فرهنگ عاشورا و پاسداری آن

بدون شک ماندگارترین و موثرترین حادثه تاریخی بعد از ظهور اسلام، حادثه کربلاست. قیامها، انقلابها و دعوتهایی که تا به حال در میان بشریت پدید آمده است همه یکسان نبوده و شعاع تاثیر آنها یکنواخت نیست، بعضی از انقلابها و دعوتها و جریانهای فکری در زمان پیدایش خود قشر وسیعی را فراگرفته، میلیونها نفر طرفدار پیدا کرده اما بعد از مدتی بساط هستی شان برچیده و به دست فراموشی سپرده شده است.
این‌گونه انقلابها و دعوتها تک بعدی بوده و منحصر به زمان و مکان خاص خویش‌اند اما برخی انقلابها علاوه بر آنکه بعد زمان و مکان را تحت تاثیر قرار داده و بر آن سایه گسترانده بلکه تا اعماق روح بشر ریشه دوانده و ضمیر الهی افراد را در اختیار خود گرفته و زمام احساسات را در دست گرفته‌اند و ضمیر الهی افراد را تحت پوشش قرار داده‌اند، این‌گونه قیامها مخصوص سلسله پیامبران و امامان است. قیام عاشورا و فرهنگ و پیامهای آن از این نوع بی‌نظیر است که تاثیر شگرفی در تحول جوامع و سازندگی آنها مخصوصا در حیطه اسلام داشته است به جرات می‌توان گفت مهمترین علل توسعه و گسترش دین اسلام عاشورای حسین(ع) بوده است.
قیام امام شهیدن در ایجاد نهضت‌ها و حرکت‌های ظلم ستیز بعد از عاشورا نقش تعیین کننده‌‌ای داشته مانند قیام توابین، مختار و ... تا می‌رسیم به انقلاب اسلامی ایران که هم در ایجاد و هم در تداوم آن، عاشورا و فرهنگ عاشورایی نقش تعیین کننده‌ای داشته و دارد. اکثر شهدای جنگ و انقلاب از جلسات حسینی به پا خواستند و در این مجالس ساخته شدند هدایت بسیاری از افراد گناهکار، بی‌نماز توسط مجالس امام حسین(ع) انجام گرفته است.
مقصود از فرهنگ عاشورا مجموعه مفاهیم،‌ سخنان، اهداف و شیوه عمل،‌در نهضت کربلا بیان شده و یا به آن عمل و تجسم یافته است همه این باورها و ارزشها هم در کلامات سیدالشهدا و یاران او تجلی یافته و هم در رفتار و کردارشان.
● عرفان عاشورا:
بخشی از فرهنگ عاشورا مربوط به عرفان می‌شود در زمانی که در جامعه عارفان، عرفان بودایی را پیدا کرده و عرفان تصوف به صورت گسترده‌ای تبلیغ می‌شود، بسی جا دارد نقش امام عرفان و شهدای عارف کربلا بازنویسی شود و بیان می‌شود که چگونه با خون و جان خویش هستی را تفسیر و وجود خدا را ثابت کردند و در بخش عرفان عمل با جان باختن در راه جانان و فانی شدن را در کوی دوست طی مسیر کردند. اهل عرفان و سیر و سلوک باید در مقابل عرفان حسین(ع) و شاگردانش زانو بزنند و بیاموزند که چگونه ترک عادت و رسوم محاسبه ارادت و ادب و شب بیداری، تضرع و کتمان سر را عملا اجرا نمایند.
