بیان دغدغه های ذهنی

نمایشگاه های دوره ای هنرهای تجسمی، از ویژگی های خاصی برخوردارند كه آنها را از دیگر نمایشگاه های هنری متفاوت می كند و اهمیت و اعتباری دوچندان برایشان فراهم می سازد. این نمایشگاه ها با ارائه آثار هنرمندان فعال زمان برگزاری نمایشگاه نقشه ای كلی از چیستی و سمت و سوی هنر منطقه تحت پوشش این نمایشگاه ارائه می كنند. اكنون برگزاری این نمایشگاه ها در دوره های مختلف زمانی از قبیل سالانه، دو سالانه، سه سالانه، تبدیل به محفل كسب اعتبار و آبروی هنری شده اند و هنرمندان پیر و جوان با شركت در این گونه نمایشگاه ها به افزایش شهرت خود می اندیشند. چهارمین نمایشگاه دوسالانه مجسمه سازی تهران نیز از همین دست نمایشگاه ها است.این نمایشگاه با دو موضوع «خیال ایرانی» و «آزاد» ، گستره كاملی از گرایش های متفاوت موجود در هنر مجسمه سازی كشور را به معرض نمایش گذاشته است، زیرا به عنوان مهمترین رویداد هنر مجسمه سازی كشور از این مزیت برخوردار است كه همه هنرمندان كشور علاقه مند به حضور در این رویدادند.
این نمایشگاه كه از ۱۲ تیرماه در مؤسسه فرهنگی هنری صبا و باغ مجسمه خانه هنرمندان برپا شده بود، دربردارنده آثار ۱۴۲ هنرمند است. مجری برپایی نمایشگاه انجمن مجسمه سازان ایران است. این انجمن از حدود سال ۱۳۶۸ با حضور جمعی از هنرمندان مجسمه ساز مقیم تهران با تشكیل جلسات متعدد در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پی ریزی شد. هدف از تشكیل این انجمن ایجاد هماهنگی و ارتباط بیشتر هنرمندان رشته و پیگیری اهداف فرهنگی و رفع موانع و مشكلات موجود بود، با این وجود جلسات دوره های هنرمندان در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به هیچ وجه جوابگوی نیازهای این عرصه هنر كشور نبود تا آن كه در هشت سال گذشته و به دنبال فعال شدن اندیشه انجمن های هنری، چون: خانه هنرمندان ایران و انجمن های نقاشان و گرافیست ها و... با تنظیم اساسنامه مستقل و تلاش هنرمندان این رشته انجمن مجسمه سازان ایران به ثبت رسید. برپایی چهارمین دوسالانه مجسمه سازی تهران، اولین تجربه انجمن مجسمه سازان در برپایی رویدادهای مهم ملی است. در این نمایشگاه همان گونه كه انجمن مجسمه سازان دو بخش موضوعی را برای آن در نظر گرفته است، آثار به نمایش گذاشته شده نیز دو گرایش متفاوت را نمایش می دهند. در بخش خیال ایرانی آثاری به نمایش درآمده اند كه ریشه در هنر ایران باستان و سنت های هنری رایج بومی منطقه دارند.
آثار به نمایش درآمده در این بخش در سه گروه اصلی جای می گیرد. دسته اول این گروه مجموعه آثاری هستند كه هنر نگارگری ایرانی الهام گرفته اند. آثار «بهروز دارش» نمونه ای از آثار به نمایش درآمده با این رویكرد هنری است. دارش در این نمایشگاه سه اثر از خود ارائه كرده است. آثار این هنرمند طبق های گنبدی هستند كه در زیر
(و برخی مواقع روی) آنها «خرد پیكرك هایی» آویخته شده اند. وی در چیدمان خرد پیكرك های خود از ساختار دیداری تركیب بندی نگارگری استفاده می كند، و به این ترتیب روح عرفانی نگارگری ایرانی را به شكل سه بعدی در برابر بیننده قرار می دهد. هر گاه عكسی از این آثار تهیه شود و روابط بصری اجزای آن به شكل نمودارهای بصری اجرا شود، همان نقاط و خطوطی به دست می آید كه در تجزیه و تحلیل آثار نگارگری به دست می آید. با این وجود دارش تنها به پایه ها و ساختارهای تجسمی اثر خود توجه نداشته است و اثر از جنبه روایی نیز بازگوی تفكر ایرانی «زندگی زیر گنبد كبود» است. به این ترتیب آثار دارش از معنویتی درونی برخوردارند كه دست تقدیر، اعتقاد به جهان اخروی و خداوند را به مخاطب خود القا می كنند. این روایت در آثاری كه خرد پیكرك ها بر بالا و زیر گنبد اثر نصب شده اند، از شدت و قوتی بسیار زیادی برخوردارند تا حدی كه تأكید اضافه بر آن مخاطب را آزرده می كند. دسته دوم آثاری هستند كه از نقش برجسته ها و صنایع دستی ایرانی الهام گرفته اند. آثار به نمایش درآمده توسط «ایرج تنظیفی» و «قدرت الله عاقلی» نمونه هایی از این دست هستند.