گزارش کنگره انجمن جهانی جامعه شناسی(1): یک رویکرد جدید نسبت به جهانی شدن جامعه شناسی از خلال استراتژی بین رشته ای و بین زبانی

گروه اخبار

هفدهمین همایش بین المللی انجمن جهانی جامعه شناسی از تاریخ 11 تا 17 ژوئیه(20 تا 26 تیر ماه 1389) در شهر گوتنبرگ سوئد برگزار شد. در این کنفرانس بیش از 5000 جامعه شناس، انسان شناس و سایر متخصصین رشته های علوم اجتماعی از سراسر جهان شرکت داشتند. از ایران نیز  افزون بر گروه بزرگی از اعضای انجمن جامعه شناسی ایران، از جمله دکتر توسلی از بنیان گزاران انجمن ، دکتر قانعی راد، ریاست انجمن و خانم دکتر احمد نیا  عضو هیئت مدیره،  دکتر سراج زاده ریاست پیشین،دکتر فکوهی نائب رئیس پیشین، دکتر موسوی و دکتر شارع پور، شمار دیگری نیز از پژوهشگران در این  گردهمایی که هر چهار سال یک بار تشکیل می شود، شرکت داشتند.  «انسان شناسی و فرهنگ» گزارش های مختلفی را درباره این همایش و شرکت ایرانیان در آن که بسیار پر رنگ بود و مور استقبال قرار گرفت، از امروز و به تدریج منتشر می کند. در زیر نخستین گزارش را از مقالات ارائه شده از سوی متخصصان ایرانی می خوانیم.  

اندیشه اساسی اوگوست کنت آن بود که جامعه شناسی( یا فیزیک اجتماعی) باید در راس تمامی علوم  انسانی و دقیقه قرار بگیرد و در کنار آن تنها جای دادن علم اخلاق جایز است.  اما به دور از این اندیشه مهم در دو قرن اخیر در نهایت ما خود را در برابر شرایطی یافته ایم که در آ« جهان در حالت شوک  به سر می برد و همه  پیوستگی، انسجام و پایداری خود را از دست داده است. جهان خود را تثریبا به صورتی ناخود آگاه  به اراده های قدرت، خشونت و  فناوری  و پول تسلیم کرده است. در چنین شرایطی  مسئولیت جامعه شناسان در مفهومی که دورکیم از این  واژه داشت بیش از پیش مطرح است. ما معتقدیم که  این مسئولیت را نمی توان  بدون ایجاد نظپم در روابط درونی رشته خود  به اجرا رساند. مسئله صرفا بر سر آن نیست  که شمال و جنوب را در نهادهای جامعه شناختی و انسان شناختی به یکدیگر نزدیک کنیم و تا حد امکان از رویکردهای  استعماری و پسا استعماری فاصله بگیریم بلکه باید بتوانیم به شیوه ای جدید از رابطه بیاندیشیم که  با انقلاب اطلاعاتی هماهنگی داشته باشد.  برای این کار به نظر ما دو شرط لازم است نخست آنکه مرزهای میان رشته های مختلف علوم اجتماعی و انسانی کم رنگ تر شوند  و سپس آنکه  مرزهای زبانی که مانع اصلی هماهنگی میان رشته ها است به کنار بروند .  این امر صرفا با استفاده از یک زبان (انگلیسی) به مثابه زبان میانجی ممکن نیست، بلکه باید به امر ترجمه به صورتی جدی اندیشید.  بنابراین ما باید از  جزیره های کوچک علمی خارج شده و  به سوی ساختن علوم اجتماعی ای جدید برویم. در این مقاله تلاش کرده ایم با توجه به تخصص خود در انسان شناسی و پیشینه آن در ایران به این موضوع بپردازیم و در این راه بر مفهوم بومی سازی تاکید داشته ایم.
امروز ما با موقعیتی روبرو هستیم که در آن از وجود یک زبان میانجی(lingua franca) به عنوان راه حل نهایی دفاع می شود در حالی که وجود این زبان و یک یا دو زبان بین المللی دیگر در  کنار آن عملا سبب شده اسست که ما با تداوم  تمرکز در اندیشه پردازی و تولید ادبیات در این زبان ها و ب حاشیه رانده شدن  علوم اجتماعی در سایر کشورها روبرو باشیم. نگاهی به فهرست نویسندگان مقالات در روزنامه های علمی – پژوهشی جهان و خود این مجلات نشان می دهد که اولا تقریبا تمام این مجلات به کشورهای توسعه یافته غربی تعلق دارند  و ثانیا نویسندگان آنها نیز  از اساتید همین دانشگاه ها هستند. و اگر  گاه و بی گاه در برخی از نشریات با اساتید خارجی روبرو می شویم  در اکثر قریب به اتفاق موارد، این اسید  هر چند تبار غیر غربی دارند جزو هیئت های علمی همان انشگاه ها هستند.  افزون بر این نگاهی به برنامه های درسی علوم اجتماعی نشان می دهد ه به هیچ رو از دانش های بومی و غیر غربی در آنها استفاده نشده است. این وضعیتی است که باید آن را تغییر داد. برای تغییر این وضعیت نیاز به سیاستگزاری های زبانی  و تغییر برنامه درسی وجود دارد. پیشنهاد ما در مورد نخست آن است که سیاست زبانی در سه سطح زبان های ملی، زبان های محلی یا منطقه ای و زبان های بین المللی،  و بالا بردن اهمیت ترجمه به عنوان یک کار علمی (همچون در دوره کلاسیک) و نه یک عمل  مکانیکی وارد عمل شود  در مورد دوم  با استفاده و ایجاد منابع انسانی و مالی لازم،  بخش بزرگی از منابع بومی  خود محل  و سایر کشور های جنوب را وارد متون درسی  و برنامه های این رشته ها کرد که این امر باید بتواند به وسیله سازمان های مدنی و انجمن های علمی و از طریق مشاوره و به صورت ارام و تدریجی و به دور از تنش و اراده گرایی انجام بگیردو این راهی است که می توان بومی سازی را به موفقیت برساند.

