یادگیری الكترونیكی نیاز هزاره سوم

باید فناوری را هرچه سریعتر به خدمت بگیریم ولی قبل از آن فرهنگ استفاده از آن را بیاموزیم نباید از تكنولوژی بهراسیم, باید آن را نقد كنیم و مزایای آن را سبك و سنگین كنیم تا بتوانیم درباره استفاده از آن تصمیم بگیریم, قضاوت با خودمان است, به طور صحیح آن را انتخاب نماییم یا با آن مبارزه كنیم

امروزه دیگر كمتر كسی را می توان یافت كه از واژه های یادگیری الكترونیكی، آموزش از راه دور، آموزش مجازی، آموزش باز و غیرحضوری و... چیزی نشنیده باشد.

هرچند كه واژه های فوق مشتركات بسیاری دارند اما دارای تفاوت هایی نیز می باشند كه البته پرداختن به معنی واقعی هر یك مستلزم تعریف جداگانه هر كدام است ولی آنچه در این مقاله مدنظر است بررسی یادگیری الكترونیكی و مزایای آن در جوامع امروز است و اینكه آیا با توجه به مزایا و معایب عمده آن می توان در تعلیم و تربیت آن را پذیرفت و به كار گرفت یا خیر؟

بهتر است در ابتدا به تفاوت آموزش و یادگیری بپردازیم و برای بسیاری از افراد كه متأسفانه تعداد زیادی از آنان درگیر در امر تعلیم و تربیت هستند، توضیح دهیم كه فرآیند یادگیری تنها در كلاس درس و تنها توسط معلمان تحقق نمی یابد بلكه یادگیری یك فرآیند درحال انجام و مستمر است كه به طور مداوم صورت می گیرد و مدرسه و كلاس درس تنها بخش كوچكی از آن را به خود اختصاص می دهد.

ما به طور مداوم از تجربیات خودمان و دیگران، از خانواده و افراد جامعه، از رسانه ها مانند رادیو و تلویزیون، وب و... درحال آموختن هستیم. این بدان معنا است كه انسان از لحظه تولد تا زمان مرگ پیوسته نیازمند دانستن است. امروزه به علت وسعت یافتن جوامع بشری و به دنبال آن افزایش نیازهای آموزشی و یادگیری، این امر از اهمیت بسیاری برخوردار شده و شاید بتوان گفت یادگیری و آموزش از طریق مدارس و دانشگاه ها به تنهایی جوابگو نخواهد بود.

شاید نیاز زمان حال، دسترسی به یك منبع آموزشی و یادگیری مداوم بدون محدودیت زمانی و مكانی باشد كه درواقع همان یادگیری الكترونیكی است. كارشناسان یادگیری الكترونیكی را استفاده از فناوری های اینترنت می دانند كه طیف گسترده ای از راه حل ها را برای بالا بردن سطح دانش و عملكرد ارائه می دهد. او سه مشخصه اصلی، برای این تعریف برمی شمرد كه عدم وجود هر یك از این مشخصات، یادگیری الكترونیكی محسوب نمی شود.

● مزایای یادگیری الكترونیكی

۱) اول اینكه یادگیری الكترونیكی شبكه ای است و امكان تجدید، ذخیره، بازیابی سریع، توزیع و مشاركت آموزش و اطلاعات را عملی می سازد. بسیاری از وسایل، امروزه برای انتقال آموزش و اطلاعات به كار می روند ولی به دلیل اینكه امكان شبكه شدن و تبادل و تجدید اطلاعات را ندارند مانند سی دی رام ها و دی وی دی ها در زمره یادگیری الكترونیكی دسته بندی نمی شوند.

۲) دوم استفاده كننده نهایی با كامپیوتر و بكارگیری فناوری استاندارد اینترنت از یادگیری الكترونیكی بهره مند می شود.

۳) سوم اینكه این نوع یادگیری بر گسترده ترین نگرش از یادگیری تمركز دارد. یعنی آن دسته راه حل های یادگیری كه از نگرش آموزش سنتی صرف عبور می كند، كه در ابتدای بحث به آن اشاره كردیم.

یادگیری الكترونیكی شامل آموزش بر خط - on Line -، مدیریت دانش و پشتیبانی اجرا است. آموزش بر خط شامل تمامی مواردی می شود كه نیازمند آموزش و سازماندهی خاص می باشد، بسیاری از دروس مدرسه و دانشگاه را می توان به این روش ارائه داد ولی در بسیاری از موارد، افراد نیازی به آموزش ندارند بلكه تنها به اطلاعات كافی و تكمیلی نیازمندند.

