سوءهاضمه دموكراسی در ایتالیا

در حالی كه اتحادیه اروپایی به ترویج دموكراسی در سراسر جهان مشغول است, خود فاقد ابزارهای كارآمد برای مخاطب قرار دادن وضعیت دموكراسی در كشورهای عضوش است انتخابات اخیر ایتالیا نمونه نگران كننده ای را در اختیار می گذارد

در حالی كه اتحادیه اروپایی به ترویج دموكراسی در سراسر جهان مشغول است، خود فاقد ابزارهای كارآمد برای مخاطب قرار دادن وضعیت دموكراسی در كشورهای عضوش است. انتخابات اخیر ایتالیا نمونه نگران كننده ای را در اختیار می گذارد.

«سیلویو برلوسكونی» نخست وزیر پیشین از وجود نقص هایی در شمارش آرا گله می كند و از به رسمیت شناختن پیروزی «پرودی» رقیب سرسخت انتخاباتی خود طفره می رود. در حالی كه قوانین راهگشایی برای رفع دغدغه های احتمالی پس از برگزاری انتخابات وجود دارد، كاستی های این انتخابات خاص از پیش از بازگشایی نخستین مركز اخذ آرا به چشم آمد.

وقتی اتحادیه اروپایی به نظاره انتخابات در سایر كشورها می نشیند نگاه تیزبینانه ای به میزان دسترسی احزاب به رسانه های خبری دارد. بدیهی است كه اگر همه احزاب و گروه ها از حق یكسان در این زمینه برخوردار نباشند كل انتخابات توسط ناظران اروپایی زیر سئوال خواهد رفت. با این توضیح، انتخابات ایتالیا را می توان از تامین استانداردهای دموكراتیك عاجز قلمداد كرد.مشكل ایتالیا در زمینه مالكیت كانال های تلویزیونی كاملاً معلوم است: «برلوسكونی» نفوذ خیره كننده ای در سه شبكه اصلی تلویزیونی تجاری سراسری دارد كه روی هم رفته بیش از ۴۰ درصد كل مخاطبان تلویزیونی ایتالیا را به خود اختصاص داده اند. تازه این غیر از كنترلی است كه «برلوسكونی» به اتكای پست دولتی اش بر تلویزیون ملی دارد. پیش از انتخابات، پرسش این بود كه آیا این نابرابری در بهره مندی از پوشش تلویزیونی در نتیجه انتخابات موثر خواهد بود. بله، واقعاً چنین بود.

طبق اطلاعات جمع آوری شده توسط موسسه Centro dصAscolto كه نظارت بر رسانه ها را عهده دار است احزاب میانه و راستگرا ۷۰ درصد پوشش تلویزیونی كانال های «برلوسكونی» را به خود اختصاص دادند و فقط ۳۰ درصد نصیب حزب مخالف شد. یكی از این كانال ها به دلیل پخش یك رشته برنامه در حمایت آشكار از «برلوسكونی» چندهفته ای از سوی مراجع رسانه ای ایتالیا جریمه شد. اما پول هرگز مسئله مهمی نبود. این كانال به آسانی هر هفته چندصدهزار یورو پرداخت و به تهیه و پخش برنامه های جانبدارانه اش ادامه داد. جانبداری از «برلوسكونی» حتی پیش از آغاز رسمی مبارزات انتخاباتی كه هنوز قوانین مربوطه كاربرد نداشتند بدتر بود.

برخی مفسران اكنون می گویند كه شكست «برلوسكونی» ثابت می كند حاكمیت رسانه ای واقعاً ارزشی ندارد. اما این یك نگرش خام و بی پایه و اساس در مورد تاثیرگذاری رسانه است. سنجش «میزان تاثیرگذاری واقعی فعالیت های رسانه ای بر رفتار رای دهندگان» غیرممكن است. اما ایستگاه های بزرگ تلویزیونی ملی بدون تردید تاثیر قابل ملاحظه ای بر افكار عمومی داشته اند. اگر این طور نبود، ناظران انتخابات بین المللی نباید حق می داشتند كه از پوشش جانبدارانه تلویزیونی در اوكراین یا روسیه انتقاد كنند.

