فتح خرمشهر

عملیات بیت‌المقدس چگونه طراحی شد و اهداف اصلی اجرای این عملیات چه بود؟ قبل از پرداختن به سوال شما لازم می‌دانم فرا رسیدن سوم خرداد سالروز آزادی خرمشهر، شهر استقامت، پایداری و خون را به محضر مبارک مقام عظمای ولایت و فرماندهی معظم کل قوا، ملت شهید پرور و لشکریان ظفرمند ارتش جمهوری اسلامی، سپاهیان سلحشور بسیجیان شهادت‌طلب و سایر قوای مسلح که به عنوان نقش آ‌فرینان این پیروزی بزرگ در عرصه ۸ سال دفاع مقدس مطرح هستند تبریک و تهنیت عرض نموده و بار دیگر یاد و خاطره شهدای گرانقدر انقلاب اسلامی، جانبازان و آزادگان سرافراز بویژه در عملیات پیروز بیت‌المقدس را گرامی داریم.
در ارتباط با سوال شما باید گفت که عملیات پرافتخار بیت‌المقدس به طور کلی با دو هدف عمده تاکتیکی و استراتژیکی، طراحی و هریک در چندین مرحله انجام پذیرفت که در نهایت منجر به آزادی این پاره جگر میهن اسلامی پس از ۵۷۸ روز از چنگال دشمن متجاوز شد.
▪ در طراحی این عملیات از نقطه‌نظر استراتژیکی سه هدف دنبال می‌شد:
۱) اول: بیرون راندن نیروهای متجاوز به پشت مرزهای بین‌المللی
۲) دوم: تامین کرانه شمالی اروند رود و با شکست مواجه کردن استراتژی حکومت بعث در کنترل اروند رود
۳) سوم: نشان دادن برتری قدرت سیاسی‌- نظامی و اجتماعی جمهوری اسلامی به عراق و حامیان او در منطقه.
▪ چهار هدف عمده نیز در طرح‌ریزی تاکتیکی در این عملیات دنبال می‌شد که عبارت بودند از:
۱) انهدام نیروهای متجاوز در منطقه بین‌ غرب کارون تا خط مرزی
۲) ترمیم خط مرزی بین‌المللی و پاک کردن این بخش از خاک میهن
۳) آزادسازی خرمشهر از اشغال متجاوزین
۴) خارج کردن شهر و نقاط مسکونی واقع در این منطقه از برد توپخانه سنگین دشمن که بدون هیچ‌گونه رعایت اصول اسلامی و قوانین بین‌الملل، مناطق مسکونی ما را بارها گلوله‌باران، بمباران و مورد اصابت موشک قرار می‌دهد.از سویی وسعت میدان رزم و پیچیدگی عملیات طلب می‌کرد تا عملیات بیت‌المقدس به سه مرحله تقسیم‌بندی شود.
مرحله یکم عملیات بیت‌المقدس با رمز “یا علی ابن ابیطالب” در ساعت سی دقیقه نیمه شب دهم اردیبهشت سال ۶۱ و واحدهای هجومی نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران با تمام توان یورش سنگین خود را بر نیروهای دشمن آ‌غاز کردند و پس از کشته و زخمی نمودن و به اسارت درآوردن هزاران نفر از افراد دشمن ضمن عبور از رودخانه کارون، در همان روز منطقه سرپل را به تصرف خود درآوردند.این مرحله از عملیات با موفقیت کامل به پایان رسید و قبل از آنکه دشمن بتواند خسارت خود را جبران کند دومین مرحله آغاز شد.
مرحله دوم عملیات که به مراتب وسیع‌تر و سرنوشت‌سازتر بود در تاریخ ۱۶ اردیبهشت ماه همان سال با یورش برق‌آ‌سای نیروهای مسلح آغاز و موجب گشت تا دشمن در منطقه وسیعی به سمت غرب مرز بین‌المللی عقب بنشیند و نیروهای دیگرش در منطقه جنوب کرخه کور و خرمشهر به خطر بیفتد. از این رو افراد را به خارج از خط مرز کشانده و از محاصره نجات دهند. نبردهای سخت و سرنوشت‌ساز بین نیروهای خودی و دشمن در جریان بود و مدت دو هفته این نبرد ادامه داشت تا اینکه وجود روح ایمان، فداکاری و ایثار لشکریان ظفرمند اسلام توام با وحدت و یکپارچگی بی‌نظیر ارتش، سپاه و بسیج قهرمان، دشمن را مجبور به پذیرش شکستی سخت کرد و در مرحله سوم روز سوم خرداد سال ۶۱ با فتح خرمشهر عزیز آخرین مواضع دشمن از هم فروپاشید و شجاعان ارتش و سپاه اسلام با سرافرازی خرمشهر عزیز را آزاد کردند.
