میزان کنترل اصلاح طلبان بر انتخابات آتی

متغیرهای تاثیرگذار در فرآیند و نتیجه انتخابات آتی ریاست جمهوری, از سه زاویه قابل تحلیل است

متغیرهای تاثیرگذار در فرآیند و نتیجه انتخابات آتی ریاست‌جمهوری، از سه زاویه قابل تحلیل است. این متغیرها را بسته به میزان تاثیرگذاری یا کنترل اصلاح‌طلبان بر آن، می‌توان به سه دسته متغیرهای تحت کنترل، بینابین و خارج از کنترل تقسیم کرد:

۱) متغیرهای تحت کنترل: دسته‌ای از عوامل تاثیرگذار بر فرآیند انتخابات آتی ریاست‌جمهوری تقریبا به‌طور کامل به رفتار و عملکرد اصلاح‌طلبان بستگی دارد. اینکه اصلاح‌طلبان تصمیم به شرکت در انتخابات آتی بگیرند یا نه، در صورت میل به شرکت در انتخابات به اجماع حداکثری دست‌یابند یا نه، در صورت اجماع حداکثری کاندیدای مناسب و مقبول جامعه را به صحنه بیاورند یا نه، در صورت آوردن به صحنه این نامزد احتمالی با قدرت و تدبیر تا لحظه آخر بر مواضع و اهداف خود مصمم و پایبند باشند یا نه، در صورت برآورد تمامی گزینه‌های پیش‌گفته گفتمان مناسب و موثر با افکار عمومی جامعه برقرار کنند یا نه و... همه و همه عواملی هستند که تقریبا بحثی درون ائتلافی بوده و تاثیرگذاری هر کدام از این متغیرهای تحت کنترل به عملکرد مناسب و مدبرانه اصلاح‌طلبان بستگی خواهد داشت. درباره متغیرهای تحت کنترل می‌توان به ملاحظاتی چند اشاره کرد:

الف) اصلاح‌طلبان باید بدانند که تنها در صورتی می‌توانند به پیروزی در انتخابات آتی امیدوار باشند که به اجماع حداکثری برسند و تنها یک صدا از اردوگاه آنها بلند باشد.

ب) احزاب و تشکل‌های خارج از چارچوب ائتلاف اصلاح‌طلبان (یا جبهه اصلاحات) باید بدانند که تنها و تنها حرکت ائتلافی تضمین‌کننده موفقیت آتی اصلاح‌طلبان خواهد بود. تجربه انتخابات مجلس هشتم به خوبی این حقیقت را اثبات کرد. این احزاب و تشکل‌ها باید بدانند که حرکت خارج از ائتلاف به امید عدم حذف از چارچوب حاکمیت هرچند ممکن است تضمین‌ کننده عدم حذف آنها از صحنه سیاسی باشد، اما این مانایی آنها در حالی‌که با حداقل‌ امکان تاثیرگذاری همراه است چندان افتخارآمیز نخواهد بود. این وضعیت بازیکن تیم فوتبالی را می‌ماند که ۹۰ دقیقه در زمین می‌دود، اما حتی یک‌بار هم پایش توپ را لمس نمی‌کند.

۲) متغیرهای بینابین: این متغیرها، عواملی هستند که بسته به موفقیت یا عدم موفقیت اصلاح‌طلبان در متغیرهای تحت کنترل، شدت تاثیرگذاریشان زیاد و کم می‌شود. رفتار حذفی جناح محافظه‌کار، عملکرد شورای نگهبان، بحث سلامت انتخابات وحدت یا تشتت در جناح محفاظه‌کار، فعال شدن پروژه تخریب محافظه‌کاران و... جمله عواملی هستند که به‌طور نسبی می‌شود آنها را کنترل کرد. برای مثال اگر اصلاح‌طلبان به یک اجماع حداکثری بر سر معرفی یک کاندیدا برسند، کاندیدای آنها مقبولیت و محبوبیت داخلی و بین‌المللی بالایی داشته باشد و نیز اصلاح‌طلبان بتوانند یک برنامه هوشمندانه را برای سناریوهای آتی رقیب طراحی کنند؛ میزان کنترل بیشتری بر متغیرهای بینابینی خواهند داشت اما در صورتی که عکس این باشد کنترل اصلاح‌طلبان بر متغیرهای بینابین در پایین‌ترین حد خود خواهد بود. در مورد به کنترل درآوردن متغیرهای بینابین می‌توان به مواردی چند اشاره کرد:

