فیزیوتراپی؛ مژده‌ای برای مبتلایان به ضایعات مغزی

وقتی یک بیماری با علایم و نشانه‌های مشخصی ایجاد می‌شود و تعادل عمومی بدن را مختل می‌کند ممکن است این عدم تعادل به ساختارهای جسمی و روانی بیمار صدمه بزند و مشکل‌هایی را برای …

وقتی یک بیماری با علایم و نشانه‌های مشخصی ایجاد می‌شود و تعادل عمومی بدن را مختل می‌کند ممکن است این عدم تعادل به ساختارهای جسمی و روانی بیمار صدمه بزند و مشکل‌هایی را برای او به وجود آورد. این مشکل‌ها می‌تواند به ناتوانی او از سطوح علایم اولیه تا سطوح پیشرفته منجر شود....

اینجاست که علم فیزیوتراپی تلاش می‌کند با توجه به معلولیت فرد به او کمک کند تا فعالیت‌های فیزیکی، روانی و اجتماعی خود را تا حد امکان به صورت مستقل انجام دهد. در مواجهه با یک بیمار یا معلول، تیم توانبخشی (پزشک، پرستار، فیزیوتراپیست، کاردرمان‌گر، تکنسین ارتوپدی و...) همکاری می‌کنند که بیمار تا حد امکان مستقل شود. فیزیوتراپی با کمک عوامل فیزیکی مانند گرما، سرما، الکتریسیته، نور و حرکات تخصصی تلاش می‌کند تا بیمار بتواند حرکات را مانند قبل انجام دهد یا از توانایی باقی‌مانده‌اش استفاده کند.

مغز انسان قابلیت‌های فراوانی دارد. برخلاف دیدگاه‌های قبلی که می‌گفتند در صورت ایجاد ضایعه مغزی، امکان بهبودی آن کم است، امروزه ثابت شده که مغز انعطاف‌پذیری بالایی دارد و حتی در صورت لزوم، می‌تواند سلول‌های عصبی تولید کند و همزمان با آن، سازماندهی مجددی به وجود آورد. مغز می‌تواند در طول درمان و فیزیوتراپی تغییر کرده و به سمت بهبودی حرکت کند. به کمک فیزیوتراپی می‌توان برخی سلول‌های خاموش مغزی را به فعالیت واداشت و از دیگر قسمت‌های مغز برای کمک به بخش آسیب‌دیده استفاده کرد. این، مژده شادی‌بخشی است؛ به ویژه برای بیمارانی که سکته مغزی یا فلج مغزی داشته‌اند. البته کسی که درمان را شروع می‌کند باید با دقت انتخاب شود. افرادی که تحت عنوان فیزیوتراپیست فارغ‌التحصیل می‌شوند با اصول علمی این رشته آشنا هستند ولی هر کدام با توجه به دیدگاه خود امکان دارد از برخی روش‌ها استفاده نکنند. کار کردن با برخی روش‌ها، علاوه بر اینکه نیاز به مهارت دارد، وقت‌گیر و سخت است و به همین دلیل، بعضی‌ها به وسایل همراه و کمکی فیزیوتراپی روی می‌آورند که مطلوب نیست.

حرکت‌درمانی در ضایعات مغزی و نخاعی، حرف اول را می‌زند. در ضایعات مغزی که مغز در حال سازماندهی سلول‌های خود است، باید هرچه سریع‌تر، فیزیوتراپی شروع شود و هر چه این جلسه‌ها مداوم‌تر و طولانی‌تر باشد، موثرتر است. البته بهبودی به عواملی مانند سن بیمار، ناحیه‌ای از مغز که آسیب‌دیده، وسعت ضایعه، توانبخشی، عوامل محیطی و روانی و محیط زندگی بستگی دارد. اما نکته مهم این است که پس از بستری بیمار و بررسی وضعیت پزشکی و تثبیت شرایط بیمار، توانبخشی آغاز شود. در دنیا واحدهایی به عنوان واحدهای سکته مغزی تاسیس شده و کادر کاملا آموزش‌دیده‌ای در این واحدها مشغول به فعالیت‌اند که در بازتوانی بیماران ضایعه مغزی کاملا تخصص دارند. در ایران هنوز این واحدهای تخصصی در بیمارستان‌ها وجود ندارد ولی خانواده بیمار باید توجه داشته باشند که این درمان‌ها می‌تواند کمک زیادی به بهبود شرایط بیمار بکند.

دکتر نورالدین نخستین انصاری

دکترای تخصصی فیزیوتراپی

دانشیار دانشکده توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی تهران