● مهمترین دلیل توفیق عملیات بیت‌المقدس و سهم نیروهای عمل کننده ایران در آ‌زادسازی خرمشهر چگونه بود؟
آنچه که مسلم است یکی از مهمترین دلایل توفیق عملیات بیت‌المقدس، انگیزه الهی برای دفاع و وحدت بی‌چون و چرای لشکریان پر توان اسلام از ارتش، سپاه و بسیج در جریان طرح‌ریزی و اجرای مراحل مختلف عملیات بود که در نتیجه این اتحاد و همبستگی بی‌نظیر از سوی کلیه نیروهای عمل کننده دشمن علی‌رغم امکانات گسترده نظامی و در اختیار داشتن مواضع حساس شکست سختی را پذیرا شد.
دشمن مدتها پس از اشغال ناجوانمردانه خود، همواره این تصور واهی را در سر می‌پروراند که نیروهای ما به سرعت تسلیم بی‌قید و شرط او خواهند شد. از سویی چون بندر مهم و استراتژیک خرمشهر در اشغال آنان بود بیش از یک سوم قدرت رزمی خود را در آنجا مستقر کرده بود و حتی برای مقابله با عملیات فتح‌المبین حاضر نشد احدی را از خرمشهر به آنجا منتقل کند زیرا برتری خود را در به اختیار داشتن این شهر می‌دانست. برای همین مسئله بود که صدام شعار می‌داد؛ “اگر خرمشهر را ایرانیان ‌گرفتند کلید بصره را به آنان تقدیم می‌کنم.” سنگین‌ترین وزنه‌ای که منتج به برتری قوای اسلام در عملیات بیت‌المقدس می‌شد وجود روح بالای ایمان و عشق ورزیدن به وجب به وجب خاک مقدس میهن “خونین شهر” بود که دلهای تمامی رزمندگان اسلام برای رسیدن به آن تپشی تند و سریع داشت.
عملیات فتح‌ خرمشهر که با استعانت از نام مبارک یا علی بن ابیطالب(ع) آغاز شد موجب گردید که نیروهای ما خرمشهر را به طور کمربندی به محاصره خود درآورند.
رزمندگان ما نخست با پیشروی از جناح غرب خرمشهر، مهمترین جاده تدارکاتی دشمن را در شلمچه قطع و به پیشروی خود به سوی خرمشهر ادامه دادند و راه دریایی دشمن را در اروند رود فتح کردند.
جناح دیگر عملیات محور جاده اهواز‌- خرمشهر بود. نیروهای ما در این محور با تصرف انبارهای عمومی و ساختمان‌های نیمه تمام مناطق مسکونی، قوای دشمن را در حدفاصل حصار غربی و سیل‌بند خرمشهر به محاصره خود درآوردند. با تکمیل حلقه محاصره کلیه واحدهای دشمن و نیز واحدهایی از دفاع الواجبات جیش الغربی عراق به دام افتادند.
● دشمن در این منطقه از چه موقعیتی برخوردار بود و پوشش دفاعی آن چقدر بود؟
استعداد قوای دشمن در خرمشهر حدود ۳۰ هزار تن تخمین زده می‌شد که بخشی از آنها کشته و بخشی دیگر در حدود ۱۹ هزار تن اسیر شدند.
با حمله رزمندگان ما از هم پاشیدگی و سردرگمی عجیبی میان قوای دشمن آ‌شکار شد.از طرف دیگر میان نیروهای محاصره شده عراقی در خرمشهر اضطراب فوق‌العاده‌ای حکمفرما بود.
مسئله‌ای که باعث می‌شود انسان نسبت به معادلات نظامی بی‌تفاوت شود وجود استحکامات نظامی وسیع دشمن در اطراف خرمشهر بود. زیرا دشمن از یکسو در زمان اشغال در سراسر شهر دژ پولادین ساخته بود و از سوی دیگر وجود میدان‌های وسیع مین، تیرآهن‌ها و دیرک‌های چوبی برای جلوگیری از ورود چتربازان ما و همچنین سنگرهای بتونی که در برابر انواع توپ و گلوله مقاوم بودند، سیم‌های خاردار و مانع‌های عبور تانک، همه و همه حکایت از آن داشت که دشمن برای حفظ خرمشهر کلیه وسایل دفاعی زمینی را به کار گرفته، اما سرانجام این موانع در مقابل اراده خلل‌ناپذیر ظفرمندان ارتش، سپاه و نیروهای بسیجی شرکت کننده در عملیات دوام نیاورد و خرمشهر با غرور و افتخار آزاد شد.
