عملیات نظامی ناموفق آقا خان محلاتی (در این روز ۱۱ جولای)

آقاخان محلاتی (فرقه اسماعیلیه) كه در زمان محمدشاه قاجار دست به چند اقدام مسلحانه ناموفق زده بود یازدهم ژوئیه سال ۱۸۴۱ میلادی پس از عبور از کویر لوت از طریق قائن رهسپار افغانستان و از آنجا عازم هند شد.
آقا خان، نخست در كرمان بپاخاسته بود كه شكست خورد و فیروز میرزا حاكم كرمان وی را به تهران فرستاد، ولی محمدشاه او را بخشید. آقا خان پس از ترک تهران ، با کسان خود در منطقه «شهر بابك» به ایستادگی مسلحانه دست زد ، ولی از نیروهای دولتی شكست خورد و به فارس عقب نشینی كرد و از آنجا دوباره به منطقه كرمان رفت و به ایستادگی دست زد كه باز شكست خورد و چون خانعلی خان فرمانده نیروهای دولتی از او دست بردار نیود , در راور کرمان تصمیم به خارج شدن از ایران گرفت.
پاره ای از مورخان نوشته اند كه آقاخان در حمله سال ۱۸۴۰ به كرمان (حمله دوم) از حمایت انگلیسی ها برخوردار بود. انگلیسی ها در آن زمان می كوشیدند تا با فراهم ساختن مشكلات و درگیری های داخلی، دولت ایران را از تلاش مسلحانه برای حفظ «هرات» و مناطق اطراف آن كه از بدو تاسیس كشور ایران قطعه ای از خاك این كشور بودند ،منصرف كند و احتمالا حمابت از آقاخان در همین راستا صورت گرفته است. آقاخان پس از ورود به هند تلاش کرد که باجلب نظر دربار تهران به ایران باز گردد و هدایایی هم برای ناصرالدین شاه که تازه شاه شده بود فرستاد که امیر کبیر برای آقاخان پیام فرستاد که اگر پای به مرز ایران بگذارد دستگیر و مجازات خواهد شد. دولت انگلستان که حامی آقاخان بود و از او سود می برد اجازه داد که در هند باقی بماند و آقاخان در آغاز کار بمبئی را برای سکونت برگزید و سپس به منطقه سند رفت. پس از آقا خان پسر و نوه هایش جانشینش شدند . پیروان فرقه اسماعیلیه را ۲۰ میلیون تن بر آورد کرده اند.
در زمینه تضعیف بنیه نظامی ایران و تداوم این ضعف اقدامهای متعدد دیگر از سوی دولتهای استعمارگر صورت می گرفت که پاره ای از این اقدامات از طریق تبلیغات منفی بود . برای مثال : به استهزا ء گرفتن اقدام میرزا آقاسی ایروانی رئیس الوزراء محمد شاه كه قسمت قابل ملاحظه ای از پول خزانه كشور را صرف ریختن « توپ » كرده بود . این استهزائ نیز با همین هدف و با نقشه خارجی صورت می گرفت ، كه مقام دیگری در صدد تقویت بنیه دفاعی ایران بر نیاید.
« تاریخ » نشان داد كه عمل میرزا آقاسی و نیز امیر كبیر در تقویت ارتش ، كار بجایی بوده است. كار به تمسخر گرفتن عمل میرزا آقاسی (ساختن توپ ) , در سالهای دهه ۱۳۲۰ كه نیمی از سالهای آن ایران در اشغال نظامی متفقین بود با همان هدف از سر گرفته شد و این بار به كتابهای درسی تاریخ دبیرستانها هم راه یافت تا در ذهن نوجوانان اثر منفی بگذارد و شستشوی مغزی شوند كه دولت دكتر مصدق تالیف كتابهای درسی دبیرستانی را از انحصار دولت خارج ساخت كه پس از او، دوباره به دست دولت افتاد.

دکتر نوشیروان کیهانی زاده

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز