روایتی دیگر پیرامون داروهای نیروزا و دوپینگ

دوپینگ یکی از ناجوانمردانه‌ترین اعمال بشری است که متأسفانه در فعالیت‌های ورزشی که از دیرباز در کشورمان به‌عنوان مظهر مردی و مردانگی به شمار می‌رفته است، به‌کار می‌رود. البته امروزه معلوم گردیده است که استفاده از مواد و ترکیبات دوپینگ علاوه بر جنبه‌های غیراخلاقی آن، موجب آسیب‌ها و صدمات فراوانی به فرد مصرف‌کننده می‌شوند که در برخی موارد غیرقابل برگشت بوده و ممکن است حتی موجب مرگ فرد گردند. مطلب حاضر اطلاعاتی است که در سایت اینترنتی سازمان نظام‌پزشکی کشور درج گردیده است و پس از تغییراتی چند، به حضورتان ارائه می‌گردد.در طول تاریخ بسیاری از داروهای گیاهی و صنعتی برای افزایش توانائی جسمی و ورزشی مورد استفاده قرار گرفته‌اند و هر کدام پس از مدتی به خاطر عوارض جانبی مختلف کنار گذاشته شده‌اند. شاید بتوان گفت اولین مورد مصرف این ترکیبات در دوران رم باستان و با مصرف بیضه گاونر توسط گلادیاتورها در شب قبل از مسابقه بوده است. از حدود ۴۰ سال پیش برخی ورزشکاران از هورمون‌های جنسی مردانه و مشتقات آنها برای نیروزائی استفاده نموده‌اند که امروزه بسیاری دچار عوارض آنها از جمله سرطان کبد شده‌اند. اخیراً داروهای جدیدتری مورد استفاده برخی ورزشکاران قرار می‌گیرد که هنوز حتی اثربخشی آنها در افزایش نیروی جسمی مورد مطالعه علمی دقیق قرار نگرفته است و عوارض بسیاری از آنها هنوز ناشناخته‌اند.به همین دلیل برای حفظ سلامت جسمی ورزشکاران و پیشگیری از عوارضی که آنان ناآگاهانه دچار می‌شوند. کمیته بین‌المللی المپیک استفاده بسیاری از آنها را ممنوع کرده است و آزمایشات متعددی برای اطمینان از این امر بر روی ورزشکاران رقابت‌های رسمی انجام می‌دهد.
کاربرد غیرمجاز داروها در ورزش (دوپینگ)
تاریخچه
قدمت استفاده از ترکیبات دوپینگ در ورزش به حدود دو هزار سال قبل از میلاد برمی‌گردد. جائی‌که هومر در نوشته‌های خود به مصرف قارچ‌های غنی از پروتئین توسط گروهی از ورزشکاران یونان باستان اشاره نموده است.کاربرد واژه دوپینگ کمتر از صد سال قدمت دارد. نخستین مورد مرگ بر اثر مصرف دارو در سال ۱۸۸۶ میلادی در یک مسابقه محلی دوچرخه سواری اتفاق افتاد. در سال ۱۹۱۰ میلادی منع دوپینگ برای اولین‌بار جنبه رسمی و قانونی پیدا کرد. به‌طوری‌که در این سال، در یک مسابقه اسب‌سواری، اسب‌های مسابقه از نظر مصرف موادنیروزا مورد آزمایش قرار گرفتند. در المپیک ۱۹۵۴ گزارشاتی مبنی بر استفاده از دارو توسط ورزشکاران شوروی سابق انتشار یافت. مرگ کورت انمار جانسون دوچرخه سوار دانمارکی در سال ۱۹۶۰ رم خبری تکان‌دهنده برای جهان ورزش بود و باعث شد اولین آزمایشات داروئی در المپیک زمستانی فرانسه به سال ۱۹۶۸ به‌عمل آمد.تعریف واژه دوپینگ: طبق تعریف کمیسیون پزشکی کمیته بین‌المللی المپیک، دوپینگ عبارتست از تجویز یا مصرف یک ماده خارجی. یا ماده‌ای با منشأ داخلی. با مقادیر غیرعادی و یا راه استعمال غیرطبیعی توسط شخص سالم با هدف افزایش کارائی ورزشی. از سوی دیگر در سال‌های اخیر پدیده‌ای به نام ”پارادوپینگ“ نیز پا به عرصه وجود نهاده است که عبارت است از دادن دارو به یک ورزشکار توسط حریف جهت کاهش کارائی وی و یا بدنام کردن ورزشکار.