کمدی ساز سینمای ایران

کمال تبریزی از جمله کارگردانانی است که در سینمای کمدی به خوبی درخشید سینمای ایران در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی تا کنون, میزبان فیلمسازانی بوده که علاقه وافری به تولید آثار کمدی داشته اند, که یکی از موفق ترین آنها کمال تبریزی است

کمال تبریزی از جمله کارگردانانی است که در سینمای کمدی به خوبی درخشید.سینمای ایران در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی‌تا کنون، میزبان فیلمسازانی بوده که علاقه وافری به تولید آثار کمدی داشته اند، که یکی از موفق‌ترین آنها کمال تبریزی است.کمال تبریزی پنجم مهر سال ۱۳۳۸ در تهران به‌دنیا آمد و پس از فارغ‌التحصیلی در رشته سینما از دانشکده سینما تئاتر دانشگاه هنر، ضمن ساخت فیلم‌های کوتاه، به‌عنوان دستیار کارگردان در فیلم «هویت» ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا مشغول به فعالیت شد.«عبور» به‌عنوان نخستین کار سینمایی تبریزی فیلمی‌در گونه دفاع مقدس بود که در به تصویر کشیدن فضای خالص و صمیمانه جبهه، بسیار موفق عمل کرد.تبریزی در این فیلم، رگه‌هایی از کمدی را وارد کرد و به آزمون و خطا در این حیطه پرداخت.فیلم داستان مدیر توانا و دلسوزی است که به‌واسطه شرکت در جلسه‌های متعدد، وقت چندانی برای بودن با خانواده نداشته و به موازات آن دلتنگ حال و هوای حاکم بر جبهه‌هاست، پس مرخصی گرفته و عازم جبهه می‌شود و در آنجا با گروهی از رزمندگان همراه شده و شاهد ماجراهای تکان دهنده‌ای می‌شود.«عبور» فیلمی‌ساده و خالی از تکلف است که به شکل دلنشینی قصه خود را تعریف کرده و تاثیر عمیقی را روی مخاطب بر جای می‌گذارد.این فیلم با وجود اینکه برای نمایش در سینما ساخته شده بود، فقط از شبکه‌های مختلف تلویزیونی پخش شد که نمایش چند باره، کمک زیادی به افزایش مخاطبان آن کرد.«در مسلخ عشق» فیلم دوم تبریزی نیز فرجام بهتری پیدا نکرد و به دلایل مختلف از سوی تهیه کننده دولتی، به نمایش درنیامد و در توقیف ماند.

«پایان کودکی» تلفیقی از سینمای کودک و دفاع مقدس بود که در جشنواره‌های رشد و کودک با استقبال روبه‌رو شد و جوایزی را نیز کسب کرد، اما در نمایش عمومی‌به توفیقی دست نیافت.وی در سال ۱۳۷۴ یکی از بهترین فیلم‌های خود با عنوان «لیلی با من است» را ساخت که بعدها منبع الهام برخی فیلم‌های دفاع مقدسی با درونمایه کمدی شد.«لیلی با من است» را می‌توان یکی از بهترین کمدی‌های تاریخ سینمای ایران برشمرد که در آن کمدی موقعیت از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده و برخلاف بسیاری از کمدی‌های ایرانی به کمدی کلامی‌چندان متوسل نمی‌شود.شخصیت «صادق مشکینی» که برای نرفتن به جبهه به هر دری می‌زند، فوق‌العاده از کار درآمده و در تقابل با رئیس خود «کمالی» کمدی درخشانی را خلق کرده است.تکیه روی کمدی موقعیت و اجرای درست آن توسط «پرویز پرستویی» و «محمود عزیزی» به نقطه قوت کار بدل شده و به شدت مخاطبان خود را می‌خنداند.ستاره «لیلی با من است» بدون شک پرویز پرستویی است که با میمیک فوق العاده چهره، شخصیت «صادق مشکینی» را به بهترین شکل از کار درآورده و بخش عمده‌ای از بار کمدی فیلم را به دوش کشیده است.البته نباید از پارتنر درجه یک او یعنی «محمود عزیزی» به سادگی گذشت زیرا همکاری فوق العاده‌ای با پرستویی داشته و به اصطلاح پاس‌های درخشان او را به گل تبدیل کرده است.فروش بالای فیلم و استقبال منتقدان و نویسندگان سینمایی از «لیلی با من است»، در نهایت به فیلم متوسطی همچون «مهر مادری» ختم شد که قصه‌ای تکراری و شخصیت‌هایی کلیشه داشت و به لحاظ عاطفی نیز در جلب نظر مخاطبان ناموفق بود.تبریزی در «شیدا» جنگ تحمیلی را در پس زمینه قرار داد و عشق پاک رزمنده‌ای جوان که بینایی چشم‌ها‌یش را موقتا از دست داده به پرستارش را به تصویر کشیده است.

فیلمی‌که در آن زمان واکنش‌های متفاوتی را برانگیخت و مورد توجه عامه تماشاگران قرار گرفت.از نقاط قوت فیلم باید به بازی‌های «لیلا حاتمی» و «پارسا پیروزفر» در نقش‌های اصلی اشاره کرد که نقش مهمی‌در کیفیت کار داشته اند.عاشقانه تبریزی موافقان و مخالفان بسیاری در طیف‌های مختلف داشت که بخشی از آن به مضمون نسبتا خط قرمزی فیلم بازمی‌گشت.با این حال فیلم به‌واسطه داستان ساده و سرراست و بازی‌های خوب بازیگران، مورد توجه مخاطبان عام قرار گرفت و لقب یکی از پرفروش ترین‌های سال را به خود اختصاص داد.در دهه ۸۰، تبریزی به ساخت فیلم در گونه‌های مختلفی پرداخت که در برخی بسیار موفق و در بعضی دیگر کاملا ناموفق بود.«گاهی به آسمان نگاه کن» که براساس رمانی مشهور ساخته شده، کمدی چندپاره‌ای با لحظات شیرین و درخشان بود که در یک قالب واحد جای نمی‌گرفت.

