همسویی با عقاید توحیدی

● پیامبر، قبل از نبوت، چه دینی داشت؟
بی‏شك پیغمبر گرامی اسلام صلی‏الله‏علیه‏وآله، قبل از بعثت، یكتاپرست بود و از هر نوع شرك، پاك بود. او، هرگز بر بت سجده نكرد و تاریخ زندگی او نیز این موضوع را نشان می‏دهد. هنگامی كه در نوجوانی، «بحیرا» او را به لات و عزی قسم داد، محمد صلی‏الله‏علیه‏وآله، آن دو را مبغوض‏ترین چیز برای خود برشمرد.۱ از امیرمؤمنان علیه‏السلام درباره رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏وآله سؤال شد كه آیا وی بتی را - حتی برای یك بار - عبادت كرده است؟ حضرت فرمود: خیر. سؤال شد كه آیا خمر نوشیده است؟ فرمود: خیر.۲
مورخ نامی، ابن اسحاق می‏گوید: «رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏وآله در حالی به جوانی رسید كه خداوند او را مراقبت كرده، از پلیدی‏های جاهلی حفاظت می‏كرد؛ زیرا اراده آن داشت تا كرامت رسالت به او دهد».۳
درباره آیین او پیش از نبوت، دیدگاه‏های زیر مطرح می‏باشند:
۱) برخی او را پیرو آیین مسیح علیه‏السلام می‏دانند؛ زیرا قبل از بعثت پیامبر صلی‏الله‏علیه‏وآله، آیین رسمی و غیرمنسوخ، آیین مسیح علیه‏السلام بوده است.
۲) گروهی او را پیرو آیین ابراهیم علیه‏السلام، می‏دانند؛ زیرا او «شیخ الانبیاء» و پدر پیامبران است و در بعضی از آیات قرآن، از آیین اسلام، به عنوان آیین ابراهیم علیه‏السلام یاد شده است.۴ گرایش حنیفی (یكتا پرستی) از گرایش‏های شناخته شده در مكه بود و در میان قریش و به ویژه بنی‏هاشم، پیروانی داشت و عده‏ای خود را ابراهیمی مذهب می‏دانستند و این گفته ابن اسحاق را كه پیامبر پیش از بعثت، بر دین قومش بود، می‏توان در این راستا تفسیر كرد.۵
۳) بعضی نیز گفته‏اند كه آیین او، بر ما روشن نیست!
۴) پیامبر صلی‏الله‏علیه‏وآله برنامه خاصی از سوی خداوند داشته كه بر طبق آن عمل می‏كرده است و در حقیقت، آیین وی، مخصوص خودش بوده است و این آیین، تا زمانی كه اسلام بر او نازل شد، ادامه داشت. شاهد این سخن، حدیثی از نهج‏البلاغه است. امام علی علیه‏السلام می‏فرماید: «و لقد قرن الله به صلی الله علیه و آله من لدن ان كان فطیما اعظم ملك من ملائكته یسلك به طریق المكارم و محاسن اخلاق العالم لیله و نهاره...؛۶ خداوند از آن زمان كه رسول خدا از شیر باز گرفته شد، بزرگ‏ترین فرشته‏اش را قرین وی ساخت تا شب و روز، او را به راه‏های مكارم و اخلاق نیك، سوق دهد».
مأموریت چنین فرشته‏ای، دلیل بر وجود یك برنامه اختصاصی است. شاهد دیگر، این كه در هیچ تاریخی نقل نشده است كه پیغمبر اسلام صلی‏الله‏علیه‏وآله در معابد یهود و مسیحیت و یا در معبد مذهب و مكتب دیگری مشغول عبادت شده باشد و در عین حال، پیوسته خط صحیح توحید را ادامه می‏داد و به اصول اخلاقی و عبادت الهی سخت پای‏بند بود. روایات متعددی نیز در منابع اسلامی آمده است كه نشان