بحران امنیت جهانی در سال ۲۰۰۷

جامعه جهانی با آغاز سال ۲۰۰۷ با مخاطرات بیشتری روبه رو خواهدشد. براساس نظریه تحلیلگران، درسال ۲۰۰۷ اگرچه امكان دارد وضع عمومی امنیت جهان پایدار بماند، ولی برخی مناطق با آشوب های جدیدی مواجه خواهندشد. به هرحال ازآن جاكه قدرت های بزرگ و تأثیرگذار جدیدی درامنیت جهانی ظهورخواهندكرد، زمینه بروزچالش ها و نا امنی های تازه وبغرنج درصحنه بین الملل فراهم خواهد شد.
● رقابت قدرت های بزرگ
دورنمای روابط میان قدرتهای بزرگ، با تلفیقی از همكاری ورقابت، پیچیده ترخواهد شد. ایالات متحده كه با مسائل بغرنجی همچون مبارزات ضدتروریستی، بازسازی عراق وافغانستان وبحران هسته ای كره شمالی وایران احاطه شده است، به این زودی قادربه خروج از مشكلات استراتژیك نخواهد بود. دولت بوش پس از انتخابات ماه نوامبر گذشته كه منجر شد، دموكرات ها كنترل كامل كنگره ومجلس سنا را به دست گیرند، مجبوربه تغییر سیاست خارجی خود شد.
به این ترتیب، احتمال دارد واشنگتن راهبرد یكجانبه گرایی خودرا تغییرداده وبه مشورت های چندجا نبه گرایی روی آورد. همچنین پیش بینی می شود برای كاستن ازفشارهای بین المللی تمایل قوی تری به همكاری با دیگر قدرت های بزرگ ازخودنشان دهد. سایرقدرت های بزرگ دیگر نیز به سهم خود، برای حفظ صلح جهانی وتأ مین منافع خود، به روند بهبود روابط با آمریكا ادامه می دهند. اما برخلاف این تحركات پشت پرده، درسال ۲۰۰۷ سیاست همگرایی بیشتری بر روابط دیگر قدرت های بزرگ حاكم خواهدشد. در این میان به نظر می رسد همكاری های آنان در زمینه های مبارزه باتروریسم، گسترش نیافتن سلاح های كشتارجمعی وامنیت انرژی جهان عمیق تر خواهدشد.
به هرحال، دولت بوش باوجود التزام به اصلاح سیاست خارجی، از هدف اصلی حفظ سلطه آمریكا برجهان دست نخواهدكشید. این راهبردی است كه این كشور را به ورطه درگیری ساختاری با دیگرقدرت ها فرو می برد.
اقدام های صورت گرفته در «خاورمیانه بزرگ»، «آسیای مركزی بزرگ»، «آسیای جنوبی» و «آفریقا»، شاهدی بر نیت ایالات متحده درتعقیب توسعه ژئوپلیتیكی است. راهبرد امنیت ملی آمریكا كه در سال ۲۰۰۶ منتشرشد، نشان می دهد این كشور در حالی كه اولویت نخست خود را مبارزه با تروریسم قرارداده، پیدایش كشورهایی همچون چین و روسیه راكه درموقعیت استراتژیك قرار دارند، زیر نظر دارد. با درنظرداشتن این حركت ها بعید به نظر می رسد، سو ء ظن و بدگمانی قدرتهای دیگر نسبت به آمریكا كاهش یابد.
ممكن است درگیری ها بر سر مسائلی همچون راهبردهای ژئو پلیتیكی، تسلط برمناطق و تمامیت منافع بروز كند. اختلاف آمریكا با روسیه نه تنها برسر مناطقی همچون كشورهای تازه استقلال یافته، آسیای مركزی وجنوب قفقاز است بلكه موضع هایی مانند انرژی، دموكراسی وحقوق بشر را نیز دربر می گیرد. آمریكا با كشورهای اروپایی هم درزمینه سیاست های مبارزه باتروریسم ومسأله خاورمیانه اختلاف دارد. با ژاپن هم نسبت به یكدیگر بدگمانی استراتژیكی دارند. این گونه تضادهای عمیق وریشه دار درسال ۲۰۰۷ نیزادامه خواهد یافت.
● نقاط حساس جغرافیایی
درحالی كه عوامل بی ثبات كننده جامعه جهانی ادامه خواهد یافت، ممكن است درگیری های عمده ای دربرخی مناطق حساس اتفاق افتد.
درشمال شرق آسیا، موضوع آزمایش مخفیانه سلاح های هسته ای به وسیله كره شمالی واكنش های منفی تندی به دنبال داشت. باوجود آغاز دوباره گفت وگوهای شش جانبه اخیر میان كره شمالی و آمریكا، چین، كره جنوبی، ژاپن وروسیه، دورنمای كره شمالی بدون سلاح های هسته ای هنوز دورازانتظار است. همچنین ممكن است در خواست این كشور باتوجه به تصمیم ژاپن مبنی بر تغییر قانون اساسی آن درمورد اقیانوسیه، برای توسعه فناوری هسته ای درسال ۲۰۰۷ جدی ترشود. احتمال درگیری میان ژاپن وكره جنوبی برسر مناطق دوكدو - تاكشیما نیز كه هردو ادعای مالكیت دارند، وجود دارد.
