گل راعی

افسردگی یکی از رایج ترین بیماریهای قلمرو روانشناسی و روانکاوی است. این بیماری که به بیماری قرن معروف است افراد مختلف در گروههای سنی متفاوت اعم از کودک، نوجوان، جوان و حتی افراد مسن را مبتلا می سازد. افراد مبتلا به افسردگی نه تنها از بازدهی و کارایی کافی برخوردار نیستند بلکه در مراحل حاد امید خود را به زندگی از دست داده و حتی تمایل به ادامه زندگی نیز ندارند.
● گیاه گل راعی :
با نام علمی Hypericum perforatum L. ازگیاهان بسیار ارزشمند دارویی است.
در منابع فارسی با نام هایی چون هوفـاریقون، هزار چشم و علف چای نیز آمده است. در زبان انـگلیسی به St.John Wort معروف است. این گیاه خشبی، چند ساله، متعلق به تیره کلازیاسه (Clusiaceae) و زیر خانواده هایپریکوئید (Hypericoideae) می باشد.
این گیاه در اروپا، شمال ایران، آسیای صغیر، شمال آفریقا، کانادا، جنوب آمریکا و استرالیا به طورطبیعی رشد می کند. ساقه گل راعی راست و ارتفاع آن بستگی به شرایط اقلیمی محل رویش داشته و بین ۵۰ تا ۱۰۰سانتی متر متغیر است. قسمت انتهایی ساقه انشعابهای فراوانی دارد. در گیاهان چند ساله پای ساقه چوبی می شود. برگها متقابل، بدون کرک و دمبرگ بوده نوک برگها و لبه آن بدون کنگره است در سطح برگها نقاط تیره رنگی وجود دارد که این نقاط محل تجمع هیپرسین می باشد.
گلها دوجنسی (نر و ماده) و به رنگ زرد روشن است. قطر گلها بین ۱تا ۳ سانتی متر و تعداد گلبرگهای آن ۵ عدد می باشد. بذور این گیاه سخت و قهوه ای رنگ و به ابعاد۰.۵× ۱ میلی متر است. طول ریشه اصلی این گیاه به ۷۰ سانتی متر می رسد و از ریشه اصلی ریشه های فرعی فراوانی منشعب می شوند.
مواد موثره:
پیکر رویشی گل راعی ( گلها و سرشاخه ها ) حاوی مواد موثره است. این مواد به گروههایی چون نفتودیانترونها (Naphthodianthrones) ، فلاونوئیدها (Flavonoids) ، اسانسها و فلوروگلوسینولها (Phloroglucinols) تعلق دارند. نفتودیانترونها که به میزان ۰.۱تا ۰.۲۵ درصد در گل راعی وجود دارند شامل هیپریسین، پسودوهیپریسین و پیش ماده های آنها یعنی پروتوهیپریسین، پروتوپسودوهیپریسین هستند. پیش ماده های فوق با قرار گرفتن در معرض نور به ترکیبات حلقوی مربوطه تبدیل می شوند .
● مکانیسم اثر:
وجود آنزیم مونوآمینواکسیداز (Mono Amino Oxidas = MAO) سبب تجزیه هورمونهای آدرنالین و نورآدرنالین در محل سیناپسهای عصبی می شود. تجزیه هورمونهای مذکور سبب ایجاد افسردگی (Depression) در افراد می شود. هیپریسین سبب مهار آنزیم فوق الذکرشده و بدینوسیله افسردگی را درمان مینماید. در اکثر مراجع علمی معتبر نظیر Basic&Clinical Pharmacology, PDR¸Martindale و کمیسیون E اثر ضد افسردگی این گیاه مورد تاکید قرار گرفته است.
از اوائل دهه۹۰ آزمایشات بالینی در خصوص تاثیر هیپریسین در درمان بیماریهای ایجاد شده توسط ویروسها صورت پذیرفت و در نتیجه از این گیاه به عنوان یک کاندیدای مناسب برای کنترل بیماری ایدز یاد شده است.
● رقم مورد استفاده :
رقم توپاز (Topas) یکی از معروفترین ارقام گل راعی در اروپا است که جهت تولید دارو در مقیاس صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد. شرکت دارویی زردبند با تهیه بذور رقم توپاز و مطالعات متعددی که به روی سازگاری و همچنین تاثیر شرایط اقلیمی کشورمان بر روی آن انجام داده به این نتیجه رسیده است که رقم مذکور را می توان در مقیاس وسیع جهت تهیه دارو مورد استفاده قرار داد. لذا این شرکت با داشتن بهترین رقم گیاه گل راعی از مواد اولیه بسیار مناسبی برای تهیه دارو در کشور برخوردار است.

سجاد جلال بدیعی
منابع:
۱- عزیزی، م و امیدبیگی، رضا، بررسی اثرات سطوح مختلف ازت و فسفر بر رشد، نمو، عملکرد و تجمع کادمیوم در گل راعی، مجله علوم خاک و آب، جلد ۱۲، شماره ۹. سال ۱۳۷۹
۲- Azizi¸ M. and Omidbaigi¸ R. ۲۰۰۲. Effect of NP-supply on herb yield¸ hypericin content and cadmium accumulation of St. Johns Wort (Hypericum perforatum). Acta Horticulturae¸ No. ۵۷۶¸ ۲۶۷-۲۷۱
۳- Bernath¸ J. ۲۰۰۰¸ Medicinal & Aromatic Plants. Mezo. Publication Budapest.