می‏دهد علامه مجلسی معتقد است كه از زمانی كه حضرت محمد صلی‏الله‏علیه‏وآله به رشد عقلی رسید، پیامبر بود. به اعتقاد او، پیامبر اسلام صلی‏الله‏علیه‏وآله، قبل از رسالت، دارای مقام نبوت بود و فرشتگان گاهی با او سخن می‏گفتند و او، صدای آنها را می‏شنید و گاهی در رؤیای صادقه، به او الهام الهی می‏شد و بعد از چهل سال، به مقام رسالت رسید و قرآن و اسلام، رسماً بر او نازل شد.۷
میرزای قمی می‏نویسد: حق این است كه پیامبر اسلام، پیش از بعثت، براساس دین خودش عبادت می‏كرد؛ چون آن حضرت از همه پیامبران برتر است و اگر پیامبر اسلام تا چهل سالگی پیامبر نباشد، در این صورت، حضرت عیسی و حضرت یحیی، از آن حضرت برتر خواهند بود؛ چون حضرت عیسی و حضرت یحیی، در كودكی پیامبر بودند.۸
ابن ابی‏الحدید، روایتی را از حضرت امام باقر علیه‏السلام چنین نقل می‏كند:
خداوند، بر همه پیامبران خود، فرشتگانی را گماشته است. مأموریت این فرشته‏ها، محافظت از اعمال آنها و تبلیغ رسالت می‏باشد. خداوند از آن زمان كه حضرت محمد صلی‏الله‏علیه‏وآله از شیر گرفته شد، فرشته بزرگی را بر آن حضرت گماشت. این فرشته، آن جناب را به سوی نیكی و اخلاق خوب، هدایت می‏كرد و از بدی‏ها و اخلاق بد، باز می‏داشت و همین فرشته بود كه پیش از آن كه آن حضرت به درجه رسالت برسد، او را با «السلام علیك یا رسول الله» صدا می‏كرد و پیامبر هنوز جوان بود كه با این جمله صدا زده می‏شد.۹
اگر پیروی پیامبر از حضرت ابراهیم علیه‏السلام را بپذیریم، این پیروی، به معنای التزام پیامبر به شریعت ابراهیم علیه‏السلام نیست؛ بلكه به معنای همسویی در عقاید، یعنی توحیدی بودن است و این مسئله، وصف دین حضرت موسی علیه‏السلام و حضرت عیسی علیه‏السلام نیز بوده است كه همه به ادیان ابراهیمی معروف بوده‏اند.
با توجه به برگزیدن پاسخ چهارم، این نكته را می‏توان یادآور شد كه با یقین، نمی‏توان آیینی را برای پیش از دوران بعثت پیامبر برشمرد؛ امّا محمد صلی‏الله‏علیه‏وآله، مؤمن موحدی بود كه خدا را می‏پرستید و نسبت به آن چه كه برایش شریعت الهی و دین حنیف ابراهیمی بود و همچنین نسبت به آن چه كه خردش رهنمون می‏ساخت، پای‏بند بود. او، برترین و كامل‏ترین خلق در خلقت، رفتار و خرد بود و برترین فرشته نیز او را تعلیم می‏داد و به محاسن اخلاق، راهنمایی‏اش می‏كرد.۱۰

محمدباقر پورامینی‏
۱) بیهقی، دلایل النبوه، ج ۲، ص ۳۵.
۲) سبل الهدی و الرشاد، ج ۲، ص ۲۰۰.
۳) سیره ابن اسحاق، ص ۷۸، ابن هشام، السیرهٔ النبویه، ج ۱، ص ۱۸۳.
۴) حج، آیه ۷۸.
۵) ر.ك: رسول جعفریان، سیره رسول خدا، ص ۲۵۳.
۶) نهج البلاغه، فیض الاسلام، خطبه ۲۳۴.
۷) مجلسی، بحارالانوار، ج ۱۸، ص ۲۷۱.
۸) میرزای قمی، قوانین الاصول، ج ۱، ص ۲۵۵ (چاپ سنگی)
۹) شرح نهج البلاغه، ابن ابی‏الحدید، ج ۱۳، ص ۲۰۷.
۱۰) الصحیح، ج ۲، ص ۱۹۷.

منبع : نشریه الکترونیکی پرسمان