیگر تشکیل می دهد و با امتیاز دادن به این آیتمها می توان مختصات دقیق یک فوتبال رو به توسعه را تصویر کرد، بعد مهم دیگری از فوتبال حرفه ای، شاخصه های کیفی و پیچیده ای است که با «نمره» قابل سنجش نیستند.

۲) به جدول مسابقات لیگ برتر در پایان هفته دهم نگاه می کنیم. آنچه نظرمان را به خود جلب می کند، بالانشینی تیمهایی همچون پیکان- که برای اولین بار در تاریخ فوتبال ایران به صدر جدول رسیده است!- برق شیراز و ذوب آهن اصفهان است. اگر از «عوام» سؤال کنی، چنین اتفاقی را یک «شگفتی» قلمداد می کنند و یکایک تیمهای یاد شده را در زمره سنت شکنی های فوتبال ایران به حساب می آورند، اما آیا به راستی تجمع این همه اتفاق شگفت انگیز و غیرقابل پیش بینی در فوتبال باشگاهی یک کشور اتفاق غریبی نیست؟

۳) شما به عنوان یک هوادار حرفه ای فوتبال می توانید به جدول سالانه رده بندی در لیگ برتر انگلستان نگاه کنید. آنجا آن قدر اسم تکراری، نظرتان را جلب می کند که حیرت خواهید کرد؟ منچستر یونایتد، لیورپول، آرسنال، چلسی؛ همه جدولها را نگاه کنید و اگر غیر از یکی، دو مورد مغایر با این اصل، تیم غریبه ای دیدید، حق دارید به حرفه ای گری در فوتبال جزیره به دیده تردید نگاه کنید. در اسپانیا بارسا، رئال، اتلتیکو مادرید، والنسیا و در برهه ای از زمان، و یا رئال مدعیان همیشگی هستند و در ایتالیا، غیر از همشهریهای میلانی، رم و یووه بالانشین های سنتی اسکودتو به حساب می آیند. در این کشورها، اگر پیشرفتی هم وجود دارد- که حتماً همین طور است- این ترقی، پله به پله است، در یک برهه طولانی به صورت مستمر رخ می دهد و هرگز نمی توان نام «شگفتی» بر آن نهاد.

۴) به فوتبال کشور خودمان باز می گردیم. اتفاق بسیار مهم، جالب و در نوع خود کم نظیر این است که در طول برگزاری لیگ به اصطلاح حرفه ای، هیچ قهرمانی نتوانسته است از عنوان خود دفاع کند.

این افت وحشتناک ، آیا با اصول باشگاهداری مدرن و حرفه ای جور درمی آید. گذشته از آن، تمرکز روی اتفاقهای لیگ هشتم هم پیامهای جالبی در پی دارد؛ سایپا با آن همه ولخرجی، سپاهان با آن اندازه قدرت، صبا باتری با آن میزان ریخت و پاش و سرخابی ها با آن داعیه همیشگی خود، کجای جدول رده بندی ایستاده اند؟ اصل اساسی فوتبال حرفه ای این است که تیم متمول تر، قدرتمندتر و پرامکانات تر ، کامرواتر باشد. با این حساب، چگونه می توان صدرنشینی تیمهایی چون پیکان و ذوب آهن و به ویژه برق شیراز را توجیه کرد؟

۵) حتی اگر در مشخصه های کمی و امکانات سخت افزاری بتوانیم به اندازه های نرمالی دست پیدا کنیم، در سنجشهای کیفی و ماهوی، کمیت فوتبال حرفه ای مان (!) می لنگد. کولاک شگفتی ها در لیگی که ادعا می کند به سمت مدرن شدن خیز برداشته، اتفاق ساده ای نیست که بتوان از کنار آن به سهولت گذشت؛ به ویژه اینکه مشهور است که در دنیای مدرن، آدمها و مجموعه ها به سمت «پیش بینی پذیر بودن» گام برمی دارند. در این شرایط، فوتبال سراپا غافلگیر کننده ما، چه نامی می تواند برای خودش دست و پا کند؟ !

رسول بهروش