مقصراصلی در دوپینگ کردن ورزشکاران کیست ؟

دکتر "مهناز حق‌شعار" روانشناس و کارشناس مشاوره نگاه خاصی به دوپینگ دارد و به این شرح به دلایل ورزشکاران برای دوپینگ اشاره می‌کند:
‪ - ۱‬دوپینگ یک تقلب است.
اگر به دوپینگ به عنوان یک تقلب نگاه کنیم، باید بگوییم که افراد به این دلیل تقلب می‌کنند که یا به سودی دست یابند و یا اینکه از مجازاتی می‌ترسند و می‌خواهند از آن ایمن باشند. همین‌طور زمانی که چیزی بیشتر از حق خود می‌خواهند، تقلب می‌کنند که در این صورت افراد شخصیت سلطه گر و زورگو دارند.
‪ - ۲‬دوپینگ یک رهاورد علم است.
کشف پزشکی و رهاورد علم بودن دوپینگ موضوع غیرقابل انکاری است و همه مردم این را می‌دانند و مانند تمام علوم جدید برایشان جالب و جذاب است و طبیعی است که برای بهره‌گیری از آن اشتیاق نشان خواهند داد.
گذشته از آن، این پدیده با تغییرات فیزیولوژی که در بدن افراد خواهد داشت، امکان تجربه احساس نشاط و حس‌های خوب دیگری را به آنان می‌دهد و این موضوع "عزت نفس" افراد دوپینگ‌کننده را تحت تاثیر قرار داده و "خود پنداره" افراد را تغییر می‌دهد.
از طرفی عوامل ایجادکننده این فرآیند (داروها ومکمل‌ها) ارزان، شایع و در دسترس هستند و این موضوعات همیشه عوامل خوبی برای فراگیر شدن آن به شمار می‌آیند.
از طرفی جامعه، اطلاعات کافی در مورد عوارض این کار در اختیار مردم قرار نمی‌دهد و این موضوع عجیبی نیست چرا که همیشه در ابتدای کشف علوم جدید همین‌طور است. همان طور که هرویین برای درمان افراد معتاد به تریاک کشف شد و پس از مدتی مشخص شد که خود دارای عوارضی است.
بنابراین دوپینگ ره‌آورد علمی است که جایگاه استفاده از آن و نیز عوارضش هنوز برای مردم مشخص نیست و بنابراین از آن استفاده می‌کنند.
‪ - ۳‬دوپینگ یک پدیده اجتماعی فراگیر است.
به دلایل تغییرات فیزیولوژیکی که ماده دوپینگی در بدن افراد ایجاد می‌کند و به آن اشاره شد، این عمل برای افراد لذت بخش است. این مواد باعث خواهند شد که "سروتونین" خون بالا رفته و فرد تصویر بدنی و فکری بهتری از خود پیدا کند. درست همان اتفاقی که افراد در استفاده از مواد مخدر انجام می‌دهند.
در دسترس بودن این مواد نیز باعث خواهد شد تا استفاده و تجربه آنها حتی برای یک بار برای مردم امکان داشته باشد و لذت بخش شدن بودن آن باعث تکرار این امر شده و همین امر به فراگیر شدن این موضوع در جامعه کمک خواهد کرد.
‪ - ۴‬دوپینگ وسیله‌ای برای چهره‌پردازی است.
رسانه‌ها و مطبوعات با قهرمان‌سازی هایی که از ورزشکاران انجام می‌دهند به جذابیت عمل دوپینگ برای این قشر دامن می‌زنند. رسانه، یک لحظه و آنهم لحظه اوج قهرمان را نشان می‌دهد و این تصویر حتی بیش از تصور ذهنی خود ورزشکار است و به این ترتیب افراد فریفته چهره‌پردازی رسانه‌ها می‌شوند.
بنابراین، این انگیزه‌ای است برای رفتن به سمت دارو و مکمل تا آن لحظه زیبا را رقم بزند و تجربه کند.
‪ - ۵‬دوپینگ تیری در تاریکی است.