(ظهیربن قین) و (حربن یزید ریاحی) گام اول عرفان را که (توبه) و (مراجعت) بود برداشته و در اول محرم (درآستانه تحول) قرار گرفتند و تا (سرمنزل) مقصود بدون چله‌نشینی پیش رفتند و یک شبه ره صد ساله را طی نمودند و همین طور اوج عرفان، زینب (علیهماالسلام) که چگونه در سخت‌ترین شب زندگی از یک طرف بدن‌های برادران و فرزندان و بستگان شهیدش که در بیابانها مانده و زنها و کودکان آواره صحرا بودند و خود با بیماری درون خیمه نیم‌سوخته، گرسنه و تشنه در محاصره دشمن ولی با این حال نماز شبش ترک نمی‌شود عارف اگر به دریا بنگرد خدا را می‌بیند و نشان از روی زیبای او، و زینب همه هستی را بلکه تمام مصائب،‌ اسارتها، ... را زیبا می‌‌بیند و در مقابل ابن زیاد فریاد برمی‌آورد که من از خدا جز زیبایی ندیدم. (مارایته الی جمیلا).
● اخلاق عاشورا:
اخلاق‌نویسان از فرهنگ اخلاق عاشورا بنویسند که اگر پیامبر اعظم(ص) برای تکمیل اخلاق مبعوث شد و خودش فرمود: (بعثته الا اتمو مکارم الاخلاق) در کربلا تمام این مکارم به عرصه لهورو نمایش درآمد. شجاعت در اوج نهایتش فداکاری، ایثار و گذشت و در حد بالایش، صبر و بردباری و خلوص نیت با حلقه‌های تکاملش ده‌ها صفات اخلاقی در عاشورا تحقق عملی و عینی پیدا کرد. چگونه می‌شود از نظر روانی امتی حاضر شوند فرزند بهترین انسان روی زمین را با آن وضع فجیع به شهادت برسانند و چطور می‌شود انسان به مرحله‌ای می‌رسد که مرگ را سعادت بداند. امام حسین(ع)انهی لا الموته لا السعاده) و یا جوانی همچون قاسم بن‌الحسن مرگ را از عسل بهتر بداند و بگوید: (من العسل) زیباییهای قیام عاشورا و هر آنچه با نام و مکتب حسین(ع) و فرهنگ عاشورایی به جامعه عرضه شود، درست و صحیح و مستند و محکم باشد از پذیرش بالایی برخوردار خواهد بود بلکه جامعه و جوانان عاشقانه آن را خواهند پذیرفت.
● پاکسازی تاریخ عاشورا:
لازم و بایسته است که تاریخ‌نویسان سیره اهل‌بیت(ع) تاریخ عاشورا را از تحریف‌ها پاکسازی نمایند امروزه توسط برخی از افراد (ناآگاهانه یا مغرضانه) صدها تحریف و تغییر نسبت به عاشورا به وجود آمده است. باید تحریف‌های معنوی و لفظی عاشورا و علل و خواستگاه‌های آن تبیین گردد و همواره باید همچون مطهری‌ها که فریاد برآوردند از این همه اغراق‌ها و کج‌ر‌وی‌ها و خرافه‌هایی که دور از آن حقیقت است.
مسئولان امر، مسئولیت جلوگیری از صحنه‌گردانیهای غیر مذهبی و فاسد و آن تعهد را به عهده گیرند و همین طور شایسته و بایسته است که از راهیابی آواز و وسایل لهو و لعب که هر سال به آن افزوده می‌شود و طبلهای با صدای گوش خراش که شدیدا زیان‌آور است جلوگیری شود و نسبت به عزاداری‌های تصنعی و قلاده به گردن انداختن‌ها و ... اطلاع‌رسانی شود و راه صحیح عزاداری که خاصه مورد نظر صاحب عزاست آمیخته شود که حقیقتا این مسائل هدف از احیای عاشورا که پر کردن نهال اسلام است را به مخاطره می‌اندازد و چهره حقیقی اسلام را در منظر بیگانگان خشن جلوه می‌دهد در حالی که اسلام، محرم و عاشورا نهایت نرمش و لطافت است.

‌آمنه غلمانی
منابع:
۱- مبلغان (سید جواد حسینی)
۲- حماسه حسینی (استاد مرتضی مطهری)
۳- رساله سیر و سلوک (سید مرتضی بحرالعلوم)
۴- بحارالانوار (جلد ۴۵)

منبع : روزنامه رسالت