درآسیای مركزی وجنوب قفقاز روسیه وگرجستان برسر موضوع هایی همچون وضع اوستیای جنوبی، پایگاه نظامی روسیه درگرجستان و قیمت گازصادراتی روسیه، رو در روی یكدیگر قرار گرفته اند. بحران قانون اساسی قیرقیزستان هنوز به طور كامل فروكش نكرده است. چگونگی هماهنگی بین گووام و كشورهای مشترك المنافع تازه استقلال یافته (CIS) نیز یكی از موضوع های بحران آفرین روز است.
درآسیای جنوبی، افغانستان برای به دست آوردن توسعه اقتصادی مبارزه می كند. با روند بازگشت دوباره طالبان، یك باردیگرخطر تبدیل شدن این كشور به منبع تروریسم احساس می شود. اگرچه آشوب نپال پس ازواگذاری كنترل كشورازسوی پادشاه به مردم كاهش یافته، ولی به هرحال احزاب متحد هفتگانه كه با مائوئیست ها دولت ائتلافی تشكیل داده اند، برسرنحوه اداره كشورباچالش های زیادی روبه رو خواهند شد.
درسریلانكا هم اگرچه میان دولت و سازمان آزادیبخش ببرهای تامیل آتش بس اعلام شده است، هنوز راه زیادی برای دستیابی به صلح پایدار باقی است، تایلند نیز برای بیرون آمدن از سایه كودتای نظامی باید راهی طولانی پیماید.
درخاورمیانه، عراق قربانی درگیری های قومی است. نسل جدیدی ازشورشیان درحال ظهورهستند. به نظر می رسد آنها انگیزه جدیدی برای گسترش درگیری وتروریسم درمنطقه تزریق كرده وبه یكی از منا بع مهم ناامنی درمنطقه خاورمیانه وجهان تبدیل شده اند و فلسطینی ها واسرائیلی ها برای آغاز روند مذاكره صلح هنوز بامشكلاتی مواجه هستند.
درآفریقا، سومالی وسودان همچنان توجه جامعه جهانی را به خودجلب خواهند كرد. دراقیانوس جنوبی وضع در جزایرسلیمان، تونگا و فیجی ناپایدار باقی می ماند.
● بن بست هسته ای
موضوع های هسته ای دركانون توجه امنیت بین المللی باقی خواهدماند. رژیم بین المللی منع گسترش سلاح های هسته ای، با آزمایش دشواری روبه رومی شود. برخی از امضا كنندگان مهم (NPT) نتوانسته اند به تعهدات خودعمل كنند. به عنوان مثال، ایالات متحده آمریكادراین باره بااستاندارد دوگانه عمل كرده است و نه تنها به پژوهش های خود درزمینه سلاح های هسته ای قابل استفاده ادامه می دهد، بلكه یك قرار داد همكاری هم درزمینه انرژی هسته ای باهند كه الحاق به (NPT) را ردكرده، امضا كرده است. فرانسه درابتدای سال ۲۰۰۶ اعلام كرد، درعملیات پیشگیرانه از سلاح هسته ای استفاده خواهد كرد. بریتانیا نیز اعلام كرد، درحال بازسازی نیروهای هسته ای استراتژیك خوداست.
علاوه براین امروزه قریب به ۴۰ كشورجهان قادربه توسعه سلاح هسته ای هستند. درخاورمیانه علاوه بر ایران شش كشور عربستان سعودی، امارات متحده عربی، مصر، الجزایر، مراكش وتونس آشكارا تمایل خودرا به توسعه انرژی هسته ای نشان داده اند. اعضای شش گانه شورای همكاری خلیج فارس نیز اقدام مشابهی كرده اند.
درژاپن هیچ وقت تب توسعه فناوری هسته ای فروكش نكرده است و كره شمالی همچنان به برنامه های هسته ای خود چسبیده است. علاوه بر این شرایط هشداردهنده، اشكال های ذاتی رژیم بین المللی منع گسترش سلاح های هسته ای همچون برخورد تبعیض آمیز كشورهای دارای توان هسته ای و كشورهای عاری ازسلاح هسته ای ونبود برنامه مؤثر نظارتی دراین زمینه، بیش ازپیش مشهود است. در ضمن مردم نیز اعتماد خودرا به قدرتهای بزرگ برای همكاری در جلوگیری ازگسترش سلاح هسته ای ازدست داده اند. درچنین وضعی چگونگی ایجاد رژیم جدید منع گسترش سلاح های هسته ای بشدت دردستوركار امنیت بین الملل خواهدبود.