در این مورد فیلترهای عبور ورزشکاران به تیم‌های ملی بسیار حایز اهمیت هستند. یک ورزشکار باید در وهله اول مرحله پهلوانی را پشت سر گذارد تا بتواند برای قهرمانی تلاش کند. ورزشکاران باید از نظر هویت اخلاقی، فردی و اجتماعی و نیز خصوصیات رفتاری گزینش شوند و سپس به جایگاهی به نام تیم ملی راه یافته و برای قهرمانی خود را آماده سازند.
وجود نداشتن این فیلترها و یا نبودن معیارهای مناسب برای محک زدن آنان باعث خواهد شد که ورزشکاران راحت تر از آنچه که باید، به تیم ملی راه یابند.
تصور کنید این جوانان اکنون در شرایطی قرار دارند که میلیونها جوان آرزوی آن را دارند اما امکانش برای آنها فراهم نشده است و این جوان از این موضوع آگاهی دارد و آن را فرصتی مغتنم می‌شمارد.
بنابراین می‌تواند به یک ریسک دست بزند، دوپینگ می‌کند، یا همه چیز به یکباره به دست می‌آورد و یا اینکه هیچ چیز خاصی را از دست نمی‌دهد چرا که مجازات مناسبی برای این عمل او وجود ندارد.
بنابراین اگر فیلترهای مناسب برای حضور آنان به تیم ملی و نیز مجازات مناسب برای دوپینگ کردن آنان وجود داشت، آنان دوپینگ را تیری در تاریکی نمی‌دیدند.
‪ - ۶‬دوپینگ راهی برای تثبیت و ماندگاری.
همه نسبت به این موضوع آگاهند که قهرمانی یک ورزشکار عمر کوتاهی دارد و بسیار دیده شده که قهرمانان ورزشی ما و حتی المپیکی‌ها، به زودی و پس از کناره‌گیری از عرصه ورزش ، فراموش می‌شوند.
این فراموشی یک ناکامی و حالت افسردگی و گاها" پرخاشگری را برای ورزشکارانی که روحیه پهلوانی آنان تقویت نشده، ایجاد می‌کند.
بنابراین ورزشکاران در طول مدت نه چندان طولانی ورزشی خود به تثبیت خود در نقطه اوج فکر می‌کنند و می‌خواهند بیشتر از این فرصت بهره ببرند و به اصطلاح خود آخرین برگ برنده خود (دوپینگ) را به کار می‌گیرند.
●راه کارهای مقابله از دیدگاه روانشناسی
دکتر حق شعار در این بخش بعداز طرح عمده دلایل دوپینگی شدن ورزشکاران، به بیان راهکارهای مقابله با آنان می‌پردازد.
●وظایف جامعه :
"گفته شد که برخی از این ورزشکاران تصویر درستی از شخصیت خود نداشته و دچار سلطه گری می‌شوند. این افراد عزت نفس یا خودپنداره پایینی دارند و بنابراین تصور خوبی از خود ندارند و به عبارتی خودشان را قبول ندارند و تایید نمی‌کنند. بنابراین به تایید دیگران نیازمندند و این یک رفتار نوروتیک (روان نژندانه یا روان رنجورانه) را برای آنان رقم می‌زند.
یکی از وظایف مهم جامعه ورزش رسیدگی به این افراد روان رنجور است و باید علت آن را یافته و سپس روشهای درمان آن را یافته و به کاربندند. وظیفه اصلی سازمان ورزش بررسی علت بیماری ورزشکاران روان نژند است.
قضاوت‌های ناعادلانه، حمایت‌های نامناسب و یا ناکافی ، فراهم نبودن نیازهای ورزشکاران، نداشتن امنیت بعد از دوره ورزشی و قهرمانی، نداشتن تعریف خاص از ورزشکار، پهلوان و قهرمان، الگوسازی‌های نادرست از ورزشکاران به عنوان الگوهای اجتماعی از مهمترین مسایلی است که این رفتار و یا بیماری را در ورزشکاران رقم می‌زند.
●وظایف ورزشکار:
در اینجا ورزشکاران هم وظایفی برای مقابله با این مشکل (دوپینگ) دارند.
ورزشکار باید در جهت درونی کردن صفات والای انسانی که از یک ورزشکار و قهرمان انتظار می‌رود، گام بردارد و روح خود را توسعه دهد.
برای انجام این وظایف باید ورزشکار آموزش ببیند و از تخصص‌های مناسب مانند تحصیلات دانشگاهی و نیز تجارت برخوردار شود.