دوپینگ در عصر جدید: در سال‌های اخیر همگام با پیشرفت دانش پزشکی و داروسازی در کنار استفاده صحیح از کشفیات روزافزون علوم، متأسفانه عده‌ای از افراد سودجو استفاده نابجا از داروها را در جامعه اشاعه می‌دهند.یکی از عرصه‌های این سودجوئی کاربرد غیرمجاز داروها در ورزش و ترویج آن بوده است که اهداف اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی در ورای این موارد استفاده نابجا وجود دارد. موارد فراوان خلع مدال، عوارض زیانبار گسترده جسمی و روحی گزارش شده از ورزشکاران و بالاخره موارد مرگ‌و‌میر قابل توجه ناشی از ارتکاب دوپینگ، حاکی از گسترش تکان‌دهنده این ضد ارزش در صحنه ورزش می‌باشد. در سال ۱۹۸۱ یک بررسی در بین دانش‌آموزان ورزشکار امریکائی نشان داد که ۸۰ درصد افراد تحت مطالعه حداقل یک مورد سابقه استفاده از الکل، ۲۰ درصد از آنها سابقه مصرف ماری‌جوانا و ۲ درصد از این افراد تجربه مصرف استروئیدهای آنابولیزان را داشته‌اند. در یک بررسی دیگر بر روی رشته‌های دیگر ورزشی کمترین میزان کاربرد داروها در رشته هاکی روی چمن و بیشترین میزان کاربرد در رشته‌های وزنه‌برداری و دومیدانی ثبت شده است.در حال حاضر تمامی سازمان‌های اجرائی ورزش و در رأس آنها کمیسیون پزشکی کمیته بین‌المللی المپیک که از ۱۹۷۶ فعالیت رسمی خود را شروع کرده مسئولیت مبارزه با دوپینگ را در سراسر جهان برعهده دارند.این سازمان‌ها تدوین و انتشار فهرست‌هائی همراه با تجدیدنظر مداوم را در برنامه کار خود قرار داده‌اند و به انتشار این فهرست‌ها همراه با انتشارات آموزشی دیگر و نیز انجام آزمایشات داروئی روی نمونه‌های گرفته شده از ورزشکاران نسبت به ریشه‌کنی دوپینگ اقدام می‌نمایند.
کاربرد غیرمجاز داروها در جوانان
دوران جوانی: افراد دراین مرحله متأسفانه آسیب‌پذیری زیادی را در مقابل این ترکیبات دارند. طغیان احساسات جوانی و طلب شهرت و مقام می‌تواند جوانان ورزشکار را در برخی از موارد تشویق به کاربرد غیرمجاز دارو نماید. در نتیجه یک مطالعه بر روی جوامع غربی، داروها و موارد کاربرد غیرمجاز، برحسب میزان مصرف آنها به ترتیب الکل، ماری‌جوانا، دخانیات، آمفتامین‌ها، داروهای توهم‌زا و کوکائین و بالاخره استروئیدهای آنابولیزان گزارش شده‌اند.به‌دلیل حساسیت سنی ویژه، ایجاد مقاومت درونی در جوانان از طریق ارائه آموزش‌های مفید در خصوص داروها و عوارض مخاطره‌آمیز آنها، بهتر از منع مستقیم و اعمال مجازات‌های شدید است. گرچه اتخاذ شیوه‌های قانونی نیز در جای خود در مورد این افراد ضرورت دارد.
دلایل منع دوپینگ
دوپینگ خود به دلایل اساسی زیر ممنوع شناخته شده است:
۱. دلایل فیزیکی: کاربرد داروها طیفی از اثرات جانبی ناخواسته و زیانبار را برای بدن فرد بر جای می‌گذارد که می‌توانند در پاره‌ای از موارد برگشت‌ناپذیر باشند و از این‌رو، صدمات جبران‌ناپذیری را بر روی سلامتی ورزشکار وارد نمایند.
۲. دلایل اخلاقی: دوپینگ با اهداف عالیه ورزش که سالم‌سازی جسم و روح می‌باشد. منافات دارد. از طرف دیگر این پدیده زمینه‌ای باری کشانده شدن جوانان ورزشکار به‌سوی بلای خانمانسوز اعتیاد را فراهم می‌آورد.
۳. دلایل قانونی: دوپینگ به‌دلیل ایجاد برتری غیرمنصفانه در صحنه ورزش، برخلاف مقررات جاری سازمان‌های اجرائی ورزش می‌باشد و ارتکاب آن جرم شناخته می‌شود.
محمد حضوری
(کارشناس ارشد علوم تغذیه)

منبع : مجله دانش ورزش