اگر قدم یازده را برداشته بود

● نگاهی به «قدم یازدهم»
شیر كوچولو در باغ وحش به دنیا آمده بود. پشت میله های قفسی آهنی كه از اول تا آخر آن فقط ده قدم بود. شیر كوچولو هر روز شیر مادرش را می خورد. با دم او بازی می كرد و از سر و كولش بالا می رفت. گاهی هم توی قفس راه می رفت؛ اما فقط ده قدم. در قدم یازدهم سرش می خورد به میله های قفس و دنگ صدا می كرد.
اوضاع همین طور بود تا آنكه یك روز نگهبان باغ وحش یادش رفت در قفس را ببندد و آن وقت... این همان نقطه اوج داستان است و اینكه حالا چه اتفاقی می افتد و شیر كوچولو چه می كند. «قدم یازدهم» را می توان از آن دسته كارهایی دانست كه به باورهای كودك و ذهنیت او اعتماد دارد و بر پایه درك كودك از مفاهیم و لایه های داستانی است.
این اثر را می توان به دلیل ساختار نو و پیام اصلی در قالب داستان كودك و بیان آن به زبان كودكانه جزء داستان های موفق برشمرد. در واقع از آن دسته داستان های مدرنی است كه كودك و بزرگسال هر دو از خواندن آن لذت می برند. حتی اگر كودك نتواند لایه های عمیق تر داستان را كشف كند این امكان را می یابد تا از خود داستان و به مفهوم واقعی آن لذت ببرد.
قدم یازدهم، داستان بچه شیری است كه می بیند و نمی بیند و از موقعیتی كه در دسترس اش قرار گرفته بهره نمی برد و چون در تمام زندگی در قفسی محبوس بوده كه فقط توانایی برداشتن ده قدم را داشته (كنایه ای از محدودیت های فردی - اجتماعی) پس از رهایی هم مجال برداشتن قدم یازدهم را پیدا نمی كند، حتی تلاشی هم نمی كند تا یك بار هم كه شده تجربه كند و این قدم سرنوشت ساز را بردارد.
همان قدمی كه بسیاری از ما در طول زندگی از برداشتن آن عاجز مانده ایم. سوسن طاقدیس نویسنده این كتاب با بهره گیری از مفاهیم انتزاعی و باور و درك و فهم كودك امروز دست به خلق اثری زده است كه با موفقیت روبه رو بوده و موفق به دریافت جایزه كتاب سال جمهوری اسلامی شده است.
نویسنده در هر مرحله از داستان امكاناتی را پیش می كشد كه شیر كوچولو از آن غافل بوده و به گفته هایی از آدم ها و باورهاشان نسبت به شیر كوچولو اشاره دارد.
طاقدیس به صورت غیرمستقیم و در لایه های درونی داستان به مفاهیم آزادی، اسارت، رهایی و جسارت و تجربه كردن توجه دارد، مفاهیمی كه كودك دبستانی و پیش دبستانی با توجه به گروه سنی خود می تواند به راحتی آنها را درك كند.
مخاطبان اثر در این دوره های سنی به زبان انتزاعی تری دست پیدا كرده اند و در كنار این زبان اینچنین مفاهیمی را به راحتی درك می كنند و به مرور زمان به درك و شناخت از خویش و مفاهیم مختلف اجتماعی و انسانی می رسند و نسبت به انگیزه هایی كه بر خود و دیگران احساس می كنند واكنش نشان می دهند و به همراه واكنش های زیبایی شناختی می توانند به درك بهتری از زندگی دست یابند. سوسن طاقدیس موفق شده تا با بهره گیری از شخصیت محوری، باورپذیری و لذت بخشی اثر را افزایش دهد و با تكیه بر شخصیت جانوری با مخاطب خود ارتباط بیشتر و بهتری برقرار كند و با موقعیت های خاص و نقطه نظرات آدم های مختلف نسبت به شخصیت اصلی داستان - یعنی همان شیری كه فقط ده قدم برمی دارد - و نقطه نظراتشان امكان موقعیت های جدیدی را خلق می كند حال آنكه این موقعیت ها فقط در ذهن آدم ها شكل می گیرد و عینیت پیدا نمی كند و به شكل یك آرزو و در نهایت یك حسرت می ماند و شیر كوچولو هم همچنان زیر بوته گل یاس در خواب غفلت است.
در انتها هم شیر كوچولو هیچی از دنیا نمی فهمد چون قدم یازدهم را هیچ وقت برنمی دارد. اما نكته مهم در انتهای داستان است یعنی همان چیزی كه به تخیل كودك بازمی گردد و امیدی كه در انتهای داستان وجود دارد، در حقیقت پایانی محتوم و غم انگیز را نفی می كند.
نویسنده كه با نگاهی طنزگونه به این موضوع پرداخته در حقیقت تلنگری به مخاطب می زند كه هنوز جای امید هست.
بچه شیر كه حالا خودش مادر شده هنوز هم نفهمید كه اگر قدم های دیگر را برمی داشت می توانست تا كجاها برود و چه چیزهایی ببیند. «اما یكی از بچه هایش همیشه سعی می كند سرش را از لای میله های قفس بیرون بیاورد. شاید او یك روز از قفس بیرون بیاید و ده قدم، یازده قدم، صد قدم و هزار قدم جلو برود. شاید بچه هایش را توی كوه به دنیا بیاورد.
آن وقت آنها به جای اینكه در قفس ده قدمی زندگی كنند، لابه لای درخت ها بازی می كنند و او برای بچه هایش تعریف می كند كه دنیا چقدر بزرگتر و زیباتر از یك قفس ده قدمی است.» این كتاب هم برای كودكان و هم برای كودك درون آدم بزرگ ها توصیه می شود.

نلی محجوب
نویسنده: سوسن طاقدیس
تصویرگر: معصومه گشایی
گروه سنی: الف و ب
ناشر: كانون پرورش فكری
تعداد ۱۵۰۰۰ نسخه

منبع : روزنامه شرق