عوامل و ریشه های اسراف

عوامل گوناگونی در پیدایش اسراف موثر است که به برخی از آنها اشاره می کنیم

عوامل گوناگونی در پیدایش اسراف موثر است که به برخی از آنها اشاره می کنیم .

● عامل اقتصادی

غوطه ور بودن در نعمت های فراوان الهی و ثروت زیاد موجب تجاوز و از حد گذشتن انسان می شود; زیرا آدمی موجودی است که وقتی وسایل رفاه و زندگی آسان را فراهم دید و نسبت به هر نیازی خود را بی نیاز دید اسراف کار می شود. قرآن کریم در این باره می فرماید :

« کلا ان الانسان لیطغی ان رآه استغنی »

« انسان سرکشی می کند همین که خود را بی نیاز پندارد . » (سوره علق آیه ۷ و ۸ )

این حالت به ویژه در جامعه ای که تربیت های اصیل اخلاقی و اسلامی در آن حکمفرما نباشد و افراد مهذب و خود ساخته نباشند بیشتر است .

● عامل روانی

بی شک مقداری از اسراف کاری ها ناخودآگاه پاسخگویی به کمبودهای دوران کودکی است . به عبارت دیگر جوابگویی به احساسی است که نشان گر عقده های گذشته می باشد. مثلا جوانی که در دوران کودکی از داشتن لباس مناسب محروم بوده به سبب فقر و یا بخل والدین و... اکنون که آزادی و اعتباری یافته می کوشد هر هفته لباسی نو تهیه کند تا جبران شکست های دیروزش باشد.

● عامل اخلاقی

بدآموزی های یک مکتب و آزادی های غلط و اشتباهی که در یک نظام وجود دارد افراد را به سوی اسراف می کشاند; همانند نظام سرمایه داری که شخص در مالکیت و بهره کشی و مصرف آزاد است . در این گونه نظام ها و با اعتقاد به این گونه مکتب ها پس از مدت کوتاهی روح اسراف کاری بر جامعه حکمفرما می شود و افراد جامعه مبذر و اسراف کار و متجاوز می شوند.

عامل اجتماعی

انسان موجودی است که می خواهد برای آشکار ساختن استعدادهای درونی خود از راهی که رهروان رفته اند برود تا با اطمینان و سرعت بیشتر به نتیجه مطلوب برسد. البته اگر حالت تقلید و پیروی از افکار و رفتار دیگران به تفکر و توجه به لیاقت ذاتی شخص و به درستی انجام شود پسندیده و موجب ارتقای جامعه است ; اما اگر پیروی کورکورانه باشد زشت و زیان بار است . مولوی ضمن انتقاد این گونه تقلیدها این گونه می سراید :

خلق را تقلیدشان بر باد داد

ای دو صد لعنت بر این تقلید باد

اگر در نهاد خانواده به عنوان کوچک ترین اما مهمترین نهاد جامعه بزرگ ترها اسراف کار بودند کودکانی هم که در آن خانه پرورش می یابند از پدر و مادر خود تقلید کرده و صفت ناپسند اسراف ناخودآگاه در نهادشان شکل می گیرد و پرورش می یابد.

در جامعه هم اگر بزرگان و مدیران و نمایندگان و... اسراف کار باشند به مصداق « الناس علی دین ملوکهم » ; (مردم پیرو روش فرمانروایان و حکمرانان خود هستند.) مردم هم به پیروی از آنان به اسراف و تبذیرروی خواهند آورد.

به همین دلیل است که استعمار می کوشد تا میل به تقلید و پیروی در مردم را به وسیله بزرگان و مسئولان جامعه ارضا کنند. بنابراین در رسانه های عمومی همچون مطبوعات و رادیو و تلویزیون به ترویج اسراف کاری می پردازند تا ابتدا بزرگان جامعه را مسرف و مصرف کننده اجناس لوکس و تجملی خود بار آورند تا مردم هم به تقلید و پیروی از بزرگان خود به اسراف و تجمل گرایی روی آورند و به دنبال آن جامعه مصرفی در سراشیبی سقوط اقتصادی و اخلاقی قرار گیرد و بهترین بازار مصرف برای بیگانه به وجود آید!

