کار‌،آن سوی ‌آب‌های گرم خلیج فارس

فوریه ۲۰۰۴، یک فروند هواپیمای مسافربری متعلق به شرکت کیش ایر که از جزیره کیش راهی شارجه در امارات متحده عربی بود، سقوط کرد و تمام ۴۳ نفر سرنشین آن کشته شدند.
در این پرواز، مهاجران ایرانی برای تبدیل روادید موقت خود به روادید مقیم از کیش برمی‌گشتند. آنان پروانه کار خود را از ابوظبی گرفته بودند. این قبیل سفرها سال‌ها رایج بوده است، چرا که قوانین امارات متحده عربی کارگران را ملزم می‌کند برای تبدیل روادید، از کشور خارج شوند.
معمولا کارگران به کشوری دیگر در خلیج فارس مانند عمان، بحرین، قطر یا ایران می‌روند. اما با شتاب گرفتن رونق اقتصادی امارات متحده عربی، دولت درمورد اجرای این قبیل قوانین سختگیری نمی‌کند و تبدیل روادید و پرداخت هزینه آن را در داخل کشور انجام می‌دهد. این اقدام مطابق با راهبرد دبی برای جذب نیروی کار ماهر از کشورهایی مانند ایران است.
برخلاف مهاجرانی که از افغانستان و از مرز شرقی وارد ایران می‌شوند و از خشونت و فقر کمرشکن می‌گریزند، ایرانیانی که به جاهایی مانند دبی راه پیدا می‌کنند، جذب عناصری مانند امکان تحصیل، آزادی و رفاه می‌شوند. این گروه از مهاجران که با هدف ارتقا و تحرک موقعیت، سفر می‌کنند، بخش اعظم ایرانیانی را که در خارج از کشور زندگی می‌کنند تشکیل می‌دهند.
امارات متحده عربی و به خصوص دبی مقصد جذابی برای مهاجران ایرانی است، چرا که شمار زیادی از آنان در این کشور موفقیت‌های چشمگیری به دست می‌آورند.
در سال ۱۹۹۹، امارت دبی، مرکزی را برای تقویت تفاهم فرهنگی به منظور تسهیل تماس و یکپارچه‌سازی جمعیت خارجی خود افتتاح کرد. در دبی ایرانیان از آزادی اجتماعی و سیاسی برخوردارند، ضمن آنکه نسبتا نزدیک به میهن و خانواده خود هستند. هر ماه بین ۴۰ تا ۵۰ پرواز بین امارات متحده عربی و ایران صورت می‌گیرد. مدت پرواز از تهران به دبی حدود یک ساعت و نیم است.
دولت ایران کاری برای جلوگیری از مهاجرت نمی‌کند. باشگاه ایرانیان که بودجه آن را دولت ایران تأمین می‌کند، بزرگ‌ترین باشگاه در میان باشگاه‌های ملیت‌های خارجی در دبی است که برنامه‌های فرهنگی شبانه برگزار می‌کند و از جمله دارای زمین فوتبال و رستوران است. این باشگاه در منطقه ایرانی‌نشین دبی به نام دیره قرار دارد.
براساس برخی برآوردها، شمار جامعه ایرانیان مقیم دبی به حدود ۴۰۰ هزار نفر می‌رسد که ۲۵ درصد جمعیت آن را تشکیل می‌دهد. برخی ایرانیان معتقدند آزادی موجود در دبی مطابق با فرهنگ ایرانی است. به همین علت، شماری از جوانان برای تحصیل در "دهکده دانش" به دبی می‌روند که از کیفیت بالایی برخوردار است.
اغلب جوامع ایرانیان در کشورهای مختلف از وضعیت مساعدی برخوردارند. در حقیقت، آنان تحصیل‌کرده‌تر از مردم کشورهای پذیرنده خود هستند. مثلا در آمریکا، ایرانیان بیش از آمریکایی‌ها یا ۶۷ ملیت دیگر که در یک بررسی جدید گنجانده شدند، مدرک کارشناسی ارشد دارند. به علاوه ۷ دانشگاه ایرانی در دبی وجود دارد و در دانشگاه‌های دیگر از جمله دانشگاه علوم و فناوری عجمان، دانشگاه پلی‌تکنیک دبی و دانشگاه آمریکایی دبی تعداد زیادی دانشجوی ایرانی مشغول تحصیل هستند.
شمار دانشجویانی که در امارات متحده عربی تحصیل می‌کنند، از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۴ ،شش برابر شد و از ۱۷۰۰ نفر به ۹ هزار نفر رسید. با وجود این‌که بسیاری از این دانشجویان به کار‌آفرینان موفق و غالبا ثروتمند تبدیل می‌شوند، اغلب آنان با پولی که درمی‌آورند، به ایران برنمی‌گردند.