آمریكا درحالی كه ابتكارهای امنیتی خودرا درباره گسترش سلاح های هسته ای پیش می برد، قصد دارد تنها از كشورهایی كه در راستای اهداف او حركت می كنند، رفع محدودیت فعالیت برای فناوری هسته ای شود. روسیه پیشنهاد كرده جامعه جهانی باید یك مركز كنترل جمعی بر خرید وفروش مواد هسته ای داشته باشد. این كشور بتازگی ایجاد چنین مركزی را به قزاقستان پیشنهاد كرده است. شواهدی موجود است كه درعرصه بین المللی اختلاف نظر شدیدی درمورد توسعه سلاح های هسته ای وجود دارد.
● معضل مبارزه باتروریسم
لشكركشی جهانی برای مبارزه باتروریسم با مانع استراتژیك وخطر جدی روبه روشده است. ازیك سو تعدادی از كشورها استراتژی ضدتروریستی وسیاست جداگانه ای را درپیش گرفته اند. آمریكا در سپتامبر ۲۰۰۶ استراتژی ملی مبارزه با تروریسم خودرا تدوین كرد. بریتانیا وفرانسه نیز قوانین جدید ضدتروریستی تصویب كردند. اتحادیه اروپا قراردادی درزمینه پیشگیری از گسترش سازمان های تروریستی به امضا رساند. این اتحادیه همچنین قوانینی برای مبارزه با پولشویی برای جلوگیری از حمایت مالی سازمان های تروریستی وضع كرد.
قانون جدید ضدتروریستی روسیه به نیروهای نظامی این كشور اجازه می دهد، با گروه های تروریستی درسراسر جهان مبارزه كند. ازسوی دیگر، نیروهای تروریسم بین المللی نیز ازعهده فناوری ضدتروریسم به خوبی برآمده اند. آنان پس از ۵ سال تلاش برای تجدید ساختار، شبكه پیچیده ای درست كرده اند كه مهد معنوی آن درجنوب آسیا، پایگاه آموزشی آن درعراق وصحنه های درگیری آنان دراروپا وآمریكاست. آنها حتی تلاش می كنند میان جوامع اسلامی اروپا، آمریكا، آفریقا وآمریكای لاتین جای پایی برای خود پیداكنند.
متأسفانه برخی كشورهای غربی همچون آمریكا از استراتژی ضدتروریستی نادرستی پیروی می كنند. آنان تقصیر تروریسم بین المللی را با این دیدگاه كه جنگ برضد تروریسم جنگ بین دموكراسی و دیكتاتوری است، تنها به گردن بنیادگرایی اسلامی می اندازند. عوامل اعتقادی هم درلشكركشی برضد تروریسم تأثیرگذاشته است. درسال ۲۰۰۶ این روند با انتشاركاریكاتورهایی در دشمنی با اسلام دراروپا وكشورهای غربی، استفاده بوش از واژه فاشیست اسلامی، و محكومیت عقیده جهاد دراسلام از سوی پاپ، تقویت شد واین خطر را به وجودآورد كه ممكن است لشكركشی برضد تروریسم منجر به درگیری میان تمدن غرب وتمدن اسلامی شود.
● اختلاف های فضایی
باسرعت گرفتن تسلیحاتی شدن فضا؛ ماورای جو عرصه دیگری برای رقابت وستیز خواهد شد. آمریكا درسال ۲۰۰۶ سیاست فضایی ملی جدیدی باهدف تقویت انحصاری كردن فناوری تسلیحات فضایی وكسب سلطه برفضا تدوین كرد. این حركت دیگر قدرت ها را تحریك كرد تا دراین زمینه دست به اقدام هایی بزنند. روسیه از اولویت گسترش صنایع فضایی دراستراتژی امنیت فضایی خود خبر داد و دولت پوتین اعلام كرد برای تأسیس سیستم تسلیحاتی جدید شامل تشكیل نیروهای فضایی تا سال ۲۰۱۵ ، ۱۸۰ میلیارد دلار اختصاص می دهد.
ژاپن درسال ۲۰۰۶سومین ماهواره جاسوسی را برای تقویت سیستم جاسوسی خود به فضاپرتاب كرد، و درنظر دارد درسال ۲۰۰۷ چهارمین ماهواره به فضا پرتاب كند. این كشور همچنین برنامه ریزی می كند، تاسال ۲۰۰۹ سیستم جدید ماهواره ای به فضا بفرستد تا سراسر جهان را زیرنظر بگیرد. ژاپن مذاكراتی را برای نقض محدودیت هایی كه درزمینه اهداف نظامی درفضا برای خودایجادكرده ، آغاز كرده است. اتحادیه اروپا درحالی كه انحصارتسلیحات فضایی آمریكا را رد می كند، برنامه های فضایی خود را پیگیری و دنبال می كند.
به نظر می رسد تأثیرگذاری متقابل این عوامل دست به دست هم داده تا وضع امنیت بین المللی را درسال ۲۰۰۷ پیچیده تر كنند. بنابراین پیش از آن كه امنیت جامعه جهانی به وسیله این عوامل خدشه دار شود، باید ازطریق همكاری های همه جانبه ودقیق، ابزار امنیتی قابل قبولی را به وجود آورد.

منبع: Beijing Review
نویسنده: گائوزوگووی
مترجم: علی محمدسابقی

منبع : روزنامه ایران