متاسفانه آثار نکبت بار دنباله روی های غلط و تقلیدهای نا به جا در هر کوی و برزن به چشم می خورد و بیشتر قتل ها جنایت ها دزدی ها تجمل پرستی ها و.... از آثار سو آن است . مثلا وقتی به زندگی ظالمانه شاه مخلوع ایران طاغوت زمان می نگریم می بینیم یکی از چند هواپیمای شخصی اش چندین میلیون تومان تزیینات و زیورآلات داخلی دارد و حتی توالتش از طلاست ! تنها در آمریکا بین ۱۵ تا ۲۳ میلیارد دلار ثروت دارد . تنها در نیویورک ساختمانی ۳۶ طبقه ساخته است . هزینه کاخ و وزارت دربار با ۲۶۰۰ کارمند و مستخدم ماهیانه ۳۷ میلیون تومان است ! مخارج ماهیانه یک کاخ اشرف خواهر شاه ۱۶۰ هزار تومان است و ... (کیهان و اطلاعات ۱۳۵۷ ۲ ۱۲ )

اسلام از همان ابتدای دعوت خود در کنار کتاب قانونش قرآن الگوهایی کامل از زن و مرد را همچون پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم امام علی علیه السلام امام حسین و امام حسن علیه السلام و حضرت زهرا سلام الله علیها و حضرت زینب علیهماالسلام به جهانیان معرفی کرد تا به همه اعلام کند که : قوانین من قابل اجرا و سازنده و پویا است و نیز به پیروانش بگوید : پیوسته و در فراز و نشیب زندگی باید از این قهرمانان عادل و عالم و رهبران راستین پیروی کنید و تمام خطوط دفتر زندگی خویش را همانند سرمشق هایی که معلمان بشریت نوشته اند بنویسید تا بتوانید با معدل خوب کلاس های عالی تکامل انسانی را به پایان برسانید و به دریافت جایزه سعادت جاوید و رستگاری و نجات ابدی برسید.

قرآن کریم پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم را الگو و اسوه همه جهانیان معرفی کرده و می فرماید :

« لقد کان لکم فی رسول الله اسوه حسنه لمن کان یرجوا الله والیوم الاخر و ذکرالله کثیرا »

« قطعا برای شما در (اقتدا به ) رسول خدا سرمشقی نیکوست برای آن کس که به خدا و روز بازپسین امید دارد و خدا را فراوان یابد می کند . » (سوره احزاب آیه ۳۱ )

در کتاب « اقتصاد توحیدی » اسراف و تبذیر یکی از هزینه های قدرت شمرده شده که قدرتمند برای حفظ و زیاد کردن قدرت خود با ایجاد کاخ ها لشکرها جشن ها و... دست به اسراف کاری می زند که از جمله مهمترین علل گرسنه ماندن میلیون ها انسان است . به عنوان مثال به دستور محمدرضا شاه پهلوی در جریان برگزاری جشن های دو هزار و پانصد ساله غذاهای مهمانان ویژه با هواپیما از پاریس به شیراز برده شد! چرا که دو هزار و پانصد سال زورگویانی چون خودش و پدرش بر ایران حکمرانی می کرده اند!

قدرت حاکم این گونه اسراف ها را انجام می دهد تا پایه های قدرتش را تحکیم کند. به عبارت دیگر هنگام برگزاری این گونه مراسم ها و جشن ها با دعوت قدرت های جهانی می خواهد بگوید : شرق و غرب کوچک و بزرگ انقلابی و ضد انقلابی همه با من هستند. چینی روسی فرانسوی آمریکایی آلمانی و.... همه جمع اند! پس کسی حق ندارد کوچک ترین اعتراضی کند! (منبع : مشکل اسراف اثر مرحوم حجت الاسلام والمسلمین حاج شیخ حسین ایرانی )

مرحوم حجت الاسلام والمسلمین حسین ایرانی