● رزمندگان اسلام در این عملیات چگونه آ‌رایش یافتند و تاکتیک اجرای عملیات چه بود؟ دستاوردهای آن را تشریح کنید.
بهتر است ابتدا اشاره‌ای کوتاه به چگونگی اجرای عملیات در مرحله مقدماتی نمایم و سپس پاسخ شما را در ادامه بدهم. نبرد بیت‌‌المقدس که با نام طرح عملیاتی کربلای ۳ طراحی و بنام عملیات بیت‌المقدس با شرکت نیروهای زمینی ارتش، بسیج مردمی، جهاد سازندگی و پشتیبانی جنگ، همچنین شرکت گسترده جنگنده بمب افکن‌ها و سیستم‌های پدافندی و راداری نیروی هوایی ارتش به مدت ۲۶ روز در جنوب غربی اهواز انجام گرفت از جمله عملیات موفق نظامی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران بوده است که علاوه بر پایان دادن به ۱۹ ماه اشغال نظامی قسمتی از استان خوزستان، ضربه‌ای قاطع به نیروهای متجاوز عراق وارد نموده و ورود سریع و غافلگیرانه نیروهای ایران از رودخانه کارون و تصرف سرپلی وسیع به مساحت ۷۰۰ کیلومترمربع در زمانی کوتاه به عنوانی یکی از برجسته ترین عملیات نظامی ما ثبت گردید.
آزاد سازی خرمشهر حیثیت و اعتبار نیروهای رزمنده ما را در بعد داخلی و بین‌المللی افزایش داد و در نتیجه این عملیات از مرز موفقیت‌های نظامی نیز فراتر رفت تا جایی که کارشناسان نظامی و دستگاه‌های تبلیغاتی خارجی را وادار ساخت که به پیروزی‌های رزمندگان ما اعتراف کنند.
و اما در مورد چگونگی آرایش رزمندگان اسلام در عملیات بیت‌المقدس باید گفت که در جریان جنگ ایران و عراق هر دو نیروی ارتش و سپاه به نسبت مقدورات و توان رزمی خود در صحنه عملیات حضور پیدا کردند، با گسترش دامنه جنگ و طولانی شدن زمان آن تلاش سپاه این بود که نقش موثرتری در عملیات و دفع تجاوز ایفا نماید و در سطح و مقیاس وسیع‌تری در صحنه‌های نبرد حضور پیدا کند. از زمانی که سازمان بسیج نیروهای مردمی در کنترل عملیاتی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی قرار گرفت قدرت رزمی یگانهای سپاه افزایش چشمگیر و تعیین کننده‌ای پیدا کردبه نحوی که گردان‌ها و تیپ‌ها و لشکریان سپاه پاسداران تشکیل و از نظر سازمان کلی رزم در حدود و همطراز واحدهای نیروی زمینی قرار گرفتند.
تشکیل یگانهای رزمی با نیروهای بسیج مردمی که داوطلب هرگونه فداکاری بودند آ‌سان‌تر و سریع‌تر از تشکیل یگانهای جدید مورد نیاز جبهه‌های جنگ بود.
رزمندگی نیروهای بسیج مردمی در صحنه‌های نبرد بویژه در عملیات آفندی عاملی سرنوشت‌ساز و تعیین کننده بود. باتوجه به تجربیات کسب شده از نبردهایی چون عملیات ثامن‌الائمه و بویژه طریق‌القدس بود که در این عملیات وسیع و گسترده نیز یگانهای سپاه در شرایطی مساوی در کنار یگانهای ارتشی قرار گرفتند و به صورت مشترک و هماهنگ عمل می‌کردند و این اشتراک یگانهای سپاه و ارتش در عملیات (ترکیب مقدس) نامیده شد.
به این ترتیب الزاما سیستم فرماندهی در میدانهای نبرد که واحدهایی از ارتش و سپاه به صورت مشترک عمل می‌کردند حالت خاصی پیدا کرد که با سیستم فرماندهی کلاسیک هماهنگی نداشت و برای اولین بار در تاریخ ۸ سال دفاع مقدس عملیات فتح‌المبین از سیستم دو فرماندهی استفاده شد. مشترکا توسط فرماندهان ارتش و سپاه در تفاهم و توافق وحدت فکری فرماندهی عملیات فتح‌المبین هدایت و اداره گردید که کارایی آن مطلوب تشخیص داده شد و مورد پذیرش قرار گرفت. در طرح‌ریزی عملیات بیت‌المقدس نیز از این روش استفاده شد و فرمانده وقت نیروی زمینی ارتش و فرمانده وقت سپاه پاسداران طی دستوری تشکیل قرارگاه مشترک تاکتیکی فرماندهی نیروی زمینی و سپاه پاسداران را برای اجرای عملیات بیت‌المقدس به نام قرارگاه عملیاتی کربلا اعلام نمودند.