تنظیفی در آثار خود به استفاده از صنعت مسگری و قلمزنی پرداخته است. آثار وی الهام گرفته از هنرهای تجسمی ایرانی است اما برخلاف دارش از هنر بسیار شناخته شده و دو بعدی نگارگری ملهم نشده اند. آثار تنظیفی با تأثیرپذیری از نقش مایه های سه بعدی تزئینات معماری بناهای مذهبی ایران همانند ضریح اماكن مقدس خلق می شوند. تجزیه و تحلیل این آثار نشان می دهد كه تك تك نقش مایه های آن همان نقش هایی هستند كه به شكلی بسیار عادی، از اوان كودكی آنها را دیده ایم و از كنار آنها رد شده ایم، نكته اینجاست كه هنرمند این نقش مایه ها را همانند آجرهای بنایی استفاده كرده است و تركیب آنها به خلق آثاری مدرن و متفاوت از اصل منجر شده است.به هر صورت وجود روح اصیل نقش مایه های قدسی به كار رفته در آثار هنرمند تركیب های وی را به سمت نوعی معنویت دینی سوق داده است و اثر روحانیتی خاص را به بیننده منتقل می كند. آثار قدرت الله عاقلی نیز نمونه های دیگری از همین رویكرد هنری است با این تفاوت كه وی به هنر خوشنویسی نستعلیق نیز گرایش دارد در حالی كه خوشنویسی بناهای تاریخی ایران كوفی بنایی است. به هر تقدیر استفاده از خوشنویسی ایرانی و خط نستعلیق و صنایعی همانند مسگری و قلمزنی در آثار این دسته از هنرمندان زمینه پیوندی عمیق با پیشینه هنر كشور به وجود آورده است. آخرین دسته آثار موضوعی با عنوان خیال ایرانی، آثاری هستند كه از ادبیات الهام گرفته و با شیوه بیانی اروپایی و گرایش شدید به هنر چیدمان ساخته شده اند. چیدن كاسه های آب و یا آویختن پارچه های سفید از سقف از این دسته كارهاست. هر سه دسته آثار به نمایش درآمده در این بخش، به شیوه خاص خود با فضاهای ذهنی ایرانی مرتبط هستند اما در این میان و دسته نخست تنها به بیان موضوع اكتفا نكرده و به دنبال یافتن راهی برای ایجاد ارتباط بین هنر معاصر و بازمانده هنرهای سنتی ایرانی بوده اند. نبود پیوند منطقی و سیر طبیعی گذار از مرحله سنت به مدرنیته، نقصانی است كه هنر ایران از مدت ها پیش به آن دچار شده است و تلاش های زیادی همانند فعالیت های هنرمندان مكتب «سقاخانه» برای رفع آن انجام شده است. هر چند مسأله نسبت به سنت و مدرنیته مسأله ای است كه ذهن بسیاری از هنرمندان كشور را به خود مشغول كرده است با این وجود بخشی از بدنه هنری كشور فارغ از این مسائل سرگرم بیان دغدغه های ذهنی خود هستند. در بخش آزاد آثار این گونه از هنرمندان به نمایش گذاشته شده است. این آثار را می توان به دو دسته كلی تقسیم كرد. دسته اول آثار تجریدی هستند كه بیانگر هیچ مفهوم و موضوع خاصی نیستند. این آثار تنها برای ایجاد بهره بصری در بیننده ساخته شده اند و درك آنها تنها محدود به توانایی های فنی هنرمند در ایجاد یك فضای سه بعدی جذاب خلاصه می شود.
شمار زیادی از آثار به نمایش درآمده در این بخش از همین دست هستند. با این وجود افزایش مهارت های تكنیكی و توانایی های فنی هنرمندان باعث شده است تا آثار به نمایش درآمده در این دسته از كیفیت فنی خوبی برخوردار باشند.
دسته دوم آثار مفهومی هستند كه در پی بیان موضوعات اجتماعی اند. این آثار اعم از فیگوراتیو و آبستره هر دو مسائل و مشكلاتی از قبیل فقر، عدالت اجتماعی و نابه جایی را زیر تیغ انتقاد خود قرار داده اند اما تعداد چنین آثاری در چهارمین دوسالانه مجسمه سازی تهران بسیار اندك است و بیشتر آثار ارائه شده در بخش آزاد به سه دسته نخست اختصاص دارند. در این میان آثار رضا امیر یاراحمدی كه صندلی های میزگردی بدون امكان نشستن را بر گرد آن را به وجود آورده است، نمونه خوبی برای بررسی آثار دسته مفهومی بخش آزاد است.
هنرمند در این آثار مشكل رابطه بخش های مختلف جامعه با یكدیگر كه در تنش های سیاسی سال های اخیر بسیار مشهود شده است را دستمایه آثار خود قرار داده و لزوم ایجاد بستری برای گفتمان را متذكر شده است.
نمایشگاه چهارمین دو سالانه مجسمه سازی تهران تا ۲۰ مرداد ماه در مؤسسه فرهنگی و هنری صبا و باغ خانه هنرمندان برپا است.

پریس تنظیفی

منبع : روزنامه همشهری