از آنجایی که این مهاجران عموما مرفه هستند، سریع‌تر به محیط جدید خو می‌گیرند و راحت‌تر شغل به دست می‌آورند، کمتر وارد شبکه‌های ارتباطی در کشورهای خود می‌شوند یا به کشورشان پول می‌فرستند. براساس برخی برآوردها ارزش کل دارایی‌های متعلق به ایرانیان در دبی ۲۰۰ میلیارد دلار است.
● شرکت‌های ایرانی در دبی
با وجودی که سابقه ارتباطات تجاری بین ۲کشور به یکصد سال می‌رسد، این ارتباطات پس از جنگ عراق با ایران به طور چشمگیری شتاب گرفت. از آنجایی که بنادر مهم ایران توسط عراق منهدم شدند یا به شدت آسیب دیدند، کالاهای تجاری در دبی در کشتی‌های کوچک‌تر بارگیری می‌شد تا آنها بتوانند در روستاهای کوچک ایران در سواحل خلیج فارس لنگر بیندازند. هنگامی‌که بازارهای دبی کاملا به روی سرمایه‌گذاری‌های خارجی گشوده شد، ایرانیان جزو اولین کسانی بودند که وارد این بازار شدند.
جامعه ایرانیان مقیم دبی به خصوص در بازار املاک موفق بوده است که شیخ مکتوم راشد المکتوم در سال ۲۰۰۲ آن‌را گشود. با رونق گرفتن این بازار که در زمره پردرآمدترین بازارهای املاک در دنیا قرار دارد، ایرانیان فعال در این بازار ثروتمند شده‌اند. امروز آنان بین ۱۰ تا ۳۰ درصد طرح‌های ساخت‌و‌ساز را در دبی در اختیار دارند.
بر اساس برخی گزارش‌ها ایرانی‌ها پس از آمریکایی‌ها و انگلیسی‌ها، سومین پیش‌خریدکننده مهم ساختمان هستند. در حال حاضر، حدود ۴ هزار و ۶۰۰ شرکت ایرانی در دبی فعال هستند که بیش از ۴۵ درصد کل سرمایه ثابت را در این امیرنشین تأمین می‌کنند. میزان سرمایه‌گذاری ایرانیان تا پایان سال ۲۰۰۶ به حدود ۳۵۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود.
در سال ۲۰۰۵ حجم مبادلات تجاری بین ایران و امارات متحده عربی حدود ۷ میلیارد دلار بود و به این ترتیب ایران دومین واردکننده بزرگ کالا از امارات است.
● آینده فرارو
ایران در آینده با چالش‌های جمعیتی بزرگی روبه‌رو خواهد شد. در طول ۲ نسل آینده، تغییری در جامعه ایران رخ خواهد داد که سبب خواهد شد ۲۱ درصد جمعیت آن از نیروی کار خارج شوند و به جمع سالمندان مستمری بگیر بپیوندند. تا سال ۲۰۵۰ این گروه سنی حدود یک سوم جمعیت ایران را تشکیل خواهد داد. در این حال، پیش‌بینی می‌شود حضور ایرانیان در عرصه اقتصادی دبی همچنان افزایش خواهد یافت. حضور ایرانیان در این امیرنشین به میزان بی‌سابقه‌ای رسیده است.
در سال ۲۰۰۵، ایرانیان بیش از هر گروه خارجی دیگری در هتل‌های دبی اقامت کردند (۶۳۵ هزار شب). به علاوه، آن دسته از معاملات املاک که ایرانیان در آن ذی‌نفع هستند، ظرف یک سال ۱۰ درصد رشد کرد. با افزایش شمار و رفاه ایرانیان ساکن دبی و بیشتر شدن حضور آنان، مهاجرت ایرانیان باز هم بیشتر و آسان‌تر خواهد شد.
در این حال، دبی همچنان راهبردهای جذب، تولید و حفظ ثروت را ادامه خواهد داد که باعث شده است به یکی از موفق‌ترین اقتصادهای جهان تبدیل شود. در حال حاضر، این امیرنشین بالاترین میزان درصد میلیونرها را به نسبت سرانه دارد که حدود ۲/۱ درصد است. در آینده نزدیک، ایرانیان همچنان موفق‌ترین گروهی خواهند بود که با خود سرمایه مادی و فکری به امارات متحده عربی می‌برند.

فصلنامه النخله، پاییز ۲۰۰۶
ترجمه- وحیدرضا نعیمی

منبع : روزنامه همشهری