در واقع چنین رفتار جانبدارانه ای به ویژه در یك رقابت بسیار نزدیك مثل انتخابات اخیر ایتالیا كه تفاوت آرای دو جناح برنده و بازنده به ۱/۰ درصد كل آرای ماخوذه محدود شد حساس (و گاه تعیین كننده) است.

ورای این پرسش كه چه كسی پیروز انتخابات است، هر تفاوتی در نتایج كسب شده توسط احزاب رقیب آشكارا برای تثبیت موقعیت حكومت جدید مهم است. به بیان دیگر، هرچه فاصله درصدی حزب پیروز با احزاب رقیب بیشتر باشد یقیناً استحكام بیشتری در كار دولت جدید به چشم خواهد آمد و بالعكس. اما متاسفانه باید گفت كه هنوز هیچ توجه خاصی به این مشكلات ساختاری آشكار در تلویزیون ایتالیا نشده است. قانونی هم كه در این رابطه در سال ۲۰۰۴ وضع شده بود از سوی كارشناسان سازمان امنیت و همكاری اروپا و سازمان ملل متحد ناكارآمد تشخیص داده شد.

تغییرات دقیقه آخری سیستم انتخاباتی توسط دولت میانه - راستگرای «برلوسكونی» نیز خاطر بسیاری را پریشان كرد. دموكراسی های لرزان غالباً با این تلنگر جوامع اصیل دموكراتیك مواجه می شوند كه سیستم های انتخاباتی شان را فقط وقتی جایزند اصلاح كنند كه: نخست دلایل كاملاً واقعی برای آن داشته باشند، دوم با احزاب عمده سیاسی و مردم مشورت كنند و سوم هرگز در فاصله زمانی كوتاه از انتخابات به چنین كاری نپردازند. خودتان قضاوت كنید. سیستم انتخاباتی ایتالیا به طور شتاب آلود در اواخر سال ۲۰۰۵ تغییر یافت. جناح میانه - راستگرا به عنوان مجری اعمال این تغییرات امیدوار بود كه بتواند بیشترین بهره را از معادلات جدید ببرد.كاستی های انتخابات اخیر ایتالیا بی تردید اسباب پریشانی اتحادیه اروپایی را فراهم می كند. ضعف های دموكراسی درون یك كشور عضو می تواند كل سیستم اتحادیه اروپایی را به چالش بكشد، زیرا همه حاكمیت های ملی جزء هیات قانونگذاری این اتحادیه هستند.مشكلات ایتالیا اعتبار اتحادیه اروپایی را نیز به عنوان یك مروج جهانی دموكراسی خدشه دار می كند. این اتحادیه صدها میلیون یورو برای حمایت از دموكراسی در خارج صرف می كند، یك دو جین انتخابات را هر سال نظارت می كند و دموكراسی را در كشورهای متقاضی پیوستن به جمع اعضای كنونی اتحادیه مورد مداقه قرار می دهد و به طور فزاینده ای خواهان رفع موانع استقرار دموكراسی در همسایگان شرقی اش اوكراین و بلاروس است.با این حال، اتحادیه اروپایی بر روند برگزاری انتخابات در كشورهای عضو خود نظارت نمی كند و هیچ مكانیسم قابل توجهی را برای مخاطب قرار دادن استانداردهای دموكراتیك در داخل در اختیار ندارد، مگر گزینه اخراج یك عضو از اتحادیه (كه بسیار سختگیرانه و بعضاً غیر قابل اجرا به نظر می رسد). اگر اتحادیه اروپایی راه هایی را برای مخاطب قرار دادن این زوال استانداردهای دموكراتیك نیابد، اعتبارش به عنوان یك مروج پرادعای دموكراسی روزبه روز كاهش خواهد یافت.

ترجمه: علی عبدالمحمدی

منبع: International Herald Tribune