خلاصه سخنرانی به انگلیسی

The main idea of A. Comte was to consider sociology (or Social Physics) at the top of all the physical and human sciences just besides the Ethics. But far from this noble idea,  over two last centuries, we find finally ourselves in a situation in which we have to experience a world traumatized and losing all its principles of consistency, coherence and  sustainability ; a world which give up itself almost unconsciously to the will of power, violence ,  technocracy and money. In this condition, human and intellectual responsibility of sociologists, in a Durkheimian sense of the term, is more committed than ever. We believe that this responsibility cannot considered to be achieved without first putting some order in our own discipline: not only to bring North and South together in sociological institutions and works, to distance ourselves as far as possible from colonial, postcolonial and exotic attitudes, but also to rethink the whole thing in a new manner issued by the Informational revolution. This means for us by at least two main  elements: 1) trying  to diminish the boundaries between the disciplines of social and human sciences as well as  between the different disciplines of science in general; borders established in the name of the specialization but primarily serving the powers of Nation-States, violence and money. This task must be done, certainly, without decreasing the ultimate goal of science: to expand the human knowledge in the limits of his ethical capacities and help him to develop his material and spiritual wellbeing. And 2) reducing the boundaries between languages by giving a real chance to draw a multiglottism  strategy, go as far as possible not just to establish a lingua franca, today English (like yesterday the Latin and the Arabic before it) and giving a real chance to a global project to develop the  social science translations. In short, one needs to come out of scientific little islands and forget about the Babel complex to achieve a real possibility to rebuild the social sciences in a global manner. In this paper, we want to develop these ideas, using our experience as an anthropologist and by stressing on the concept of indigenization of the Iranian anthropology.