● این عملیات چه تاثیری در داخل و خارج برجای گذاشت؟
به طور کلی کلمات و بیانها هرگز قادر نیستند شور و احساسات لطیف و پرمایه‌ای را که آزادسازی خرمشهر، شهر اوج حماسه مقاومت و ایثار، خاک آغشته به خون پاک هزاران شهید وارسته پاکباز،مسلمان و متعهد در قلب و روح میلیون‌ها مسلمان ایرانی به غلیان درآورده توصیف کنند.
بیست و پنج سال پیش در چنین روزهای پرشکوهی، میهن اسلامی ما شاهد اوج شکوه وعظمت اقتدار فداییان قرآن، اسلام و امام(ره) بودند و با ورود سربازان قهرمان و شهادت‌طلب اسلام به خاک عزیزخرمشهر خبرگزاری‌ها، مطبوعات و رادیوهای بیگانه به محض پیروزی رزمندگان اسلام در عملیات بیت‌المقدس با یک چرخش ۱۸۰ درجه‌ای در گزارش‌هایشان برای کسب اعتبار از دست رفته،‌ ازسیره همیشگی خود روی برتافتند و به اصطلاح باب سبز گشودند.
این بازتاب پیروزی و دیدگاه تبلیغاتی تنها در مورد رسانه‌‌های تبلیغاتی استکبار جهانی صدق نمی‌کرد بلکه شخصیت‌ها، رهبران، روسای جمهور و مسئولین عالی رتبه بسیاری از کشورها پس از فتح خرمشهر دست به یک سری تغییرات در سیاست خارجی خود با جمهوری اسلامی ایران زدند و حتی پس از فتح خرمشهر و رسیدن به پیروزی در عملیات بیت‌‌المقدس، کشورهایی نظیر کویت و عربستان خواستار مذاکره با مقامات جمهوری اسلامی ایران برای پایان بخشیدن به جنگ و قبول پرداخت خسارت‌های جنگ به ما شدند که نپذیرفتیم.
● چه قدم‌هایی برای حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس در ارتش برداشته شده است و چه طرح‌هایی در دست اجرا دارید؟
با توسعه و گسترش موزه‌های ارتش و همچنین برپایی نمایشگاه‌های متعدد نظامی و ارائه دستا‌‌وردهای فتوحات رزمندگان اسلام به عموم‌ ملت شهیدپرور و همچنین اختصاص متون آموزشی که در دانشگاه‌ها و مراکزآموزشی ارتش به دانشجویان تدریس می‌شود به آثار و ارزش‌های دفاع مقدس توجه کافی مبذول شده است و همچنین در زمینه‌های انتشاراتی شامل: کتاب، مجله، جزوه، آرشیو بسیار غنی از تصاویر گرفته شده از دوران ۸ سال جنگ تحمیلی شامل:‌ عکس و فیلم و استفاده بهینه از آنها و ... بویژه ساخت فیلم‌های تلویزیونی سعی شده است تا آثار و ارزشهای دفاع مقدس لحاظ گردد و در اینگونه موارد قدم‌های بسیار مثبت و سازنده و موثری برداشته شده است. ضمنا یادآوری این نکته نیز ضروری به نظر می‌رسد که باتوجه به اینکه کشور ما در طول جنگ از سوی ابرقدرتها، تحریم اقتصادی، نظامی و سیاسی شده بود و هنوز هم به طور معمول با این تحریم‌ها مواجه هستیم. ما را بر آن داشته تا همواره روی پای خود بایستیم و ارتش نیز هماهنگ با سایر مراکز تحقیقاتی، پژوهشی، دانشگاهی، صنعتی و تولیدی ضمن تکیه بر نیروهای متخصص کارآزموده خود که از دانش‌های فنی، علمی، نظامی قابل توجهی نیز برخوردارند توانسته است در زمینه‌های خودکفایی، لجستیک، ساخت انواع جنگ‌‌افزارهای پیچیده راداری و الکترونیکی و حتی در اغلب موارد در زمینه ساخت برخی از تجهیزات گامهای بسیار موثر بردارد و هم اکنون نیز طرح‌هایی در دست اجرا است که به دلیل رعایت اصول حفاظتی نمی‌توان به برنامه‌های در دست اقدام اشاره نمود.

روابط عمومی ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران

منبع : روزنامه کیهان