وب را كتابخانه جهانی می دانند كه منبع عظیمی از اطلاعات است، بسیاری از این اطلاعات خوب سازماندهی و پی ریزی شده و قادر به ایجاد، بایگانی و مشاركت در پشتیبانی اطلاعات با ارزش بوده تا نیازهای اجتماعات خاصی از افراد و سازمان هایی با نیازها و علایق مشابه را تأمین كند. این مسایل به حوزه مدیریت دانش مرتبط می باشد كه با كمك موتورهای جستجو دسترسی به اطلاعات مورد نیاز میسر می شود.

پشتیبانی اجرا نیز تركیب قدرتمندی برای یادگیری الكترونیكی است زیرا می تواند به طور مستقیم دانش و عمل را با هم جمع نموده تا افراد بتوانند با حداقل پشتیبانی، سرعت كارشان را تا حد ممكن بالا ببرند. مثلا در صورتی كه بخواهید شغل یا وظیفه ای را به نحو بهتر، سریعتر و با هزینه كمتر، بدون گذراندن دوره آموزشی یاد بگیرید، پشتیبانی اجرا شما را حمایت می كند و این در شرایطی است كه شما نمی خواهید مانند یك متخصص عمل نمایید بلكه می خواهید مانند یك فرد آگاه مثلا از یك دوربین فیلمبرداری مدل جدید استفاده كنید ولی الزاما نباید تعمیرات تخصصی و طریقه ساخت دوربین را بدانید.

● آموزش نیاز فراگیری الكترونیكی

درنهایت، یادگیری الكترونیكی در بسیاری از موارد نیازمند استفاده از آموزش كلاس درس و تلفیق موارد بالا است كه از آن به عنوان معماری یادگیری نام می برند. از یادگیری الكترونیكی گرفته تا آموزش كلاسی، مطالعه مستقل، مربیگری و تجربه كاری، در تمامی اینها معماری یادگیری از برنامه آموزشی فراتر رفته و تا جزئیات طرح كلی برای یادگیری و چگونگی اجرا پیش می رود. این معماری نقشه یادگیری ما یا فراگیران ماست.

ما برای پیشرفت و هماهنگی با نیازهای یادگیریمان به آن نیاز داریم. باید بدانیم كه چه وقت و در چه مواردی به آموزش كلاس درس، در چه مواردی به آموزش بر خط و چه هنگامی تنها به اطلاعات جهت تكمیل دانسته هایمان نیاز داریم. رعایت موارد فوق می تواند تحول عظیمی در امر تعلیم و تربیت كنونی ما ایجاد كند. آنچه كه در این زمینه اهمیت دارد تغییر دیدگاه ما از آموزش كلاسی به یادگیری واقعی است، باید هدف اصلی تعلیم و تربیت را به سمت شاگرد محوری و ایجاد انگیزه برای یادگیری سوق دهیم.

تمامی نظریات كنونی روانشناسی یادگیری بر اصل پردازش فعال اطلاعات توسط شاگرد و تطبیق ماده یادگیری با نیازها و علایق یادگیرنده برای جلب انگیزه بیشتر در جهت یادگیری بهتر، تمركز دارند. باید بدانیم توانایی ها و ظرفیت ها را به زمان و مكان محدود كنیم. باید نگرشی نو به نقش یادگیرنده داشته باشیم و فرهنگ دانستن را ارج نهیم و آن را پشتیبانی كنیم. امروز طراحی معماری یادگیری یك شعار نیست، بلكه راهبردی برای كاهش هزینه های آموزشی، پاسخگویی بهتر به یادگیرندگان، یادگیری مستمر و در دسترس بدون فواصل مكانی در هر زمان برای هر فرد بر مبنای توانایی های او، می باشد.

باید فناوری را هرچه سریعتر به خدمت بگیریم ولی قبل از آن فرهنگ استفاده از آن را بیاموزیم. نباید از تكنولوژی بهراسیم، باید آن را نقد كنیم و مزایای آن را سبك و سنگین كنیم تا بتوانیم درباره استفاده از آن تصمیم بگیریم، قضاوت با خودمان است، به طور صحیح آن را انتخاب نماییم یا با آن مبارزه كنیم!

نازیلا خطیب زنجانی