الف)‌ هر چند که برگزاری و نظارت بر انتخابات آتی مشخص است، اما با تعبیه راهکارهایی می‌توان امکان تاثیرگذاری فراقانونی یا اعمال نظرهای سلیقه‌ای مجریان و ناظران بر انتخابات را به حداقل رساند؛ این راهکارها طیف گسترده‌ای از اقدامات را شامل می‌شود؛ آموزش و استخدام ورزیده‌ترین ناظران صندوق از هم‌اکنون انتخاب کاندیدایی وجیه و ملی و اجماع حداکثری روی آن، مذاکره و رایزنی با نهادهای موثر حاکمیتی، جدی بودن بر سر استفاده موثر از گزینه مشارکت مشروط در صورت بد اخلاقی انتخاباتی مجریان و ناظران و... از جمله عواملی هستند که در این زمینه موثرند.

ب) تلاش برای ایجاد موج اجتماعی و جذب آرای خاموش از سویی و قطبی کردن انتخابات آتی از سوی دیگر هرگونه اقدام خارج از قواعد مجریان و ناظران انتخابات را خنثی کرده و هزینه سیاسی اقدامات انحصارطلبانه را آنقدر بالا خواهد برد که رقیب را از اعمال منویات جناحی خود بازخواهد داشت. زمینه‌سازی برای مشارکت بالای مردم در انتخابات آتی، می‌تواند موثر باشد. هرچه مشارکت مردم بالاتر و فاصله رای نامزد اصلاح‌طلبان با نامزد رقیب بیشتر باشد، تضمین سلامت انتخابات بالاتر خواهد بود.

۳) متغیرهای خارج از کنترل: عوامل تاثیرگذار در انتخابات آتی ریاست‌جمهوری صرفا در متغیرهای تحت کنترل و بینابین خلاصه نمی‌شود و دسته‌ای از متغیرها خارج از کنترل اصلاح‌طلبان هستند. وضعیت و شرایط بین‌المللی و موضوع تنش‌های احتمالی ایران و غرب بر سر بحث هسته‌ای و مطرح شدن جدی‌تر گزینه‌های مختلف در یک‌سال آینده شرایط نامتعینی را پیش‌روی کشور قرار داده است. متغیرهای خارج از کنترل می‌توانند بسته به عملکرد جناح رقیب علیه اصلاح‌طلبان مورد استفاده قرار گیرند. تشدید فضای تخاصم ایران و غرب بیش از همه گروه‌های داخلی به ضرر اصلاح‌طلبان خواهد بود. از سوی دیگر رفتارهای یک سال آتی دولت نهم و مجلس هشتم نیز در این زمینه موثر است.

▪ از سوی دیگر با توجه به شرایط بین‌المللی پیش روی کشور سه گزینه احتمالی را می‌توان پیش‌بینی کرد:

۱) جنگ: در صورت وقوع جنگ احتمالی امکان فعالیت سیاسی اصلاح‌طلبان سخت یا حتی غیرممکن خواهد بود.

۲) تشدید تحریم‌ها: در صورت تداوم وضع نه جنگ و نه صلح در عین تشدید تحریم‌ها و افزایش حوزه‌های تحریمی وضعیت دوگانه‌ای پیش روی اصلاح‌طلبان است. از یکسو این امر می‌تواند به بسته شدن بیشتر فضای داخلی بینجامد اما از سوی دیگر در این صورت با توجه به نارضایتی‌های احتمالی اجتماعی از شرایط نامساعد اقتصادی کشور، اصلاح‌طلبان می‌توانند به عنوان نیرویی تعدیل کننده و نجات‌بخش از سوی توده‌ها مورد توجه قرار گیرند.

۳) حل و فصل موقتی یا همیشگی بحران: در صورت وقوع این گزینه، بالنسبه شرایط مطلوبی پیش روی اصلاح‌طلبان خواهد بود و موفقیت در پروژه هسته‌ای به نام دولت نهم تمام نخواهد شد.

مازیار آقازاده