تحلیل نجومی راجر بک از تصویر آیکونیک میترا و گاو نر

سیده شبنم شمس الدین

کتاب دیانت میترائیسم در امپراطوری روم نوشته ی راجر بک است که به سال 2006 توسط انتشارات اکسفورد در نیویورک به انتشار رسید. این کتاب به زبان انگلیسی است و تا به حال به فارسی ترجمه نشده است. نویسنده در کتاب مذکور به شناسایی و تحلیل زوایای مختلف میترائیسم با دو رویکرد آیکونوگرافیک و کاگنتیو ( شناختی) می پردازد. همان طور که در رویکرد آیکونوگرافیک مد نظر است تصویر آیکونیک میترا در حال کشتن گاو و ارجاعات مختلف به آن در بافت های مرتبط با میترائیسم و غار میترایی بیشتر مورد توجه قرار گرفته ؛ و از نقطه نظر رویکرد شناختی چرایی اعتقاد به قدرت اولائی همچون میترا در دوران پیگنیسمی مد نظر بحث است.

 از آن جایی که همواره نجوم بخش مهمی از اعتقادات انسان قدیم را به خود اختصاص می داده و بر بسیاری از زوایای زندگی بشری سایه افکنده بوده است به طوری که انسان آن روزگار بسیاری از سؤالات خود را با دیدی متأثر از نجوم پاسخ می گفته وجود ساختارهای نجومی در کیشی چون میترائیسم چندان دور از انتظار نمی نماید. بدین سبب نویسنده ی این کتاب در فصول مشخصی به بررسی ساختار نجومی و نظریات متخصصان این حوزه در باب این کیش می پردازد و تحلیل جامعی را بی جانبداری خاصی ارائه می دهد. او چنین معتقد است که اساساً بواسطه ی تحلیل آیکونوگرافیکی از تصویر آیکونیک میترا می توان به بازشناسایی سمبل های نجومی بسیار واضحی دست یافت. خدای خورشید و الهه ماه در این آیکون دینی حضوری فعال دارند؛ بازیگر اصلی اپیسودهای میترایی خدای خورشید است و میترا همان خورشید. در نحوه ی تکامل و تربیت فرد تازه وارد شده به آیین میترا هفت مرحله وجود داشته که هر کدام از این مراحل نماینده ی یکی از سیارات و ستارگان هفت گانه بوده اند.   

ذکر این نکته از زبان برک ظاهراً نشان دهنده ی نظریه ی معروف تأثیر عالم اولی بر عالم سفلی است. در تحلیل تصویر آیکونیک کشته شدن گاو نر به دست میترا داده های مختلف دیگری در این حیطه به دست محققان یافت شده اند که مجموعاً همگی صحه بر حضور حیواناتی دیگر در اطراف تصویر میترا و گاو نر می گذارند. این حیوانات شناسایی شده عبارتند از یک سگ، مار، عقرب، کلاغ، یک جفت دو قلو، و به خصوص در تصاویر به دست آمده ار آلمان در حوزه ی دانوب حضور یک پیاله و یک شیر نیز دیده می شود؛ البته جالب آن جاست که در این تصاویر دم گاو تبدیل به چندین پر گندم  شده است. آن چه که بک و دیگر متخصصان حوزه ی کیش میترائیسم بدان معتقد هستند آن است که این تصاویر همگی نمایندگان صور فلکی واقع در پایین خط ممتد نشان های منطقه البروج از حمل تا عقرب هستند که در آسمان نگاری باستان ار اهمیتی خاص برخوردار بودند. بر اساس این تحلیل نجومی گاو نر همان ثور، 2 سگ همان کلب اکبر و اصغر، مار همان صورت فلکی مار، عقرب همان کژدم، کلاغ همان صورت فلکی غراب، دوقلوها همان جوزا، پیاله همان صورت فلکی معلف، شیر همان اسد، و دانه ی گندم همان صورت فلکی سماک اغول یا خوشه ی گندم است.

لازم به ذکر است که این تحلیلی نجومی تنها بخشی از تحلیل های آیکونیک کیش میترائیسم است که به طور کامل در کتاب دیانت میترائیسم در امپراطوری روم نوشته ی راجر  بک قابل پیگیری و تحلیل می باشد.

http://anthropology.ir/node/27360

-Beck, Roger (2006).  The Religion of the Mithras Cult in the Roman Empire. New York: Oxford University Press Inc.