همین امر سبب شد که بسیاری از نقاط قوت آن دیده نشده و فقط بازی‌های خوب بازیگران از جمله «هوشنگ حریرچیان» و زنده یاد «احمد آقالو» در خاطر مخاطبان بماند.برداشت تبریزی از رمان «مرشد و مارگاریتا» شاهکار «میخاییل بولگاکف» نیز مزید بر علت شد و حساسیت‌های بسیاری در میان دوستداران این اثر به‌وجود آورد که همگی آنها به ضرر فیلم تمام شد و اندک نقاط قوت فیلم را زایل کرد.البته بازی به شدت معمولی «حمید امجد» در نقش نویسنده و راوی فیلم نیز آسیب بسیاری به کلیت اثر وارد ساخت و مخاطب را از همذات پنداری بیشتر با خود دور کرد.«فرش باد» نیز که فیلمی‌سفارشی در راستای مبادلات فرهنگی دو کشور ایران و ژاپن بود، با وجود بازیگرانی حرفه‌ای همچون «رضا کیانیان» و «فریبا کامران» نچسب و تصنعی از کار درآمد. با این حال فیلم در نمایش در کشور ژاپن موفق بود و بازتاب‌های مناسبی در رسانه‌های این کشور داشت.«مارمولک» پرفروش‌ترین و در عین حال پر سر وصداترین فیلم تبریزی است که داستان آن درباره دزدی است که پس از فرار از زندان، خود را به جای پیش نماز یک مسجد در شهری مرزی جا زده و به‌دنبال موقعیتی برای فرار به آن سوی مرز است.در اینجا نیز پرویز پرستویی بار اصلی کار را به دوش کشیده و بسیاری از ضعف‌های کار را پوشانده است.

نمایش عمومی‌فیلم با اعتراض‌های بسیار مواجه شد و سرانجام با وجود فروشی بالا، پس از چهار هفته، از اکران برداشته و توقیف شد.«یک تکه نان» کوشش ناموفق این کارگردان برای ساخت فیلمی‌عارفانه و معناگراست که خوب از کار درنیامد و داستانک‌های آن به قصه اصلی چفت نشد. در این میان فقط باید به بازی رضا کیانیان در چند نقش متفاوت اشاره کرد که جذابیت مختصری برای تماشاگران فیلم داشت.«همیشه پای یک زن در میان است» بازگشت دوباره تبریزی به‌گونه کمدی است که بیشتر به فانتزی نزدیک است.فیلم داستان ناشر جوانی است که با همسر خود بر سر مسایل مختلف اختلاف داشته و تفکر کاملا سنتی او، همسرش را به شدت آزار می‌دهد.بازی غافلگیرکننده «حبیب رضایی» در نقش اصلی فیلم و نیز حضور کوتاه اما تاثیرگذار رضا کیانیان نیز از نقاط قوت فیلم است که برای نخستین بار فیلمی‌از کمال تبریزی را به فروشی میلیاردی نزدیک کرد.تبریزی در همین ایام مجموعه تلویزیونی «شهریار» را براساس زندگی شهریار شاعر محبوب کشور ساخت که با استقبال شدید روبه‌رو شد و نام تبریزی را بار دیگر بر سرزبان‌ها انداخت.

بازی خوب «اردشیر رستمی» در نقش «شهریار» و «پیام دهکردی» در نقش دوست صمیمی این شاعر، از نقاط قوت این مجموعه بود که کیفیت متمایزی به آن بخشید.تبریزی پس از ساخت فیلم سینمایی «پاداش» که به‌طور رسمی ‌توقیف شد، فیلم سینمایی «خیابان‌های آرام» را با درونمایه کمدی در ارمنستان ساخت که صحنه‌های جذاب و کمدی بسیار دارد که می‌تواند در اکران عمومی‌مورد توجه تماشاگران قرار بگیرد.بازی فوق العاده «حسن معجونی» در کنار نقش آفرینی متفاوت «نیکی کریمی» از نقاط قوت فیلمی‌است که می‌تواند بار دیگر کمال تبریزی را به سطح اول سینمای ایران بازگرداند.«خیابان‌های آرام» شکل تکامل یافته کمدی‌های کمال تبریزی است که از همان عنوان بندی، تکلیف خود را با تماشاگران روشن ساخته و آنها را آماده تماشای یک کمدی خاص و کاملا متفاوت می‌کند.وی این روزها همکاری تازه‌ای را با «پیمان قاسم خانی» در فیلم «طبقه حساس» که پیشتر «قبر دو طبقه» نام داشت با قصه‌ای نه چندان متعارف اما آشنا آغاز کرده و قصد فتح گیشه‌های گرم شده این روزهای سینمای ایران را دارد.اتفاقی که با توجه به سابقه همکاری درخشان تبریزی و قاسم خانی، و نیز بازی «رضا عطاران» در نقش اصلی، چندان دور از ذهن به نظر نمی‌رسد.