مسمومیت طیور با مواد معدنی و ویتامینی

● مسمویت ویتامین A :
Jensen و همكاران (۱۹۸۳) ملاحظه كردند كه زمانی كه به پرندگان ۶ هفته جیره ای كه حاوی Iu ۱۲۰۰۰ ویتامین A به ازای هر كیلوگرم جیره بودخورانده شد كاهش شدیدی در میزان رشد مشاهده گردید و این كاهش رشد همراه با كاهش میزان رنگدانه های بدن و نقص تكامل اسكلتی بود . این مؤلفین نتیجه گرفتند كه سطوح بالای ویتامین A برای پرندگان سمی می باشد .
مطالعات بعدی Veltmann و همكاران (۱۹۸۶) دریافتند كه زمانی كه پرندگان با Iu ۳۰۰ ویتامین A به ازای هر گرم وزن بدن تغذیه شوند كاهش شدیدی در میزان رشد آنها مشاهده می شود به ویژه این كاهش رشد در سن ۱۶ روزگی بسیار فاحش است . هم در جوجه های گوشتی و هم در مرغان تخمگذار زیادی ویتامین A باعث استخوانسازی غیر طبیعیدر استخوانهای بلندمیگردد .
اگرچه در جوجه های گوشتی مسمومیت همراه با ضایعات راشیتیسمی بود .Veltmann و همكاران در مطالعات بعدی عنوان كردند كه اثرات مسمومیت با ویتامین A می تواند با برداشت یا متابولیسم ویتامین ویتامین D۳ ارتباط داشته باشد جوجه ها و پولت هایی كه Iu ۸۳۰ ویتامین A به ازای هر گرم وزن بدن دریافت كردند كاهش شدید رشد از خود نشان دادند كه این كاهش رشد با دادن ویتامین D۳ اضافی تصحیح شد .
به نظر می رسد مصرف بیش از حد ویتامین A مانع از انتقال ویتامینهای محلول در چربی میشود بویژه اگر از پروتئینی متصل شونده به اسید چرب در جیره انتقال داده شده باشد . دراین مطالعات تعداد زیادی از پرندگان علائم ریكتز را نشان دادند اگرچه مؤلفین نتیجه گرفتند كه TD ممكن است به دلیل اثر آنتاگونیسمی ویتامین A و D۳ بوجود آید .در مطالعه ای كه توسط Metz و همكاران (۱۹۸۵) انجام گرفت ارتباط بین ویتامین A و D۳ را تأیید می كند .
● اثرات مسمومیت ویتامین A و D۳
▪ مشاهدات عمومی درصد خاكستر استخوان وزن بدن در ۲۵ روزگی (گرم) جیرهٔ غذایی
▪ هیچگونه ناهنجاری دیده نشد ۴۴ ۶۴۱ كنترل
▪ لنگش شدید ـ ریكتز ۲۹ ۳۱۳ جیره حاوی ویتامین A بالا
▪ سنگهای مجاری ادرار ۴۳ ۵۲۷ جیره حاوی ویتامین D۳ بالا
▪ هیچگونه ناهنجاری دیده نشد ۴۸ ۵۹۵ جیره حاوی ویتامین A+D۳ بالا
از داده های بالا مشخص است كه سطوح بالای ویتامین A باعث افزایش نیاز بدن به ویتامین D۳ می شود.
● مسمویت با ویتامین E :
هنگامی كه پرندگان جوان جیره حاوی Iu ۱۰۰۰ ویتامین E به ازای هر كیلوگرم جیره دریافت داشتند هیچگونه تأثیر منفی بر عملكرد پرنده نداشت و زمانی كه پرندگان Iu ۲۲۰۰ ویتامین E به ازای هر كیلوگرم جیره دریافت كردند تأثیر منفی بر عملكرد پرنده داشت . ( March و همكاران ۱۹۷۳ ) سطوح سمی ویتامین E همچنین باعث كاهش فعالیت تیروئید و همچنین كلسیفیكاسیون استخوانی می شود و این به دلیل افزایش پروترومبین است كه باعث تخریب متابولیسم ویتامین K می شود .
Murphy و همكاران (۱۹۸۱) نشان دادند كه مصرف Iu ۱۰۰۰۰ ویتامین E به ازای هر كیلوگرم جیره برای پرندگان جوان بسیار مضر بوده كه این همراه با تغییر متابولیسم كه باعث كاهش سطوح كلسیم و فسفر همراه با كاهش میزان خاكستر استخوان می باشد .Murphy و همكاران (۱۹۸۱) عنوان كردند كه زیادی ویتامین E باعث افزایش نیاز به ویتامین D۳ می شود .
Nockles و همكاران مشاهده كردند كه با خوراندن طیف وسیعی از ویتامین E یك كاهش فصلی در میزان رشد پرندگان در ۵ هفتگی بوجود آمد . با افزایش مصرف بیش از Iu ۴۰۰۰ ویتامین E به ازای هر كیلوگرم جیره كاهش رنگدانه های پوست مشاهده شد درحالیكه خوراندن Iu ۸۰۰۰ ویتامین E به ازای هر كیلوگرم جیره مشخص ترین علامت مشاهده پرندگانی با پرهای چرب بود .
● مسمومیت با ویتامین D۳ :
مقادیر بالای ویتامین D۳ منجر به رسوب كلسیم در كلیه ها می شود و این علائم بویژه در پولت های بوقلمون كه برای درمان ریكتز مقدار ویتامین D۳ در غذای آنها افزایش یافت دیده شد . Ameenuddin و همكاران دریافتند كه مصرف ۵۰۰۰ میكروگرم ویتامین D۳ به ازای هر كیلوگرم جیره مرغان تخمگذار هیچگونه تأثیری بر عملكرد آنها نداشت و سطوح بالای ویتامین D۳ هیچگونه تأثیری بر تولید تخم مرغ و یا قابلیت جوجه در آوری نداشت اگرچه كاهش در وزن تخم مرغ ها و ضخامت پوسته و باروری مشاهده شد ولی مشخص نیست كه آیا این تأثیرات به دلیل كاهش مصرف غذا بوده یا نه .
در سالهای اخیر علاقه زیادی در مورد استفاده از متابولیت های مختلف ویتامین D۳ و چگونگی تأثیر آن بر متابولیسم كلسیم بویژه در پرندگان جوان صورت گرفته است . این متابولیت ها در غلظت های خیلی پایین در رژیم غذایی مصرف می شوند چون احتمال مسمومیت وجود دارد .

هاله یحیی زاده

منبع : موسسه مرغداری ایران