ورزشکاری که بتواند معلومات خود را پس از دوره قهرمانی به مراکز دیگر انتقال دهد، احساس امنیت خواهد کرد و دیگر به دنبال رهایی تیری در تاریکی نخواهد بود. پرورش حس مردم دوستی و کمک به همنوعان از مواردی است که باعث خواهد شد سلطه‌گری در آنان به وجود نیاید.
همچنین اعتقاد داشتن به اینکه بعد از دوره ورزشی، بازهم می‌تواند کار کند، باعث می‌شود که نخواهد در این چند سال که فرصت دارد، برای بقیه عمر قدرت و ثروت به دست آورد.
●مجازات برای یک ورزشکار دوپینگی
در آیین نامه آژانس جهانی مبارزه با دوپینگ، برای فردی که دوپینگی شناخته می‌شود، براساس ضوابط ویژه‌ای که مقرر شده، به میزان اتهامات وارده به وی، مجازات و محرومیت‌هایی درنظر گرفته شده است.
دکتر حق‌شعار در پاسخ به این سوال که با ورزشکار دوپینگی چه رفتاری باید داشت، می‌گوید: اشد مجازات را برای ورزشکاری که دوپینگ می‌کند، باید در نظر گرفت.
او با تعریف دیگری از دوپینگ، دیدگاه خود را به طور واضح تری بیان می‌کند: دوپینگ شکل تغییر یافته نامردی، بی‌معرفتی و خیانت در زمان‌های قدیم است. در آن زمان ورزشکاران بر سر و صورت حریف خاک می‌پاشیدند و یا نقطه ضعف آنها را می‌یافته و از آن راه او را آزار می‌دادند و این شیوه حداقل به عینه قابل مشاهده بود.
حق‌شعار به رسالت خطیر ورزش اشاره می‌کند و می‌گوید: هدف و رسالت ورزش، چیزی بیش از هنر است و در ورزش هدف پرورش جسم نیست. ورزشکار در تعریف، فردی است دارای عقل و جسم سالم بوده و رابطه میان او دو را دریافته و درک کرده است.
دوپینگ یعنی سوء استفاده از حس اخلاق، نجابت درونی ، اعتماد خالصانه مردم و همین‌طور اعتماد قهرمانان دیگر حاضر در مسابقه و به همین دلیل هم بزرگترین جرم است چرا که هیچگاه ورزش و دنیای فریب در کنار هم نمی‌گنجند.
بنابراین می‌توان صفت بزرگترین فریب را به دوپینگ نسبت داده و آن را ننگ آور و بی‌شرمانه خواند در حالیکه انصاف، شجاعت و صداقت، اهداف و رسالت ورزش است.
دکتر حق‌شعار در پاسخ به این سوال که آیا نباید برای ورزشکاران شرایط روحی خاصی در نظر گرفت و به این شدت با آنان برخورد ننمود، می‌گوید:
وقتی شخصی ورزش می‌کند، اتفاقی در بدن و ترکیب هورمون‌های او می‌افتد که به طور ناخودآگاه تصویر مثبت‌تری از خود، جهان و پیرامونش خواهد داشت و به دنبال این تغییرات، قدرت تصمیم‌گیری او نیز بالاتر می‌رود.
همچنین حس‌های دیگر او مانند مسوولیت پذیری ورزشکار در قبال خود و جامعه و نیز مردم بهبود خواهد داشت و در نهایت او در یک وضعیت جسمانی و روانی ایده‌آل قرار دارد و در کمال سلامت است.
بنابراین از چنین شخصی انتظار می‌رود تا همیشه بهترین تصمیم را بگیرد اما ورزشکار دوپینگی کاملا" عکس آن عمل کرده و در بهترین شرایط بدترین و زشت‌ترین تصمیم را می‌گیرد و بنابراین اشد مجازات را باید برای او در نظر گرفت و طرد کردن او مجازات خوبی است.
●مقصر اصلی کیست؟
برای شناخت مقصر اصلی باید بیشتر تحقیق کرد اما در نهایت یک موضوع واضح است و آن اینکه فیلترهای مناسب برای انتخاب ورزشکاران ملی‌پوش و شناخت ورزشکار، پهلوان و قهرمان وجود ندارد.

منبع : خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا)